Londonyň dükanlarynyň birine ýaş çatynja girip, uzak wagtlap tekjelerdäki oýnawaçlary synlap, bir zatlar maslahatlaşyp durýarlar. Ýaş gelin edil hakyky çaga ýaly gülüp, aglap bilýän gurjajygy eline alyp, adamsyna bir zatlar diýýär. Ol başyny ýaýkap, başga bir oýnawajy saýlap tutýar. Şeýdip olar bellibir karara gelip bilmän esli durýarlar. Ahyrsoňy olaryň ýanyna satyjy barýar:

— Görýän welin, siz öň gaty köp oýnawaç satyn alan bolmaly.

— Ony nämeden diýdiňiz? — diýip, alyjy zenan geň galyp seredýär.

— Şunça oýunjaklaryň içinden zat saýlap bilmän durşuňyz şeýle pikiri döredýär. Diýmek, size çagaňyzda öň bolmadyk, has üýtgeşik oýnawaç gerek, şeýle dälmi?

— Üýtgeşik zat gözleýänimiz-ä bildiňiz — diýip, gelniň ýoldaşy jogap berýär. Ýöne...

— Bilýäňizmi näme? — diýip, gelin adamsynyň sözüni gyssanmaç bölüp, satyja ýüzlenýär. — Biziň kiçijik gyzja- gazymyz bar. Ýöne ikimiziňem işleýändigimiz sebäpli, uzak günüň dowamynda onuň ýanynda bolup bilemzok.

— Bizi onuň juda seýrek ýylgyrýandygy ynjalyk- syzlandyrýar — diýip, gelniň adamsy söze goşulýar. — Şonuň üçinem gyzjagazymyzyň göwnüni göteräýjek, azajygam bolsa, ony öňküsinden şadyýan, bagtyýar edip biläýjek oýnawaç gözleýäs.

— Çaga gussa batanda, ýüregi gysanda, onuň göwnüni göterip biljek nähili oýunjak salgy berip bilersiňiz? — diýip, gelin janygýar.

Ýaş ene-atany sesini çykarman, ünsli diňläp duran satyjy:

— Bagyşlaň—diýip, gussaly ýylgyrýar.
—Gynansak-da, bizde mähir, söýgi satylanok.



Rus dilinden terjime eden Maral Akmämmedowa

  Mumbaýyň golaýyndaky şäherçede ýaşaýan Çampa atly gyzyň gözelligi baradaky gürrüňler dilden-dile geçip, Mumbaýda okap ýören brah- man ýigidiň gulagyna ýetipdir. Gyzyň obasyna ýöriteläp giden ýigit ony görenden aşyk bolýar. Emma sözde ýeňlip, masgara bolaryndan çekinip, gyz bilen gürleşibilmän gaýdypdyr. Ahyrsoňy yşky kükregini ýaryp barýan ýigit maslahat sorap, halypasynyň ýanyna barypdyr. Ýigidi diňlänsoň halypasy:

— Ol gyzyň şeýle dilewardygy, akyllydygy çyn bolsa, gitmegi-de aňrujy ýüregiňe düwen bolsaň, baharyň gelerine garaş — diýipdir. — Juwan ýüregiň iň ejizläýjek wagty bahardyr. Baharyň joşguny bilen göreşip ýören ýüregi ýeňmek üçin şondan amatly wagt bolmaz.

Ýigit bahar gelenden ýola düşýär. Gyzyň huzu- ryna barybam, ýagdaýyny mälim edýär. Ony diňlän gyz:

— Ylymly-bilimli halyňa, biz ýaly sada oba gyzyna söz aýtmakdan ýaýdanyp ýörmäňiz näme? — diýip ýylgyrýar.

— Şoňa-ha menem haýran — diýip, ýigit gönümel- ligini edýär. — Göräýmäge, paýhas paýlanyşygyn- da zenan maşgaladan on esse artyk paý ýeten erkek kişi halyma, batyrgaýrak bolaýjak ýaly welin...

Gyz:

— Paýhas baradaky gürrüňiňizi has anyk aýdaý- saňyz — diýip, onuň sözüni bölýär. — Owalynda ynsana hyjuw beren Ýaradanyň oňa ol duýgulary jylawlap saklamak üçin paýhasam berendigi baradaky gürrüňi eşidipdim. Ýogsa-da, Ýaradan hyjuwy paýlanda, erkek bilen zenana nähiliräk derejede böldükä? Size şol zatlaram öwredilýärmi?

— Hawa, öwredilýär. Ol üleşikde zenana hyjuwyň ondan dokuz bölegi, erkege bolsa ondan bir bölegi berlipdir.

— Onda paýhas nähili paýlanypdyr?

— Zenana ondan bir, erkek kişä bolsa ondan dokuz bölek berlipdir.

Ýigidiň jogabyny eşiden Çampa ýylgyrypdyr-da:

— Ýaş ýigit, size dogumdan-a paý berlipdir. Ýöne üleşikde ondan bir bölek ýeten paýhasy zenana ondan dokuz bölek ýeten hyjuwyny basmagy üçin ýeterlik bolýarka, şonça paýhas bilen sähelçe hy- juwyňyza erk etmegiň size kyn düşüşine haýran galýan — diýip, aňyrsyna öwrülip gidiberipdir. Sözlejek sözlerini ýerbe-ýer goýubilmändigine göz ýetiren ýigidiň yzyna gaýdybermekden başga alajy galmandyr.


Rus dilinden terjime eden Serdar Şamyradow

  Her ýyl mukaddes Remezan aýy gelende, mundan on ýyl öň eşiden rowaýatym ýadyma düşýär.


  Muhammet pygamberiň döwründe Oraza aýy- nyň günleriniň birinde agzy bekli adamlar agza- çar wagty golaýlanda, bir saçagyň başyna üýşüpdirler. Şonda pygamberimiz iki adama seredipdir-de: «Size rugsat, siz wagtyndan ir iýip-içmäge başlap bilersiňiz» diýipdir. Munuň sebäbini soranlarynda: «Siz bu gün gybat et- diňiz, gybat agzy bekli adamyň orazasyny açýandyr» diýip jogap beripdir. Goňşy ýaşaýan ol ikisi ertesi gün: «Gel, şu gün anyk bolan we bolýan zatlar hakynda gürrüň edeli» diýip maslahatlaşypdyrlar we hakykatda bolýan, görýän zatlaryny aýdyşypdyrlar. Emma pygam- berimiz bu günem olara agyzlarynyň açyk- dygyny mälim edipdir. Şonda iki goňşy:


— Biz diňe hakykatda bolýan zatlary aýdyşdyk, gybat etmedik ahyryn — diýenlerinde pygam- berimiz:


— Haçan-da siz ýanyňyzda ýok adamyň gürrü- ňini edip, siziň gürrüňleriňiz oňa ýetende, sähel göwni ýykylan bolsa, dogrudygyna seret- mezden, ol hem gybat hasaplanylýar.


  Üçünji gün iki goňşy diňe adamlaryň edýän sogap işleri, gowy häsiýetler, ýagşy amallar barada pikir alşypdyrlar. Bu gün olara agzy bekli adamlar bilen bir wagtda agyz açmaga rugsat berlipdir. Diýmek, agyz beklemek diňe aşgazanyňy iýmitden saklamak däl-de, diliňi gybatdan, ýalandan, nalyşdan, igençden, sögünçden hem saklamak eken.

 Häzirki wagtda emeli aňyň (EA) mümkinçilikleri günsaýyn ösýär. Ylym, lukmançylyk we sport ýaly ugurlarda emeli aňyň kömeginiň zerurdygy hemmeler üçin mälim bolsa gerek. Häzir emeli aň keseliň alamatlaryny ýazsaňyz, aňsatlyk bi- len size kesgitleme çykaryp berer. Emeli aň si- ze edebiýat barada özboluşly düzme ýazmaga hem kömek eder. Isleseňiz, size islendik eseri dilden okap berer. Eger türgen bolsaňyz, emeli aňyň kömegi bilen berhiziňizi dykgatly meýil- leşdirip bilersiňiz. Soňa galyberse-de, emeli aň siziň şahsy mese- leleriňizde hem psiholog bolup berer.

Soňky wagtda internet ulgamynda emeli aňyň adam aňy gerek bolan ähli hünärleriň ornuny tutup biljekdigi hakda gürrüňler köpelýär. Ýog- sam-da, temasyny salgy berseň, eliňe taýýar ýazgy berýän emeli aňlar ýazyjylaryň, žurna- listleriň hem-de terjimeçileriň ornuny eýeläp bilermi? Eýsem, bu barada dünýä metbuga- tynda nähili pikir-garaýyşlar öňe sürülýär.

Ilki bilen emeli aňlaryň arasynda has meşhur bolan «Chat Gpt»-iň nämedigini gysgaça aýda- ýyn. Bu ýörite platforma bolup, ol öz içine müň- lerçe wezipeleri jemleýär. Ýagny bu özüne aý- dylan hemme zady diýen ýaly bilýän we köp dillere düşünýän kömekçidir.

«Chat Gpt» 2015-nji ýylda «Open AI» kompa- niýasy tarapyndan esaslandyrylyp, onuň esasy maksady adamzadyň peýdasyna emeli aňy mundan beýläk-de ösdürmekden ybaratdyr. Ýaňy-ýakynda bolsa, «Microsoft» «Chat Gpt»-ä on milliard amerikan dollaryny maýa goýdy. Geljekki ykdysatçy hökmünde aýtsam, bu gaty uly möçberdäki maýa goýumdyr.

Emma emeli aňyň mümkinçilikleri sebäpli dün- ýäde birnäçe meseläniň döräp bilmek howatyr- lanmasy hem bar. «Chat Gpt» programmist- leriň ýerini aňsatlyk bilen çalşyp biljekdigi hak- da has köp aýdylýar. Ýeri gelende ýatlasam, käbir adamlaryň geçirip gören kiçijik barlaglary hakda durup geçeýin. «Python» dilinde web sahypasyny döret diýip «Chat Gpt»-ä buýruk berenlerinde, geň galarsyňyz, ol sahypany düzmek üçin gerek bolan kody iberipdir. Soň kod nädogry bolaýmasyn diýip, «Chat Gpt»-iň iberen kodyny «ýalňyşlaryňy düzet» diýip täzeden iberenlerinde, ol bar bolan «ýalňyş- lyklary» düzedip, täzeçe bir kody iberipdir. Mundan başga-da, sizi haýran galdyryp biljek zatlaryň biri: emeli aň keseliňizi anyklaşdyryp biler. Eger-de siz keseliň alamatlaryny «Chat Gpt»-ä iberseňiz, onda ol özündäki milliard- larça maglumatlara hem-de sizdäki nähoşluk alamatlaryna esaslanyp, size maslahat berip biler.

Dogrymy aýtsam, şu makalanam «Chat Gpt»-ä ýazdyrmak isledim... ýöne howsala düşmäň, makalanyň awtory adam! Emeli aňy näçe öw- sek-de, gündelik durmuşymyzda kömekçi hök- münde peýdalansak-da, onuň ýazyjylyk, düzü- jilik, terjimeçilik ukyby heniz pes derejede. Ol heniz döredijilik ýolundaky «ýörjen-ýörjen» ädimleri bilen öňe ilerleýär. Eýsem, täze bir eser ýazmak, düzmek näme diýmegi aňladýar? Düzme — bu ýazyjynyň gaýtalanmajak we soňsuz fantaziýasynyň joşmagydyr! Düzme — bu awtoryň okyjylaryň ýüreklerine gönükdi- rilen pikiridir! Elbetde, emeli aňyň maglumatlar bazasynda okyjyda duýgudaşlyk döredip biljek sözler az däldir. Ol ýerde ähli dilleriň harplary-da, sözleri-de jemlenendir. Ýöne şol bir harp- lary, şol bir sözleri ulanmak arkaly düýbünden tapawutly sözlemleri, jümleleri düzmek üçin emeli däl-de, tebigy adam aňy gerek. Her näme diýilse-de, emeli aňyň mümkinçilikleri çäksiz ýaly görünse-de, ol çeper edebi döredijilikde adam aňy bilen asla bäsleşip bilmese gerek. Tebigy aň hemişe-de emeli aňdan rüstemdir. Muňa garamazdan, ýaşaýyş-durmuşymyzyň käbir taraplaryny ýeňilleşdirmek üçin emeli aňlary has kämilleş- dirmek hem zerur. Olar özboluşly we «köpbilmiş» diýen edijiler, halys türkmençeläp aýtsak, «ýumuş oglanlary». Galanyny, elbetde, wagt görkezer.

Nowruz we ýaz yrymlary

«Türkmenbaşy aýynda Nowruz aýynyň howasy ýaly bolsa, Nowruz aýynda-da ýylyň ilkinji aýynyň howasy ýaly howa

garaşybermeli» diýilýär.

Semeni taýýarlanylýan wagty gögeren bugdaýyň gökje maýsasynyň ýüzüni gyrkyp alyp, ony saçbaga dakar ekenler.

Sebäbi ol bagt getirýärmiş.

Nowruzda bişirlen semenini datmak sogap hasaplanylýar. Ol adamlara rysgal getirýär. Semenini rysgal-döwletli, abraýly ýaşuly aýallara bişirdýärler. Agşam bişirip, gazanyň agzyny ýapyp goýýarlar. Irden gazany açanlarynda Äşe-Patmanyň barmaklarynyň yzyny görjek bolup çalyşýarlar. Çünki halk arasynda «Semeniniň ýüzünde şolaryň barmaklarynyň yzy bolarmyş» diýlen ynanç bar.

Musulman halklaryň käbirinde semeni diňe Nowruzda bişirilýär.

Nowruzda semeni bişiren adam ony ýedi öýe dadyrmalymyş. Şonda rysgalyň ýetmiş esse bolup gaýdyp gelermiş.

Nowruz gijesi asman bulutly ýa-da dumanly bolsa, ýyl ygally gelermiş.

Nowruz güni irden ýere gyraw düşse, toprak hasylly bolarmyş.

Nowruzda baglaryň çygly çybyklaryndan, damjalar görnüp dursa, agaçlar hasylly bolar.

Nowruzda suwuň ýüzi gyrpaklap dursa, tomus salkyn bolar.

Nowruzda aý demirgazykdan dogsa, ýaz sowuk, tomus salkyn bolar, günortadan dogsa, ýaz gurak, tomus jöwzaly bolar.

Nowruzda gar, ýagyş ýagsa, ýyl örän ygally bolar.

Nowruzda örän yssy bolsa, ýylyň gurak geläýmegi ahmal.

Nowruzda doglan çaga bagtly bolarmyş.

Nowruzda gargalar gagyldaşyp ýörse, yzyndaky aýda salkyn boljaklygynyň alamaty.

Nowruzda täze zat geýseň, şol geýim bagt getirermiş.

Nowruzda howa dymyk bolsa, ýaz gurak, tomus örän yssy bolar.

Nowruzda şemal demirgazykdan öwüsse, ýaz ýagyşly, tomus yssy bolar.

Nowruzda şemal günortadan öwüsse, tomus yssy, epgek bolar.

Nowruzda howa bulutly bolsa, Oguz aýyna çenli bulutly bolar.

Nowruzda howa sowuk bolsa, däneli ekinler hasylly bolar.

Nowruzda ak ýürekden edilen arzuw hasyl bolarmyş.

Eger-de ýagyş ýagmagyny isleseň, asmanda bulut bar wagtynda bir balygy ýa-da gurbagany başaşak asyp goýmalyda:

Ýag ýaganak,
Guý guýanak
diýip sanamaly.

Ýagyş ýagyp duran wagty ýa-da ýaz aýlary gök gübürdände şeýle sanawaç sanamaly:

Ýagyş ýagara geldi,
Saman suwara geldi,
Öýmüziň daşy kömelek!

Şeýle sanawaç sanalsa, ýagyş köp ýagarmyş, kömelek köp bolarmyş, ot-çöp köp bolup, ýaz örän gowy gelermiş.

Ilkinji ýaz ýagşy ýaganda gyzjagazlar bökjekläp, saçjagazlaryny ezip, elleri bilen sypalap, aşaklygyna daraklamaly, şeýle sanawaç setirlerini sanamaly:

Ös saçym ös,
Ösmeseň, bes,
Atyma duşak,
Bilime guşak!

Şeýle sanawajy sanap, saçlarynyň ösjekdigine ynanypdyrlar.

Gargalar bahar gelende suwuň başyna gonup başlasalar, yssy adatdakydan ir düşýär.

Ýazda ýyldyrym köp çaksa, kömelek bol bolar.

Boş jaýda ýa-da meýdanda, dagda gygyrsaň, sesiň ýaňlansa, howa açyk bolar. Sesiň ýaňlanmasa, ýel turmagy ýa-da ýagyş ýagmagy ahmal.

Kagyz gapda duran duz öljerse, ýagyş ýagar.

Gün batanda onuň öňüni gülgün reňkli şapak tutsa, gije maýyl, ertir açyk howa bolar.

Öý guşlary saýramasa, ertesi ýelli howa bolar.

Pişik guýrugyny ýalap, diwara süýkense, şol gün howa ýagynly bolar.

Pişik arkasyna agynap, gerinjirse, şol gün howa maýyl bolar.

Pişik öýüň ortarasynda süýnüp ýatsa, şol gün howada bulut bolsa-da, ýagyş ýagmaz.

Kepderiler guguldaşyberseler, açyk howa boljagynyň alamaty.

Irden günüň dogjak ýeri agymtyl çal reňkde bolsa, şol gün ýagyn ýagmaz.

Aý doganda, gögümtil şöhle saçsa, ertesi ýagyş ýagar.

Täze Aý doganda dury görünse, tutuş aý ýagyş ýagmaz.

Aý doganda töweregi ýalpyldap dursa, ertesi ýel turar.

Ýaz ygally, tomus çygly, güýz ýyly bolsa, gyş uzak wagtlap dowam eder.

Durnalar ir bahardan peýda bolsalar, ýaz ýagynly bolar.

Hüwi gygyryberse, howanyň bulaşjagynyň alamaty.

Eger gargalar gyşyna daglara tarap uçup gitse, maýyllyk boljaklygynyň alamaty.

Türkmen halkynyň yrym-ynançlary kitabyndan

  Her ýerräkde birnäçe düýp garagaç gara düýn ýaly garalyp otyr. Olaryň biri edil Soltan Aly bilen Nejmeddin Kubranyň biri-birine bakyp oturan mawzoleýleriniň öňünde gögeripdir. Bu garagaç nämeleri hakydaňa getirmeýär?!

  ...Serker baý öz hyzmatkäri Bagbany uzak sapara kerwenbaşy edip goýberdi. Kerweniň gidýän ýurdunda belli bir düzgün bolmanmyş. Şol sebäpli ol ýerden talanman gelýän kerwen az ekeni. Serker baýyň Bagbany özi ýaly eder- men ýigitlere kerwenbaşy belläp, kerwenden düşjek girdejiniň deň ýaryny Bagbana bagyş etjekdigi barada söz bermegi hem şonuň üçin.

  Agyr kerwen çölüň iň soňky depesini yzda galdyryp, oba inip gelýär. Ençeme çapawul- çylykly çozuşlar yzyna gaýtaryldy. Bagban birnäçe ýerinden ýaralandy. Emma şonda-da keýpi kök. Öz gazanjak baýlygyna, öz söýýän gyzyny duluna çekip biljekdigine buýsanjyň ýylysyna çoýunyp barýar.

  Bagban agaçlary söýerdi. Öň baýyň bagynda bagbandy. Ol uzak ýurtlarda hem bu pişesini unutmady. Şol ýerden bu ýerler üçin geň bir agajyň nahalyny alyp gaýtdy. Getirip nahaly bagda oturtdy.

  Baýlygyň haramdan üýşýän ýeriniň bir gapda- lynda hökman hile bardyr. Serker baý kerweniň sag-aman gelenine begense-de, böwründe sanjy bar. Il öňünde eden lebzine görä, baýly- gyň ýaryny bagbana bermeli. Diwana gysym teňňe oklap görmedik baý näderini bilenok.

Täze oturdylan nahaly gören Serker baý Bagbany işläp ýören ýerinden çagyrdy:

-Bu näme agaç?

-Bilemok. Kerwensaraýyň deňinden geçýän bazarçylaryň biri gaçyrypdyr. Bu ýurtda ösjegi-ösmejegi belli däl. Ýöne alyp gaýdyberdim.

  Baý sesini çykarmady. Agajyň garamtyl balda- gyna seretdi. Içinden bir zatlara ýylgyrdy-da, öz ugruna gitdi. Agşama çenli bir-iki adamyň ýa- nynda Bagbanyň täze getiren agajynyň örän syrlydygyny, ýöne aýtmak bolmaýandygyny ýaňzytdy. Agşam baý kerwene gidenleri hormatlap öz öýüne çagyrdy.

Hyzmat edilişine baýyň öz ogly göz-gulak boldy. Orta nahar gelensoň, baý bagbana ýüzlendi:

-Oglum, şol agajy ekmeseň, gowy boljak ekeni...

-Hä, näme boldy?

-Oňa garagaç diýýärler...

baýyň bu gürrüňini oturanlaryň hemmesi eşitdi. Nahar iýlip bolnansoň, el ýuwuldy. Baý gözüniň gytagyny aýlady:

-Bar, aýt, çaý getirsinler.

  Bagbana goýlan çäýnegiň aýratynlygyny baýyň ogly bilen özünden başga bilen adam bolmady. Ertesi günki şum habar oba tiz ýaýrady. Bag- ban agşamky ýatyşyndan galmandyr. Hem- meler Bagbanyň ölümini «bagtsyzlyk getirýän» garagaçdan gördüler. Bagbanyň eken nahaly göýä onuň ýasyny tutýan ýaly uzak wagtlap eýikmändir. Örän haýal ösürpdir. Adamlar «gandar» agajy görenlerinde hemişe Bagban neressäni ýatlapdyrlar.

  Şeýdip garagajyň tohumyny ilki getiren Bag- banyň nähak ölümi bilen ol hakynda erbet «myş-myşlar» ýaýrapdyr. Hamala ony eken adam ölýärmiş. «Garagajy eken saýada ýatmaz» diýen gürrüň hem bar. Şu yryma eýerip, bu agajy diňe 80-90 ýaşan gojalar ekýärler.

  ...Güjümläp giden garagajyň şahalary Soltan Aly bilen Nejmeddin Kubranyň tyllaýy syrçaly diwarlaryny sypalaýar. Göýä ol özi hakyndaky hekaýaty ýalana çykaryp, şu ýerli gojalardan kän eşiden gürrüňini gaýtalaýan ýalydy:

  -Ýalan. Bary ýalan. Daragt ekmekden sogap zat ýok. «Garagajy eken saýada ýatmaz» diýen gürrüň meniň örän haýal ösýänligim üçin aýdylýandyr. Häzir men 150 ýaşadym. Meni eken 30 ýaşly ýigit 90 ýaşap, şu etrapda aradan çykdy. Şonda men 60 ýaşanam bolsam, boýumy almandym. Ol 90 ýaşanda saýamda namaz okamaga kölegäni zordan tapdy. Görýäňizmi, adamlar, men hakyndaky gybat ýalan. Ýalan, ýalan, ýa-a-lan...

Google Kartalarda öýüňizi nädip bulanyk- laşdyrmaly?

Google Kartalardaky jaýlary nädip bulanyklaş- dyrmaly?

Aşakda öýüňizi bulanyklaşdyrmak haýyşyny döretmegiň ädimme-ädim yzygiderligi:

Estetiki duýgular we gözellik düşünjesi adamzat taryhynda elmydama gyzykly tema bolupdy. Dr. Julian De Silwanyň ýolbaşçy- lygyndaky topar, dünýäniň iň özüne çekiji erkeklerini kesgitlemek üçin altyn gatnaşygy ulanyp, gözleg geçirdi. Altyn gatnaşygy matematiki düşünje bolsa-da, ýüz aýratyn- lyklarynyň estetiki kämilligini kesgitlemekde möhüm rol oýnaýar. Bu gözlegiň netijelerine görä, dünýäniň iň owadan erkekleriniň sana- wyny öwrenmeliniň agzalaryna ýetirýäris.