Ýigidiň lapykeçlikden ýaňa dünýesi başyna ýumrulana döndi. Güljanyň girip giden jaýynyň töwreginde köwelenýärdi. Ýöne hiç hili netije çykaryp bilmedi. Sebäbi o jaýa girip-çykýan gyzlaň hababy ýokdy. Güljan diýen gyzy tapyp beriň diýmäne-de bogny ysmady... Ýigit hiç wagt beýle gynanyp görmändi. Ol ahmyr bn hyrçyny dişleýärdi. Ýöne Güljany hemişelik ýitirendirin öýdenokdy. Onuň bn görüşjegine ynanýardy. Indiki täze ýyl baýramynda gyz ýene öňküje ýerinde garaşyp duran ýalydy. Röwşen kalbyny sarsdran wakadan soň mese-mälim üýtgedi. Azat bn öňki ýaly ekjeşip ýörmän okuwyny örän gowy okaýardy. Üst- başyny yhlas bn esewan edýärdi. Ol kalbynda Güljana mynasyp bolmak üçin jan çekýärdi. Otagdaş dostunda bolup geçen üýtgeşmeler Azady haýran galdyrýardy. Röwşen mylaýym häsiýetli jana- jan dosta öwürlipdi. Ol bir gezek iki sany petegi çykaryp Azadyň öňünde goýdy.

- Şu günüň özünde Mährini teatra oýun görmäge çagyr.

Wagyt haýalam bolsa geçip durdy. Ynha ahyrsoňy güýz geldi. Howalar sowap başlady. Täze ýyl golaýlaşdygyça ýigidiň ýüregi bat bn urýardy. Arçalarda täze ýyl yşyklary peýda boldy. Ýöne bu entek Täze ýyl agşamynyň gelenini aňladanokdy. Adamlar ýakymly baýramy hasam uzaltmak üçin gitdigiçe ir taýýarlyk görüp başladylar.

Ýene dostlar ahyrky synagdan üstünlikli geçdiler. Olar şatlyk bn otaglaryna gaýdyp geldiler. Azat ýene ýol şaýyny tutmaga başlady. Ýöne ol bu gezek dosty bn sowuk sala hoşlaşmady. Gözüni bir nokada dikip sarsman oturan Röwşeniň ýanynda esli salym oturdy. Soň dostunyň egnine elini goýdy.

- Dostum bu Täze ýyl agşamynda seniň hemme arzuwlaryň hasyl bolmagyny arzuw edýän! Azat goşlaryny alyp çykyp gitdi. Röwşeniň gözleri sagadyň dilinden aýrylanokdy. Öňküje wagt bolanynda tolgunma bn daşary çykdy.

Ýigit öňküje duralgadan öňküje ulaga mündi. Ulagyň içi ýene ýolagçylardan hyryn-dykyndy. Ýene şol baýramçylyk keýpiçaglygydy. Adamlar sähel zada hezil edip gülüşýärdiler. Ýöne Röwşeniň welin bu wagyt gülki ýadyna düşenokdy. Onuň gözleri diňe Güljany agtarýardy.

Röwşen şäheriň merkezindäki öňki duralgada düşüp başyny asmana diräp duran Täze ýyl arçasynyň töweregindäki adamlara goşuldy. Ýene şol öňki görünüşdi. Röwşen aňsatlyk bn adamlaryň arasyndan Güljany gözledi. Emma hiç ýerden ony tapyp bilmedi. Röwşeniň birden howsalasy arytdy. Seýilgähiň ugrunda iki ýana alakjap ýörişine göwnüne her zatlar gelýärdi. Wagyt bolsa duýdansyz geçip dur. Eger Röwşen bu agşam Güljany tapyp bilmese, özüniň nähili ýagdaýa düşjegini göz öňünde getirip bilenokdy. Röwşen iň soňunda çaýhana girdi. Öňki oturan ýerine ynjalyksyz ýerleşdi. Iki adamlyk kofe buýurdy.

Sus oturan ýigit birden gözlerine ynanmady. Ol ýerinden laňňa galany duýman galdy. Onuň garşysynda Güljan durdy. Güljanyň gözleri kineli bakýardy.

-Näme üçin jaň etmediň?

Ýigit jogabam berjek bolmady. Boýdaş bolup duran Güljanyň ellerini mähir bn gysymyna gysdy. Juwanlar seslerini çykarman çykalga tarap ýörediler. Ýene hemme zat geçen ýyldaky ýalydy. Arçalar Täze ýyl yşyklary bn dumly-duşda öwşün atýardy. Örän belentden görünýän gar tozgajyklary emaý bn gaýmalap ýere düşýärdi. Juwanlar giň ýanýodadan emaý bn gadam urýardylar. Bir göwrä öwürlip, deň bolup gadam urýardylar.

𝐀𝐰𝐭𝐨𝐫𝐲: Täçmyrat Repbimow

Synagdan üstünlikli geçse-da Röwşeniň keýpi ýokdy. Ol synagda Azatça jogap berip bilmedi. Mugallymyň goşmaça beren soraglaryna-da Azadyň jogap gaýtaryşyny diýsene! Goja professor kanagatlanmak b/n başyny atdy oturdy. Röwşen Azat b/n bir otagda ýaşaýardy. Azat görmegeý ýigitdi. Azat örän owadan gyzyňam göwnüni awlamagy başardy. Edep-ekramly Mähri uniwersitetde höwes edilýän gyzlaň biridi. Biri-birine mynasyp bu iki juwana hemmeler guwanýardy. Otagdaş dostunyň gazanan üstünlikleri Röwşeni biparh goýanokdy. Röwşen buýsançly ýigitdi. Ol Azadyň özünden ökdeligi üçin däl-de özüniň Azatça bolup bilmeýänligi üçin örtenýärdi. Röwşen ähli güýjini okuwa tijedi. Giýje gündiz diýmän synaglara taýynlyk gördi. Emma Azat ýene ökde geldi. Keýpi bozuk Röwşen otaglaryna gelip susy pes oturdy. Röwşeniň boluşyny aşaklyk b/n synlaýan Azat dostunyň halyndan habar aldy. Röwşen keýpiň ýok-la? Röwşenden jogap bolmady. Azat dostuny ýene erkine goýmady. Röwşen näme üçin gyssanaňok? Otla giýjä galsaň, Täze ýyly öýüňizde garşylap bilmersiň.

-Men oba gitjek däl.

Howlukmaç ýol şaýyny tutan azadyň gözleri tegelendi.

-Ýeke galyp bu taýda näme işlemekçi?

-Geçilen sapaklary täzeden gaýtalajak

-Röwşen sen okuwa taýynlyk göreniňde kän güýç sarp etýäň. Elbetde bu gowy zat, ýöne arasynda dynjam almaly.

Emma Azadyň bu janykmasyna Röwşen parh etmedi. Onuň ýüzi açylanokdy.

- Täze ýylda görülýän görüşýänçäk sag bol dost! Azat şeý diýip çykyp gitdi...

Röwşen öýde ýeke özi oturasy gelmän köçä çykdy. Garalyp duran asmandan maýdaja gar sepeleýärdi. Töwrek çal dona bürenip başlapdyr. Gyşyň tämiz howasynda dem almak ýakymlydy. Dumly duşda baýramçylyk ruhy höküm sürýärdi. Ýol ýakalaryndaky arçalarda täze ýyl yşyklary öwşün atýardy. Röwşen henize çenli,Täze ýyly şäherde garşylap görmändi. Şonuň üçin ol töwregine bilesigelijilik b/n seredýärdi... Röwşeniň göwni nirädir bir ýere atygsaýardy...

Ýigit birden özi duýmazdan duralga tarapa ýöneldi. Röwşeniň münen ulagynda adam kändi. Emma oňaýsyzlyk duýulanokdy. Keýpiçag adamlaryň ýüz gözlerem gülüp durdy... Röwşenden ýapyşan ellerem gyt bolmady. Ýaşy bir çene baran, çal saçly aýal wagtyhoş degişdi.

-Hanym, bekje ýapyşaweri, eliň sydyrdygyň, biziň barymyz ýere ýazylarys. Garynyň aýdan bu sözlerine hemmeler gülüşdi. Röwşeniň çep tirseginden bir gyz emaý b/n tutup durdy. Gyz birsyhly ýylgyryp ýigidiň ýüzüne şadyýan garanjaklaýardy... Merkeziň golaýyndaky duralgada adamlaryň köpüsi düşürmen boldy. Ýigit ilki düşdi. Ol yzyndan gelýän gyzada kömek etmek üçin el uzadanyny duýman galdy. Gyz bir enaýy ýylgyryp mylaýym seslendi. Sag boluň!

Bu ýagdaý duýdansyz bolup geçdi. Minnetdar bolan gyz Röwşeniň öň ýanjagazyndan assa basyp barýardy. Emma ýigidiň oňa habar gatmaga bogny ysmady. Nepis bezelen Täze ýyl arçasynyň töwregi adamdan dolydy. Onuň golaýyna barar ýaly däldi... Köpçüligiň içinde hälki gyz ýene Röwşeniň gözüne kakylyşdy. Gyzam ýigidi gördi. Gyz göýä ozaldan tanyş ýaly ýylgyrdy. Arçanyň ýanyna baryp bolmazmyka? Şol ýerini görüp bilmesem gaty gynanjakda.

Synap göräýeliň- diýip, Röwşen ilkinji gezek jogap berdi. Ol gyzyň öňüne düşüp hümer bolup duran märekäniň arasndan arça tarap gyýalap ugrady. Arça barmak o diýen kynam düşmedi. Baş asmana diräp duran baýramçylyk arçasynyň töwregi çagadan doludy. Bu görünişi synlaýan gyzyň begenjiniň çägi ýokdy. Ol ýetişibildiginden töwregi surata alýardy.

-Bu suratlary görüp ejem hezil eder. Eden kömegiňz üçin sag boluň! Ýeke özüm bolsam arçasynyň ýanyna baryp bilmezdim. Täze ýyly ilkinji gezek şäherde garşylap görüşim. Ejem arçany görmän gaýytma diýensoň bu ýerde bu gün galmaly boldym.

-Meniňem Täze ýyl agşamynda şäherde ilkinji gezek boluşym. Ýöne göreniňe degýän ekeni. Töwrek nähili owadan! Röwşeniň aýdanlaryna gyz dolup daşdy. Röwşen nähili aýgyt edenini duýman galdy.

-Bagyşlaň eger garşy bolmasaňyz Bile gezelenç edäýeliň. Men ýeke özüm. Bu garaşylmadyk teklibe gyzyň gözleri tegelendi. Görýän welin siz batyrja ýigit bolmaly, Maňa henize çenli hiç kim beýle teklip edip bilmändi...

Gyzyň ady Güljan ekeni. Ol ykdysadyýet institutynyň ilkinji ýyl talyby bolup çykdy. Güljan obada önüp-ösüpdir. Gyz b/n söhbet etmek örän ýakymlydy. Ol örän bilesigelijidi. Ony hemme zat gyzyklandyrýady. Röwşen agranomçylykda okaýanlygyny bilensoň-a onuň soraglarynyň yzy üzülmedi...

Geň zat juwanlar örän tiz öwrenişdiler. Özlerini gyzyklandyrýan meseleler dogrusynda arkaýyn pikir alyşdylar. Ýaşlar seýilgähiň aňyrsyna ýetenini duýman galdylar...

Röwşen uýala gorka teklip etdi: Güljan çaýhana girip gyzgynjak kofe içsek nähili bolar?

Güljan şatlyk b/n ylalaşdy. Şola kem bolmazdy. Olaryň bagtyna boş orubam tapyldy. Gyzgynjak kofenin başynda söhbet hasam gyzdy. Röwşen gürrüňdeş gyzynyň elýetmez näzeninligine kemsiz göz ýetirdi. Beýle zyba göreliň özüne hemdem bolmagy diňe, Täze ýyl baýramynyň täsirinden gördi. Juwanlar çaýhanadan çykanlarynda garyň ýagmasy gürelen eken. Ýollary gar basansoň ulaglar haýaljyk ýöreýärdi. Güljan garamyk gözlerini tegeledi.

-Indi höwürtgäme nädip aşsamkan?! Röwşen sypaýyçylyk b/n teklip etdi. Howsala düşmäň Güljan pyýadalap haýdabermeli. Bu wagt bähili ajaýyp pursat! Isleseň menem ýoldaş bolaýyn.

Güljanyň ýaşaýan ýeri onçakly uzagam däl ekeni...

Ynha menä geläýdim. Ýöne sen näsip aşarkaň Röwşen? diýip, gyz alada etdi.

-Meni birjigem gaýgy etme Güljan umumy ýaşaýyş jaýymyza iki ädemde ýeterin.

- Güljan seniň bn eden söhbetim mende uly täsir döretdi. Belki bize ýene şeýle söhbet etmek miýesser eder. Eger mümkin bolsa telefon belgiňi bersene. Gyzyň mylaýym garaýan gözleri käse ýaly tegelendi. Onuň bu garaşylmadyk sözlere tolgunýany görünip durdy. Birbada ikirjiňlenip duran Güljan birden ýantorbasynda kagyzdyr galam çykardy-da telefon belgisini ýazyp Röwşeniň eline tutdurdy. Soňam çalyt jaýa girip gitdi...

Ýigidiň durmuşynda uly özgerişikler bolup geçdi onuň üçin eziz adam peýda boldy. Röwşeniň öňki etsem petsemleriniň bary üýtgedi. Ýigit geçilen sapaklaryny täzeden bişirmek hyýalyndan el çekip oba tarap ýola düşdi. Mähriban Mähribanlarynyň ýanyna howludy. Gyş rugsady tamamlanansoň ýene şähere gyssandy. Röwşen indi öňki Röwşen däldi. Ol aýnanyň öňünden aýrylanokdy. Ýigit Güljan bn boljak duşuşyga taýynlanýardy. Taýynlyk ahyrsoňy tamamlananda, tolgunma bn Güljana jaň etmekçi boldy. Emma onuň beren telefon belgisini tapmady....

𝑫𝒐𝒘𝒂𝒎𝒚 𝒃𝒂𝒓

awtory: Täçmyrat Repbimow

Obadaşymyň getiren habary meni ynjalykdan gaçyrypdy. Ejem maňa wagt tapyp, öýe gelip gitmegimi sargap goýberipdir. Ýüregime howsala aralaşdy. Mugallymdan rugsat aldym-da şol günki otla mündüm. Öýe ýetmäge howlukdym. "Eýgilikdir-dä her-nä" diýen pikir ynjalyk berenokdy. Òýe gelemde ejem mellekde eken. Gujaklaşyp görüşdik. Howlugyp näme zerurlygyň çykandygyny soradym. "Öýe giriber dem-dynjyňy al, üýtgeşik bolan zat ýok-la" diýen ejem çaý-naharyň ugruna çykdy. Otursamam oturdym welin "Onda näme meni ýöriteläp okuwymdan galdyryp çagyryp ýör-kä" diýen pikir rahatlyk berenokdy. Çaý başynda ejem: " Beg kakaň ýaramajak bolýar. Öňräkden bäri hassahanada ýatyrdy. Birki günlükde öýe getirdiler. Dugtorlar "Çärämiz ýok ýakynlaryny çagyryberiň" diýipdir. Onsoň menem saňa habar iberäýdim gyzym. Aý ol bendäň bir garyndaşam gatnaşýanam ýok-da. Seni üýtgeşik gowy görensoň sorap gideniňi kem görmedim-dä. Monça bolar görgüli" diýip, bu çakylygyň sebäbini aýtdym.

Beg kakamlara baranymyzda bizi Akgül gelnejem garşlady. Beg kakam ýatan eken. Ýuwaşjadan "Beg kaka" diýdim. Eşitmedik bolarly hiç hereket bolmady. Sesimi çala gataldyp:" Beg kaka ýagşy bolýaňyzmy?" diýdim. Ol çalaja gözüni açdy. Biraz wagtlap gözüni gyrpman maňa seredip ýatdy. Onuň bolşy maňa bir zat aýdarly görünýärdi. Ahyry çalaja pyşyrdy eşidildi:" Mahym..." Şonsan soň ondan ses-üýn çykmady. Diňe gözlerini balkyldatdy ýatdy.

Öýe dolanyp gelýärkäk ejem:

-Çagajyklaryny göresi gelip olaryň zaryny çekýär-de biçäre -diýdi. Men onuň iki gyzynyň bardygy barada öňem ejemden eşidipdim. Ýöne başdaş aýalynyň näme sebäpden onuň bilen aýrylyşyp gyzlaryny gatnaşdyrman ýörendiginiň sebäbini welin bilmeýärdim. Dogrusy munuň bilen gyzyklanybam duramokdym. Bu gezek welin bu barada soraman saklanyp bilmedim.

-Wah gyzym. Bibi erbet gelin däldi-le. Aýal görgüli öý-ojagyny aman saklajak bolup ber-başagaýdyr-la. Sähel-mähel zat üçin höwürtgesini çaşyraýmaz. Ýöne oňa Begmyrat öte azar berdi. Öňem-ä bir ýarym däli welin üstesine-de zährimaram gaty köp içerdi. Mydama öýüni gyran-jyrana salar ýörerdi. Wah sähel-mähel urga-da çydardy-la görgüli ýer ýalydy sesi çykmazdy. Begmyrat onuň goşlaryny zyňyp çagajyklary bilen daşaryk çykarybam goýbererdi. Sowukda digdirär durardy. Dözmän baryp höre-köşeläp olary öýe alyp gaýdardym. Ertesi adam ýalydyr welin içse ýene şol öňki günüdir. Bir iki bolmady. Ahyry Bibiniňem etinden ötüp süňňüne ornandyr-da atasy öýüne ýygnanaýdy. Şeýdip gül ýaly maşgala dargady. Bibi gidende uly gyzy Mahym üç ýaşyndady ikiňiziň araňyz ýedi gündür. Kiçi gyzy Gunçajyk bolsa kyrk günlüjek bäbekdi. Soň-a düzelip adamam boldy welin her bir zadyň soragy bardyrda elbetde...çaganyň dyrnagyna zar boldyda...

Ejemiň bu gürrüňinden soň Beg kakamly ýatlamalar serimde aýlandy durdy. Oňa obada "Däli " diýýärdiler.Emma men onuň bir gezek hem däliränini görmändim. Ol meniň bilen hemişe mähirli gürleşerdi. Baglaryndan üzümdir alma ýygyp getirip bererdi. Köplenç agşamlaryna"Akgül gelnejeň ikimiziň ýüregimiz gysýar men seň üçin gowy süýjem getirdim" diýip meni öýlerine äkiderdi. Maňa öý işlerimi etmäge kömekleşerdi. Onuň ak ýüzli sary saçly aýaly bardy. Ol türkmençe çalgyrt gürleýärdi. Onuň hakyky adynam bilemzokdyk oňa Akgül gelneje diýip ýüzlenýärdik.

Geçen ýyl okuwdan dynç günleri öýe gelenimde öýde bedreler taňkyrap durdy. Geňirgenip gelnejemden munuň sebäbini soradym. Gelnejem käýinip başlady:

-Wah seň ol Beg kakaň däliligi tutupdyr. Hiç kimi guýynyň golaýyna eltenoga. Eline çarşak alypdyrda suwa barany kowalap ýör.

-Bäh menem kowaýarmyka?-diýdim-de elime bedreleri alyp guýa tarap ugradym. Guýy Beg kakamlaryň howlusynyň daşynda girelgäniň golaýynda ýerleşýärdi. Gelnejem:" Gitme a gyz şol däli senem sylap goýasy ýok" diýip yzymdan gygyryp galdy. Men ýaňy guýudan suw çekip başlanymda Akgül gelnejem geldi. Ol:

-Be-ýek (Ol Beg kakamyň adyny şeýle tutýardy) Dünýä kyzyn kelipdir-diýip howlynyň içine seredip gygyrdy. Beg kakam howlynyň içinde oturan ýerinden maňa:

-Aý gyzym bedreleriňi al-da bärik gel-diýip gygyrdy. Dogrusy ýüregimde çalarak gorky döredi. Şondada dogumlysyran bolup howla girdim. Ol dälä meňzänokdy. Meniň hal-ýagdaýymy okuwymy soraşdyrdy. Soňra bedrämiň birini aldy-da kümä tarap gitdi. Ýygylyp goýlan almadyr nardan bedräni dolduryp getirdide Suw almak üçin soň geläý diýdi. Sagbollaşyp çykmakçy bolanymda yzymdan ejem geldi. Bärik gaýdanymy eşidip ynjalmandyr. Saglyk-amanlyk soraşdy. Beg kakam ejemiň sözlerini eşitmeýän ýaly bolup durdy. Birdenem " Gelneje Mahymam ulygyz bolandyr" diýdi. " Iki aýakly iki günde" diýleni-dä goňşy. Seniň gyzyň eýýäm durmuşa çykan bolaýmagam mümkin" diýip ejem jogap berdi. Men şonda Beg kakamyň meniň keşbimde öz gyzy Mahymy görýändigini aňypdym.

Beg kakamly wakalary ýatladygymça oňa nebsim agyryp ýüregim gyýylýardy. Onuň gözlerinde Mahymy Gunçany getiräý diýen many bar ýaly bolup duýuldy. Men onuň gyzlaryny hökman tapmaly soňky deminde bir çagajyklarynyň ýüzüne ýüzi düşmeli diýen netijä geldim. Ejeme öz pikirimi aýtdym. Ejem olaryň ýaşaýan ýerini bilýän eken. Olar ilerki obadaky Miwe daýzamlaryň golaýynda ýaşaýan ekenler. Ýigrimi ýyl mundan ozal giden gelniň yzyndan barsaň halanmajagy görnüp durdy. Ejem gaty ýaýdandy. Halys özelenip duramsoň ahyry bile gitmäge göwnedi.

Bibi gelneje ejemi görenden tanady. Habarymyzy halamadygam bolsa bize gaty-gaýrym hiç zat diýmedi. "Wah ol günleri ýaňy ýaňy ýadymdan çykardym. Beren yzalary tenimden çyksada ýüregimden çykanok. Indi maňa ol öýe bar diýmäň. Gaty görmäň men siziň bilen gidip biljek däl" diýip sypaýyçylyk bilen Mahymy ugratmagyny haýyş etdim. Ol:

-Gyzlarymyň ikisem durmuşa çykdy. Mahym şu obada gaýraky köçede ýaşaýar. Anna miraplar diýseňiz öýlerini görkezerler. Gunçamy Baýramala çykardym. Olaram tapmak kyn däl. Bazaryň ilersindäki gök howludyr. Omar ussalar diýseň tanamaýan ýokdur. Özlerinden sorap görüň göwneseler gidibersinler-diýdi.

Biz ilki Mahymlara bardyk. Ol uzyn boýly garagözelek owadan gelin eken. Onuň gözleri Beg kakamyňka meňzeşdi. Lapykeç halda yza dolandyk. Ýolda ejemi Gunçalara gitmäge zordan yrdym. Howludan giremizde bizi agaçdan bir zat ýasap duran ýaşuly adam garşy aldy. Ol örän parasatly adam eken.Habarymyzy eşidenden derrew ýol şaýyny tutup başlady. Gunçanyň ikirjiňlenip duranyny görüp:

-Beýle habar bilen şol ýerlerden gelen adamlary boş goýberip bolmaz gelin. Her zeýilli bolsada ol seniň kakaň syrkawyň soňky haýyşy bitirilse ýagşy. Göresi gelýän bolsa gideli çagam. Goý onuň göwni ynjalsyn-diýdi. Gunçanyň gaýynenesi onuň agyraýakdygyny ýatlatdy. Şeýlede bolsa Omar aga gelnini alyp biziň bilen gaýtdy.

Beg kakam biziň öýe girenimizi aňmady. Ol meniň sesime çalaja gözüni açdy. Men:"Beg kaka Gunça geldi" diýdim. Ol dodaklaryny gymyldatdy. Näme diýenini welin aňşyryp bolmady. Kellesini galdyrjak boldy emma oňa rowgaty ýetmedi. Gunça:"Kaka..." diýip hamsykdy. Beg kakam gözüni açyp biraz wagt oňa seredip ýatdy. Soňra "Gunçam!" diýdide gözlerini ýumdy. Şonsan soň ol gözüni açmady

Meniň bu ýatlamany ýatlamagyma myhmançylyga baran ýerimde gören elde çekilen suratym sebäp boldy. Myhman bolan ýerimiň uniwersitetde bile okan kursdaşymyň öýüdigini men soň bilip galdym.

Iş sapary bilen meni paýtagtymyzdan uzakda ýerleşýän etraplaryň birine ugratdylar. Men baran günňm ýerli myhmanhanalaryň birine ýerleşdim. Ertesi öz işim boýunça etrap bilim bölümine uýbardym. Iş bilen gümra bolup, nädip iş wagtynyň tamamlananyny hem duýmandyryn. Işden soň öz bolýan ýerime ugramakçy bolup durkam şu ýerde hünärmen bolup işleýän gelinleriň biri öýüne myhmançylyga çagyrdy. Men ýat ýere gitmegi kyn gördüm, emma gelniň meni äkitjegi çynydy. Men ýalbardyp durmagy birhili görüp, gitmeklige razy boldum. Gelniň öýleri gaty uzakda däl ekeni. Meni myhman otagda ýerleşdirip, özi çaý-naharyň ugruna çykan gelin: “Içiňizi gysdyrmaň, şu suratlara güýmenäýiň!” diýip, elime özüniň toý albomuny berdi. Bu albomda fotasuratlardan başga-da birnäçe elde çekilen suratlar hem bar eken. Suratlar örän ezber çekilipdir. Içinde biri has öňüräk çekilenine garamazdan, daşy bejerilip bezelipdir. Şuňa meňzeş surat mende hem bardy. OL meniň öz ýaş wagtymdaky suratymdy. Meniň suratymyň bu maşgala nädip düşup biljekdigi barada oýlandym. Ony kimiň çekendigini sorasym geldi. Maňa bu suratyň taýyny talyp wagtym bir kursdaşym çekip beripdi. Men içimden pikir öwürýärin: “ A, belki bu onuň öýi bolsa näme? Albomdaky suratlarda-ha meniň tanaýan adamym ýok .” Gapynyň açylmagy meniň pikirimi böldi. Içerik eli çäýnek-käseli gelin girdi. Meniň ondan bu suratlar barada sorasym geldi, emma gürrüňi nämeden başlajagymy bilmedim. Çaý başynda öý eýesi maňa öz maşgalasy barada görröň berdi. Men şonda bu suratlary kimiň çekendigini soradym. Ol:

—Gaýyn atam, ol pahyr toýumyzdan birki ýyl öň aradan çykypdyr. Meniň ýoldaşym hem ýörite gyzyklanmasa-da , käýarym surat çekmegi gowy görýär. Bu suratlary hem ýadygärlik hökmünde aýap saklaýar. Gaýynlarym obada ýaşaýar. Şu wagt ýoldaşym oba gitdi. Gaýyn enemi hem alyp gelmegi mümkin— diýip jogap berdi. Soňra ýene aşhana çykyp gitdi. Men otagda ýeke galdym. Meni bu surat talyplyk döwrömiň ýatlamalaryna alyp gitdi.

Gurban saryýagyz çekinjeň oglandy. Ol kän gürlemezdi. Bir zat sorasaň ýylgyryp jogap bererdi. Toparymyzda Kakyş atly oglan bilen dostlaşardy. Kakyş Gurbanyň tersine örän alçakdy. Ol hemişe talyplara degişme aýdyp, ýa oýun oýnap, kimdir birine öýkünip güldürerdi. Bularyň ikisiniň hem ýaşlary bizden bäş-alty ýaş uludy. Şonuň ňçin olar biziň uly agalarymyz ýalydy. Gurban köplenç öz pikirine gümra bolup ýa-da bir zatlaryň suratyny çekmeklige güýmenip oturardy. Ol şowhuna goşulmazdy. Biz onuň ata-enesiniň ir ýogalyp, ýetim galandygyny bilýärdik. Köpçülige goşulmaýanynyň sebäbini hem şondanmyka öýderdik. Meniň oňa köplenç nebsim agyrardy. Bir gezek dynç günleriniň birinde biz toparyň hemme talyplary bolup gözegçilik edýän baglarymyza ideg etmäge gitdik. Ýaz paslydy. Howa örän ajapdy. Meniň seredýän baglarym bilen Gurbanyňkylar bir ýerdediler. Gurban öz baglarynyň düýbüni ýumşadyp, töwregini derrew arassalap boldy-da, maňa kömekleşmäge geldi. Ol pil bilen işlemäge gaty ökdedi. Men oňa:

—Tuweleme, sen ýer işlemäge gaty ökde ekeniň— diýdim. Ol çalaja ýylgyrdy-da:

—Daýhan oglu-da — diýip, jogap berdi. Men elime bedrämi alyp, suw almaga ugradym. Gurban işlerini bolup, eli bedreli yzymdan ýetdi. Soňra meniň garşylygyma seretmän, elimden bedrämi alyp suwlary özi getirdi. Men onuň ýany bilen ýöräp geldim. Biziň golaýymyzda işläp ýören Keýik atly kursdaşym degşip:

A gyz, Jemal, sen kim bilen goňşy bolmalydygyny bilýän ekeniň— diýip gygyrdy. Men oňa:

Alada etme, häzir saňa-da kömekleşeris—diýdim. Keýik:

Sag boluň! Men eýýäm işlerimi dyndym— diýip, biziň ýanymyza geldi. Ol Gurbany gepletjek bolup:

Gurban, sen haýsy bagtly gyzyň maňlaýyndan çykarkaň?—diýdi. Gurban sesini çykarman ýylgyrdy. Men:

Dogrudanam, Gurban, seniň halaşýanyň barmy? Toý etmek hyýalyň ýokmy? Biziň toý göresimiz gelip gitdi.— diýdim. Gurban gyzaryp aşak seretdi-de:

Halaşýanym-a ýok, halaýanym bar.—diýdi. Biz:

Ol gyz kim? Biz ony tanaýarysmy? Sen oňa habar gatyp gördüňmi?— diýip, ýerli-ýerden soraşdyrdyk. Ol şol ýylgyryp durşuna :

Ol hakyky türkmen gyzy, men oňa aýdyp bilemok. Onuň özi hem aňanok.— diýdi. Keýik:

Waý-eý, Gurban, türkmeniňem hakykysy, hakyky däli bolýamy gyz?— diýip güldi. Gurban bize seretmäge utanýan ýaly, aşak seredip durşuna:

Men onuň häsiýeti barada diýýän— diýip jogap berdi. Keýik:

Onda ol bize-hä degişli däl. Ol gyz gaty asylly, akylly, edepli, çeper we ş.m. bolmaly—diýip güldi-de, öz ýerine tarap gitdi. Men Gurbanyň oýny däldigini bildim. Oňa:

Dogrudanam, Gurban, kim ol gyz? Gaty gizlin bolmasa aýdaý, belki meniň kömegim deger. — diýdim. Ol birhili naýynjar halda elini owkalap oturşyna :

Wah, men şony aýdyp bilemok, onuň özem duýanok, eger aýtsam ol meniň üstümden güläýjek ýaly— diýdi. Men onuň maňa kakdyrýanyny bilsemem, aňmadyk bolup:

Ýeri bolýa-da, Gurban, aýdasyň gelmese aýtmada. Eger kömek gerek bolsa, “guk” diýäý men kömek ederin — diýdim-de, gyzlaryň ýanyna ugradym. Ol bolsa eline depder –galamyny alyp, surat çekmäge başlady. Şol gün hem maňa şunuň ýaly suratyň gara galamda çekilen görnüşini aşagyna goluny çekip beripdi.

Biz okuwyň soňky ýylynda okap ýördük. Ýetip gelýän döwlet synaglaryna taýýarlyk görýärdik. Ol wagtlar keteni geýýän ýok diýen ýalydy. Gyzlar täzeki matalardan häzirki zaman biçüwli köýnegi geýinmegi ürç ederdiler. Meniň welin milli eşiklerimize bolan islegim gaty uludy. Joram Gunça hem şolar ýalydy. Biz keteniniň dürli reňklisini ýakasyny nagyşlap geýerdik. Başymyza bolsa, gül tahýa geýip, saçlarymyzy dört örüp goýbererdik. Meniň ýogyndan uzyn saçym bardy. Bir gün umumy sapak gidip durdy. Meniň egnimde ýaşyl keteni, üstünden owadan keşdelenip bejerilen çawyt bardy. Men mugallymyň aýdýan gürrüňlerine bar ünsňmi berip oturşyma, saçymyň aşak sallanyp ýere degenini hem duýmandyryn. Mugallym şonda maňa: “Jemal, saçyňy galdyr” diýip duýdurdy-da, gürrüňiniň yzyny türkmeniň milli lybaslary we olaryň owadanlygy, gelşiklidigi baradaky gürrüňe ýazdyrdy. Biraz wagtdan soň, maňa yzdan bir hat geçirdiler. Ol hatyň daşyna: “Türkmen gyzy Jemala ” diýilip ýazylypdyr. Ony Kakyş ýazan eken. Hatda: “ Jemal, Gurban öz gözleýän hakyky türkmen gyzyny tapdy, onuň kimdigini özüň pikirlenip bilersiň” diýilip ýazylypdyr. Men hata jogap ýazmadym. Biz okuwy tamamladyk. Gurban welin maňa göni gelip hiç zat diýmedi. Dogrusy men onuň diýmegini islämokdym.

Men ýatlamalar ummanyna çümüp näçeräk oturanymy bilemok myhman alan gelniň “Otyrmyň?” diýen sesine özüme geldim. Gelniň ýanynda ak ýüzli, biz deň-duşurak zenan bardy. Ol:

Gaýyn enem geldi.— diýip, bizi tanyşdyrdy. Özi bolsa saçagyň üstündäki zatlary köpeldip, nahar guýup geldi. Men şol suratlar barada gürrüň gozgadym. Ol:

Döwletiň kakasy dymmarak admdy. Eli boş wagtlary içki pikirini şeýdip kagyza geçirmegi gowy görerdi. Ýuwaş, eden işine janypkeş adamdy. Ýeke gezegem göwnüme degen ýeri ýokdur bendäň. Arman ömri gysgarak eken-dä — diýip, gussa bilen ýatlady. Men özümiň şol suratdaky gyzdygymy aýtmadym. Biz Gurbanyň ruhuna bagyşlap, aýat-töwir etdik. Men içimden: ”Saňa düşünip, seni bagtly eden hakyky türkmen häsiýetli zenana duşupdyr, tüweleme döwletli maşgalaň hem bar. Arman özüň ir gidipsiň-dä ” diýip oýlandym. Özi ýok hem bolsa, kursdaşymyň maşgalada hormatynyň uludygy görnüp durdy. Men muňa öz ýanymdan begendim. Myhman ýerim bilen hoşlaşyp öz bolýan ýerime gaýtdym. Şol agşam men tanyş bir gelniňkä däl-de, hamala ýaşlygyma myhmançylyga gidip-gelen ýaly duýgulary başdan geçirdim.

Onuň bolşy meniň beren soragymy eşitmedik ýalydy. Penjireden daşarda ýagýan ýaz ýagşyny synlap, oýa batypdy. Belki-de, öz ýatlamalaryna gümra bolup, dogrudanam meniň soragymy eşitmedik bolmagy hem ahmaldy. Men bu soragy ikinji gezek gaýtalamygy gelşiksiz gördüm. Sesimi çykarman ony synladym. Şol wagt biziň beýlerägimizde oturan işdeşlerimiziň birini soragyň jogaby gaty gyzyklandyrdymy, nämemi birden: “Dogrudanam, siz ony söýmediňizmi?” diýip, meniň beren soragymy gaýtalady. Dogrusy işdeşim öz işine gümra bolup oturansoň biziň gürrüňimize üns berýändirem öýtmändim. Işdeşimiň soragyndan soň, ol ýerine geçip oturdy. Bu ýaşuly zenanyň bolup oturyşy bize bir zat gürrüň beresi gelip, nämeden başlajygyny bilmän oturana meňzeýärdi. Birdenem: “Men onuň goşgularyna aşykdym” diýdi-de, ýene-de dymdy. Bu wagt ýaşy ýetmişden geçen zenanyň ýaşlyk ýatlamalarynyň ummanyna çümendigini daşyndan hem bilip bolýardy. Hawa, ýaşy ýetmişden geçen hem bolsa bu zenanyň saryýagyz ýüzi häzirem nuranady. Maňlaýyndaky sähelçe gasynlar bolaýmasa, garrylygyň bu görmegeý zenanyň gül meňzini soldurmaga güýji ýetmändir. Biz gürrüňiň başlamagyna garaşyp, sesimizi çykarman otyrdyk. Ol gözüni bir nokada dikip oturşyna ýaşlyk ýyllarynyň ýatlamasyny gürrüň bermäge başlady.

Men entek mekdepde okap ýören wagtlarym onuň goşgularyny höwes bilen okardym. Ejem onuň ejesi bilen tanyşdy. Iş sapary bilen olaryň ýaşaýan welaýatyna gitse, köplenç şolarda myhmançylykda bolardy. Onsoň bu ýigdiň ykbaly, başyndan geçiren kynçylyklary, ýaşaýyşa, durmuşa bolan söýgüsi barada bize gürrüň bererdi. Şeýdibem mende onuň ýazýan goşgularyny okamaga, synmaz ruhly merdana ýigididň özi bilen tanyşmaga höwes döredi. Hawa... — diýdi-de, ýene dymdy. Biraz wagtdan gürrüňini dowam etdi.

Soňra men oňa hat ýazdym. Hatymda onuň goşgularyny söýüp okaýanlygymy, özüniňem ruhdan düşmän, döredijiligini dowam etdirmegini ýazdym. Soňra meniň hatyma jogap geldi. Garaz, şeýdip aramyzda salam hatlar ýygy-ýygydan gatnap başlady. Mekdebi tamamlan ýylym tomus ejem bilen olaryň öýlerine myhmançylyga bardym. Onuň bilen ýakyndan tanyşdym. Ol düşege baglanyp ýatanlygyna garamazdan, ýüz-gözi nurana, görmegeý ýigit ekeni. Özem men şeýle kösenip ýatyryn diýip müzzerenok. Men oňa Uniwersitetiň türkmen dili we edebiýaty fakultetine okuwa girmekçidigimi aýdamda ol: “Gowy edýäň. Okamaly. Menem şol ýerde okamagy arzuw edýän. Emma... meňki diňe arzuwda... şollugna-da galar” diýip, aňysyna bakdy. Menden göz ýaşyny gizledi. Maňa ejizlänini görkezmek islemedi. Men onuň bozulanyny bilsemem, bilmediklige saldym. Gürrüňimizi başga tema gönükdirdim. Biziň aramyzda hatlar ýygy-ýygydan gatnaýardy. Soňra her tomus okuwdan boş wagtymyz onuň halyndan habar almaga bardym. Hatlaryma hem özüme intizar gözleri bilen garaşýandygyny bilýädim. Şonuň üçin hem her gelen haty jogapsyz goýmaýardym. Soňabaka ol hatlara özümem imrinip gitdim. Onuň her hatynda maňa bagyşlanan goşgy bardy. Maňa bolan gyzgyn söýgüsini gönüläp aýtmanda-da, goşgularyndan bilmek kyn däldi. Gatnaşygymyz esli wagta çekdi. Soň ol meni söýýändigini gizläbem durmady. Meniň bolsa oňa nebsim agyrýardy. Dogry, onuň şeýle ajaýyp kalby bardy, ol ajaýyplyklaram öz şygyrlaryna siňdirip bilýärdi. Şeýle kalply ynsany, ýazan şygyrlaryny söýmezlik mümkin däldi. Men ony özümçe söýýärdim. Emma duýgularyma çyndan berilsem, soňunyň näme bilen gutarjagyna akylym ýetenokdy. Şonuň üçinem duýgularyma-da, bu ýigide-de gaty seresap çemeleşýärdim. Çünki sähelçe säwlik onuň bar umydyny, ýaşaýşa bolan höwesini puja çykaryp biljekdi. Men bolsa onuň ýaşamagyny isleýärdim, ýanyp duran zehiniň köýüp gitmegini islämokdym. Şonuň üçinem oňa çynym bilen kömek edesim gelýärdi. Ýazýan hatlarym onuň ýaşamaga bolan höwesini, özüne bolan ynamyny artdyrýardy. Şonuň üçin hatlarymda edil onuň özüniňki ýaly hörpden gopýardym— diýdi-de, gürrüňiň yzyny aýtman esli oturdy. Şol wagt uly gyzyklanma bilen diňläp oturan işdeşim:

Siz ony aldadyňyzmy? Onuň duýgulary bilen oýun etdiňizmi? Bü-ýä birhiliräk bolupdyr— diýip, geňirgendi. Işdeşimiziň bu mortarak soragyna onuň ýüzi gyzardy. Gaharynyň gelendigem bildirdi. Emma şonda-da, özüni asuda alyp barmaga çalyşdy.

Ýok, men ony allamadym. Meniň oňa bolan hormatym gaty uludy. Onuň ýazýan goşgularynyň ölemen aşygydym. Onsoňam meniň ýazýan hatlarym onuň ýaşaýşa bolan höwesini artyrýan bolsa, söýmek, söýülmek bagtyndan mahrum etmeýän bolsa... nämesi birhilimiş? Nämesi bolmaýamyş? Meniň hatlarym oňa azajygam bolsa ýaşamaga höwes döretdi. Ana, men şony bilýän. Şonuň üçinem men ol duýgyny ýalan hasap edemok— diýende sesi sannyrady. Ara dymyşlyk düşdi. Emma gürrüňiň soňuny diňläsimiz gelýädi. Onuň gürrüňi dowam ederine garaşyp, sesimizi çykarman oturdyk. Ol bolsa öýkeli ýaly aşak seredip, dymyp esli oturdy. Dymyşlygy men bozdum. Ýerimden turup, onuň arkasyna elimi goýdum-da:

Soňra näme boldy? — diýdim.

Soňramy? Soňra men durmuşa çykdym. Ýöne çykmazymdan öň onuň bilen bu meselede maslahatlaşdyk. Dogrusy onuň özi maňa: “Sen özüň ýaly gowy ýigide mynasyp. Ikimiziň bile bolup bilmejegimize akylym ýetýär. Eger bile bolaýsak, sen menden ýadarsyň. Men bolsa muny islämok. Söýgimiziň baky bolmagyny isleýän. Şonuň üçinem kyýamatlyk dogan bolup galaly. Sen bagtly bolsaň, menem bagtly bolaryn. Saňa bolan söýgim janym tenimi terk edýançä kalbymda ýaşar” diýdi. Durmuşa çykanymdan soň maşgalamyz bilen bile gatnaşdyk. Begenjimizem, gynanjymyzam deň paýlaşdyk. Ol häzirem biziň ýüregimizde ýaşap ýör— diýdi. Men:

Siziň bu duýgyňyz ynsan ömrüne ömür goşan duýgy. Ony allawçylyk hasap etmek ýalňyşlyk. Bu söýginiň iň ajaýyby, iň mukaddesi. Sizden görelde almaly! — diýip öz minnetdarlygymy bildirdim. Ýanymyzdaky işdeşimizem meniň bu pikirim bilen ylalaşdy.

bize iyi geceler yakışıklım diyen yok. çünkü ne geceler iyi ne de biz yakışıklıyız..

Ýag ýagyşym,ýag sepeläp çagbaňy,

Ýeriň ýüzi suw-sil bolup bürensin.

Ýuw sen nikabyny ähli ynsanlaň,

İki ýüzlileň bir ýüzi görinsin.

Ýalan sözleseler ynanan boldum,

Hiç kimiň göwnüne degmezlik üçin.

Ýykylaýsam,ýere daýanyp galdym,

Minnetli ýüzleri görmezlik üçin.

Bu gün ýene mähriň küýsäp,

Golaý ýatdym gyzgyn peçe.

Ýanyp duran oduň howry,

Ýylatmady sen deý eje.

Aýan bolup girip düýşüme,

Sorag berdiň sen ýekeje.

"Gyzym juda ejizläpsiň,

Janyň sagmy"diydiň eje.

Bu gün men ýenede küýsedim,

Göz ýaşlarymy seçe-seçe.

"Öt günämi"merdem gyzyň,

Gowşap ejizledi ýene eje.

Gijeler hasam uzalypdyr,

Ýetmedim men hiç daňa eje.

Bu günki gören düýşümi.

Duýduňmy ýa kalbymy eje.

Noýbalyja unaşyňy içe,

Dertden saplandym niçe.

Bu gün ýene şol tagamlary,

Küýseýär meň göwnüm eje.

Duýýan ýaly meniň halym,

Düýşe girýäň her gün eje.

Seni juda küýseýän men,

Senli günleriň baryn eje.

Kesek bilen uruň agyrmaz jany,

Ýuka ýürekdedir ýaraly yzlar.

Gaýryň söze aglar,egmez başgany,

Gözi ýaşly güller kakasyz gyzlar.

Enäň gadryn iň köp olar bilýändir,

Kaýyl hyzmatynda epilse dyzlar.

"Kaka"-diýseň uludan dem alýandyr,

Gadyr biliň kakasy bar şagyzlar.

Duýuň,nala çekýän ýürek gohuny,

Beýanymdan aglap durka kagyzlar.

Almaweriň şol ýürekleriň ahyny,

Bitmez ýaralydyr kakasyz gyzlar.