Çopan we patyşa » Öwrenmeli App

29.03.2024 22:00

ÇOPAN WE PATYŞA

Erteki

dowamy...

başlangyjy okamak üçin şu ýere bas

Tapgyr-tapgyr oturdy
Patyşasy, weziri,
Iýen däldir mundan öň
Şu günki dek hiç biri.

Pes gelmedi bulardan
Galanlaryň-da bary,
Emma welin saçagyň
Egsilmedi nahary.

Keýiplerni kökleşip,
Ugradylar myhmanlar,
Gaty razy boldylar
Begler, emirler, hanlar.

Şa baran soň öýine
Kän otyryp oýlandy:
Çuň pikirde iki ýan
Öz içinde aýlandy.

Başyndaky pikiri
Asyl goýmady ony,
Gyssanjyna ahyry
Çagyrdy wezirini.

Ynjalygy bolmady
Gezip, oturyp, ýatyp,
Gelenden soň weziri,
Diýdi oňa ýüz tutup:

“Çopan ogly çopana
Näme gerek şol saçak
Maslahat bilseň wezir,
Ony elinden aljak.”

“Şahym gulak goýsaňyz,
Bizden size maslahat,
Diňe ýurdyň şasynda
Bolmalydyr beýle zat.”

“Onda çapar iberiň,
Getirsinler şu günde;
Ony ele almasam,
Sabyr galmady mende.

Eger berse gaýtawul
Kellesini getiriň;
Haýal etmän, permanym
Tizden ýerne ýetiriň.”

Şahyň beren permany
Ýetirildi ýerine,
Çopanmyzyň saçagy
Onyň öňünde ine.

Saçak elden giden soň,
Bu biçäre çopanyň
Gara güni başyna
Ýene gaýdyp geldi onyň.

Ýer ýumruklap aýaly
Urýar dady-perýady;
“Ylahym patyşanyň
Gyrylsyn bar zürýady”.

Zowzanaklap ahyry
Geçdi öýniň törine,
Gaharyna aglady,
Käýinjiräp ärine:

“Bu zatlaryň barynyň
Günäkäri sen öziň:
Agla indi ölýänçäň,
Goý seniň çyksyn göziň.

Çagyrma diýip kän aýtdym,
Ýadyňdamy, men saňa.
Aldyň alty şaýyňy,
Hezzet edip sen oňa.

Hezzet edip eşege,
Kim alypdyr aklygy
Ýersiz ýere mesirgäp,
Götermediň doklugy.

Saýgarmadyň geleni
Dostmy saňa ýa duşman,
Indi tutup içiňi
Geçeniňe et puşman.

Nämämize gerekdi,
Şalar bilen gatnaşyk?
Olar üçin, unutma,
Bizden gowydyr aşyk”.

Bu ýangynly sözleri
Ýagdyrsa-da aýaly,
Gaýtawula çopanyň
Häzirlikçe ýok haly.

Ýüzýärdi ol gulaçlap
Çuň pikiriň deňzinde,
Uly ahmyr hem gynanç
Mese-mälim ýüzinde.

Aladaly bu döwür
Ýetdi bir näçe güne,
Çopan pahyr kör garga
Baryp ýüz tutdy ýene.

Aýtdy oňa jikme-jik.
Bolan işleň baryny
Hem-de ondan sorady
Ar almagyň tärini.

Diýdi: “seniň şa bilen
Asyl oýnyň deň gelmez;
Şalar bilen dalaşsaň,
Aňsat işiň oň bolmaz.

Ýöne saňa men ýene
Gymmatly zat bereýin;
Patyşaňyz şony-da
Hany alsyn göreýin.

Eger başa iş düşse,
Ýetir ahy-zaryňy;
Şonda şadan çykarys
Öňki-soňky aryňy”.

Diýdi-de ol çopana
Berdi oňat elguşy:
“Örän oňat idetseň,
Şundan taparsyň aşy.

Günde birini gaçyryp,
Guzlaýany gyzyldyr;
Muny oňat saklasaň,
Seňki onsoň hezildir.

Elguşyny alan soň,
Çopan gaty şatlandy;
Alkyş okap kör garga,
Öýe tarap atlandy.

Öýde ýeke galypdy,
Ol gidende aýaly;
Için tutup, ah çekip,
Ýamandy onyň haly.

Dünýäsinden käýinip,
Ah çekýärdi her demde;
Her sagady pahyryň
Geçýärdi gaýgy-gamda.

Duýman durka syçyrap,
Çopan girdi gapydan,
“Ýeri niçik boldy” – diýip,
Derrew sorady ondan.

“Heý-de meniň öňimde,
Bolarmy bir bitmez iş,
Ynha saňa getirdim,
Gyzyl guzlaýan elguş.

Saçagyň hem çeni däl,
Elguşynyň gymmaty,
Dünýäde hiç bir zadyň
Tyllaça ýok hümmeti.

Meniň indi işim ýok,
Näme etseň öziň et,
Ine gyzyl gaznasy,
Maksat-myradyňa ýet”.

Ýyljyraklap aýaly,
Aldy guşy eline,
Gaýgy-gamyň barysy
Gitdi ýazyň ýeline.

Başlap gelen gününden
Berdi günde birini,
Tygşytlady aýaly,
Tapdy onyň ýerini.

Çopanmyz hem aýalnyň
Göwnini hiç ýykmady;
Indi asyl ol onyň
Diýeninden çykmady.

Başladylar almaga
Gerek-ýarak şaýlaryn,
Tiz wagtyň içinde
Düzetjekler öýlerin.

Çäýnek-käse alynyp,
Çalşyrdylar düşegi,
Täzelendi çopanyň –
Çaryk, dony, guşagy.

Gün geldikçe köpelip,
Basym bitjekdi bary,
Emma guşyň tiz wagt
Şaha ýetdi habary.

Şa eşiden badyna
Gyzylly guş tarypyn.
Çagyrdy-da wezirin,
Gazaply diýdi gepin:

“Şu sagadyň özinde
Getirmeli şol guşy,
Gelmese günäliniň
Hökman kesiler başy”.

Wezir oňa baş egip,
Işi ýerne ýetirdi;
Ýarym sagat içinde
Guşy köşke getirdi.

Ýene ajy aýralyk,
Ýene gaýgy-alada...
Tapawudy öňkiden –
Igenç ýokdy arada.

Bakýardylar är-aýal
Bir-biriniň ýüzine,
Ikisi-de alaçsyz
Ýaş aýlady gözine.

Doýmaz-dolmaz zalyma
Ikisi hem gargady.
Ýene çopan biçäre
Kör gargaňka ugrady.

Baryp oňa ýene-de
Aýtdy ahy-zaryny;
Indi göriň, kör garga
Görkezmekçi zoryny.

Görkezdi ol çopana
Äpet uly tokmagy:
Şumy alyp gitdäni,
Ýom-ýok et ol akmagy.

Eder ony ýer-ýegsan:
“Kak, tokmagym, kak”-diýseň:
Durar, hiç zat etmez ol;
“Dek, tokmagym, dek”-diýseň.

Saçagyňy, guşyňy
Hökman ondan alarsyň;
Şu tokmagyň arkaly
Şadan halas bolarsyň.

Alkyş okap kör garga,
Düşdi ýene ýolyna;
Öýe gelip etjegin
Aýtdy ol aýalyna.

Şatlandy-da aýaly,
Diýdi: – “Gaty bolupdyr,
Bu zalymyň kör garga
Hötdesinden gelipdir.

Asyl meniň özimem
Seniň bilen gideýin;
Bir öziňe kyn bolar,
Menem kömek edeýin”.

Tokmaklaryn göterip,
Tirkeşdiler gitdiler,
Batly-batly ýöreşip,
Şa saraýna ýetdiler.

Äri alyp tokmagyn,
Girdi saraý içine;
Ortasynda goýdy-da
Çykdy ýene daşyna.

Gazap bilen şasyna;
“Edişime bak” – diýdi;
Daşrakda durdy-da
“Kak, tokmagym, kak” – diýdi.

Tokmak böküp başlady,
Eşdeninde bu sözi,
Doldy derrew tozandan
Dury asmanyň ýüzi.

Tam-tarsyny tekizläp,
Geçdi köşkiň daşyna,
Bir bökende ony-da
Ýumurdy şa başyna.

Wezirinden-şasyndan
Sypdyrmady birisin;
Baryn guma basdyrdy,
Galdyrmady dirisin.

Çopan daşdan şatlanyp
“Dek, tokmagym, dek” – diýdi:
“Boldy kän iş bitirdiň,
Indi bärik bök” – diýdi.

Tokmak goýup kakmagyn,
Eýesine ýüzlendi;
Şunluk bilen bir kemsiz
Zulum ojagy düzlendi.

Guşy, saçagy alyp,
Goýmadylar hiç bir zat
Bu habary eşidip,
Bütin iller boldy şat.

soňy

Aman Kekilow

106