Ýürek göze diýdi:

-näme üçin sen görýän, men bolsa köýýän

göz ýürege diydi:

-näme üçin sen söýýän, men bolsa zaryn aglaýan....!

***

bir adam bagtly bolanda sagadyň sesini duýmaz.

***

durmuş saňa pursatlar berýär, sen diňe dogry ulanmagy başar.

***

Erkekler hiç haçan zenanlar bilen söweşmäň sebäbi siz ýeňseňizem ýeňilseňizem bu siziň üçin utanç bolar.

***

Men sana bütin ummany sowgat etdim, emma sen başgalaryň derýasynda gark boldyň....

***

Puluň bolsa seni söýjek gyz köp. Esasy zat, sen gury çörek iýýän wagtyň, garşyňda saňa suw uzatjak gyzy tapmakdyr.

***

Ylmyň hojaýyny bolmak üçin zähmetiň guly bolmaly .

***

Diýýärler öz ysy bardyr her güliň,

Dostlar gülleriň birini söýüň,

Ýürekde 2 gül orun tutmasyn,

Biri gülüp, biri aglap gitmesin.

***

Şeyle adamlar bolýar: özleriniň söýülýändigini göterip bilmäni söýülmekden jyda düşýärler.

***

Erkege owadan bolmak hökman däl erkek erkek ýaly bolmagy zerur.

***

Durmuşda näme gözleýäniňi bilmeseň, näme tapandygyňy nädip biljek ?

***

Kim kime zar, kim kimden bizar, söýmedigi söýseň, görjegiň azar...

İsle owadan bol isle gelşiksiz,

Ýöne Ar-namysly bolmagy başar.

Her geýen geýimiň geýme ütüksiz,

Özüňe serenjam bermegi başar.

Gyzmagyn baýlyga görk-görmege,

Goşa-goşa ýüzük dakma barmaga.

Göze sürme laklar çalma dyrnaga,

Öwüt nesihatym almagy başar.

Ýöräňde bozmagyn ýeriň gaýmagyn,

Açyk-dilik geýme geýen köýnegiň.

Häsýetini alma kilçik aýnagyň,

Elmydama özüň bolmagy başar.

Deň-duşlaryň boýdaşlaryň kemsitme,

Saçyň kesip endik edip gaş ütme.

Özüňi görkezme toýda üşmekde,

Sesiňe bat bermän gülmegi başar.

Her bir diýilen söze eräp akmagyn,

Başarsaň hiç–kişiň göwnün ýykmagyn.

Yzyna düşmegin näkes akmagyň,

Ak bilen Garany bilmegi başar.

Bolmaz ýerde sözüň atyp gepleme,

Oba-içre gezip gybat çöpleme.

Günäkär ýeriňde özüň aklama,

Eden günäň boýun almagy başar.

Özüň tanat tikin-çatyn el işde,

Başyň aýlanmasyn her-bir ýeňişde.

Kim bilýär ýanarsyň ýalan durmuşda,

Ähli-zada taýyn bolmagy başar.

Şahyr diýer size ýazdym namany,

Çyn sözüň köp bolsun bolman ýalany.

Belki şu sözlerden alarsyň many,

Ünüs bilen okap uýmagy başar.

Bir gün bir ýaş oglan halaşýan gyzy bilen sögüşýär. Ýüregi gysyp atasynyň ýanyna gidýär. Atasynyň ýanyna gelip:,, ata, enem ikiňiz tüweleme eýýäm 50 ýyl bäri bile ýaşaýaňyz, nädip nikaňyzy beýle uzak saklamagy başarýaňyz. Menä heniz, almakam oňuşup bilemok" diýipdir. Atasy bolsa agtygynyň elindäki täze alnan telefonyna seredip, ,, bilýäñmi balam, biziň döwrümizde döwülen zatlary zyňamyzokdyk, hatda gaharymyz gelsede zyňman olary bejerýärdik, oňarýardyk. Senem söýgüňi her gaharlanañda zyňmada, bejermegi oňarmagy başar,şonda nikaňyzam ömür ýaly uzap gider "diýipdir.

Dostlaryny tanamak isleýän kişi, olaryň hakyky ýüzlerini görmek üçin ýalňyşlyk goýbermeli. Siz yalňyşan wagtyňyz sizden ýüz öwürenler, asla hakyky dostuňyz däldir.

Ynsan ogly agzyndan çykan jümleleriñ, beýnisinden çykan düşünjeleriň bütin dünýäni aýlanyp, ýene olara dönjegini bilse, onda olar gaty seresap bolardylar.

Albert Enşteýin.

Her ynsan ýitirer;

Emma söýmeýän senden geçer

Ýöne şuny bil

Söýgi ýitireniñde däl, senden geçende gutarar.

Poulo Coelho.

Gowulygyňyza ynanylmagyny isleýän bolsaňyz, onda hiç söz açmañ!

Ýaşaýan ýeriñi jennet edip bilmedik wagtyñ, gaçan ýeriñ jähennemdir.

Agaçdan gaçan ýaprak, şemalyñ oýunjagy bolar!

Birnäçe ynsan bagtlylygy burnunyñ üstündäki unudan äýnegi ýaly, daş- töwerekden gözlar.

Gowy ynsan bagtlylyk, erbet ynsan tejribe, ýalňyş ynsan ders ( sapak), ajaýyp ynsan yz galdyrar.

H.z Mevlana

Gowulygy gözle, gözeli (owadany) gözle, dogryny (hakykaty) gözle, ýöne öýke-kinäni gözleme.

Hiçkimi, gije düşeginde ýatanda unudyp bilmez ýaly ynjytmañ !

Bir garryja ýaşuly ýoldan geçip barýarka bir maşyn gelip ýaşulyny kakypdyr. Ýaşuly çalaja ýaralanypdyr. Ýaşulyny kakan adam derrew ony hassahana äkidipdir.

Lukmanlar ýaşula, rentgenden geçirip döwülen ýenjilen ýeriniň barlygyny ýoklugyny barlajakdyklaryny aýdýarlar. Ýaşuly ynjalyksyz halda,, men gyssanýan,maňa rentgen gerekdäl" diýipdir.

Lukman ondan,, siz beýle nirä howlukýaňyz?" diýip sorapdyr. Ýaşuly bolsa oňa ,, meñ aýalym garrylar öýünde ýaşaýar, men her gün irden onuň ýanyna barýan, bileje ertirlik iýýäs, gijä galasym gelenok" diýip jogap beripdir.

Lukman,, aýalyňyza men habar ederin, gijä galyp barjagyňyzy aýdaryn" diýende;

Ýaşuly lukmana gaýgyly seredip ,, gynansamam aýalym huşsuzlyk keseline uçrady, ol hatda meniň kimdigimem bilenoga" diýip çaga ýaly düşündirýar.

Lukman haýran galyp seredip ,, siziň kimdigiňizem bilmeýän bolsa, onda näme üçin gitmäge beýle gyssanýaňyz? " diýip sorapdyr.

Ýaşuly bolsa: ,, Ol tanamasa tanamasyn, ýöne men onuň kimdigini bilýän ahyryn! " diýip gözüni ýaşlap aýdypdyr.

Adatça pikirlenmek ukyby her bir ynsanda bardyr. Adamlar haýsydyr bir işe başlanynda, bir zady alada edeninde, gaýgy-gama batanynda, işi ugruna bolmadyk ýagdaýynda, çykgynsyz ýagdaýa düşeninde we ş.m ýagdaýlarda pikirlenýärler. Pikiriň gowy we erbet taraplaram bar. Haçanda adamyñ göwnüne degilende, garşyňdakyñ sen hakdaky pikirini erbetlige ýorman, özüñi dürsäp, asuda jogap berjek boluñ. Haçan-da bolsa işiňiz ugruna bolmadyk ýagdaýynda gaharlanmañ, kelläňize erbet pikir getirmäñ, gaýtam tersine ýenede synanyşyp görüň has çuňňur pikirlenmäge synanyşyň, kelläňize diňe gowy pikirleri saljak boluň, şeýle eden ýagdaýyňyzda durmuşda dogry ýoly tapjagyňyza ynanyp bilersiňiz. Kelläňizde erbet pikir dörän ýagdaýynda ünsüňizi sowup ol pikiri dagatjak boluň. Ýöne çakdan aşa köp pikirlenmek beýniňize zyýnlydyr. Az pikirlenip, pikiriňden dogry netije çykarjak bolmaly we dogry ýola gönükdürmegi başaran ýagdaýyňyzda özüňizde rahatlygy duýarsyňyz.

Peýdasy deger diýip umyt etýän !!!

Iň zehinli talyplaryň birine Seýitmuhammet işan diýerler eken. Ol Ahal sebitlerinden Ýusup işanyň ogly bolany üçinmi ýa aşa zehinli, düşbi bolandanmy, Molla Töre ahun ony özüne has ýakyn tutupdyr. Hatda ony öý-işik edenem Ahun ata bolmaly.

Bir gün ikindi namazyny okap bolup, agşama garaşýan talyplary Ahun aga ikibir-ikibir göreşdiripdir. Şonda sapagy ýokary, zehinli ýigitleriň biri çöňňeräk, emma daýaw garşydaşyndan ýykylaýypdyr. Ahun aga oňa:

- Pylany, sen okuwa ezberem bolsaň, çopan badagyna tap getirip bilmediň-ow - diýipdir. Bu söz göreşde ýykylana ýakmandyr. Ýeňsesini tüňňerdip:

- Aý, tagsyr, bu bir bäş günlük dünýädir. Ýykanam geçer mundan, ýykylanam - diýip suňşurypdyr.

Terbiýeli talybyndan beýle jogaba garaşmadyk Ahun sesini çykarman turup gidipdir. Şol günden soň Ahun aga talyplarynyň arasynda dymyp oturka sag eliniň başam barmagy bilen süýem barmagyny iki gaşynyň arasynda dikligine saklap, çuň pikire batar ekeni. Talyplar bolsa onuň dymmagynyň sebäbini soramaga ejap edipdirler. Belki, kimdir birinden göwni galandyr, belki-de, öýünde bir näsazlyk dörändir? Belki, bu ylma suwsan ýigitlere nämänidir düşündirjek bolýandyr?

Munuň sebäbini bilmegi talyplar Ahunyň eý görýän şägirdi Seýitmuhammet işandan haýyş edipdirler. Işan uýala-gorka bu sowaly berende, Töre ahun:

- Seýitmuhammet! Biz dünýäni iki günlük hasap edýärdik. Adam dünýä inendäki azan bilen ýogalandaky jynaza namazy iki gündür. Ol günki ýanbaşdan gaýdan ýigidimiz galan üç güni nireden aldyka? - diýipdir.

Henize çenli Ahundan beýle agyr sözleri eşitmedik talyplar onuň göwnüniň biçak ynjandygyny aňypdyrlar.

Bir adam bütin hepdâniñ dowamynda yadowlygyny gidermek ücin dync güni ir bilen oyanyp gazetini eline alyp, uzakly gün öyde dync almagy meyilleshdiripdir. shol pursat kicijek ogly onuñ yanyna ylgap gelipdirde, hacan seyilgâhe âkitjekdigini sorapdyr. Asyl, kakasy shu dync gününde seyilgahe gitmage söz beren ekeni. Emma yadowlygy zerarly öyden cykmak islemeyân adam ogluna bir bahana tapmak islâpdir. Gazetiñ sahypasyndaky mahabat hökmünde cap edilen dünya kartasyna gözi düshupdir, ony cykalga hökmunde görupdir. Ol dünyâ kartasyny owunjak böleklere bölüshdiripdir-de, ogluna uzadyp ,,Eger shu kartany önki görnushune getirip bilseñ, seni gezelenje âkiderin." diyipdir. Sonra bolsa öz yanyndan :,, Oglum bu kartany tamamlayanca 1 günuni sarp eder,menem uzakly gün öyde bolaryn,dync alaryn."diyip pikir edipdir. 10 minut gecenden soñ, ogly kakasynyñ yanyna ylgap gelip, :,, Kaka ynha kartany tamamladym,indi gezelenje gidip bileris." diyipdir. Kakasy bu yagdaya ynanmandyr. Beyle gysga wagtda olary yerbe-yer etmek asla mümkun daldi. Lañña dikelen kakasy geñ galypdyr. Dogrudanam dünya kartasy önkusi yaly düp- düzuw, yerbe-yerdi. Kakasy oglundan muny nadip tiz basharandygynyñ sebabini sorapdyr. Oglunyñ beren jogaby kakasyny hayran galdyrypdyr.Utulanyny bilip, ogluny ogluny seyilgâhe gezelenje âkidipdir. Dürli süyjuler, buzgaymak alyp beripdir. Ol oglundan pula satyn alyp bolmajak durmush hakykatyny öwrenipdi. Oglunyñ beren jogaby sheyledi :,, Maña beren kartañ arka yüzünde bir adamyñ suraty bar ekeni. Adamy düzedenimden sonra dünya öz- özunden düzeldi.

Adam düzelende, bütin dünyâ düzeler!

Dünýäň diregi ýagşylykdyr öýdýärdim. Adamlary biri-birine baglaýanyň,

gatnaşdyrýanyň, uly bir jemgyýeti döredýäniň ýagşylykdygyna ynanýardym.

Ynsanda şu täsin duýgy – birek-birege ýagşylyk etmek, kömek goluny uzatmak,

büdräni galdyrmak, aglaýanyň başyny sypamak, ýylgyrýanyň ýüzüne ýylgyryp

bakmak bolmasady adamzat dünýäsi pytrap gider diýýärdim. Bir günem…

Gowsy bu pikirimiň üýtgemegine sebäp bolan wakany, belki-de wakalary

gürrüň bermäýin. Şeýle-de özümi tamakinçilik zynjyryna bagly ýaly duýýaryn.

Emma käte birinden jany ýanan biriniň «Men saňa şunça ýagşylyk etdim.

Bu-da taňryýalkasynyňmy?» diýenine duş gelensiňiz. Ýa-da dostuň saňa bir

ýagşylyk eder. Sen ondan müň kerem razy bolarsyň. Soňam ol seň ýanyňa

gelmesini seýrekleder. Geläýse-de birhili ulumsylygyň ysy gelýän ýaly bolar.

Ýuwaş-ýuwaş düşünersiň – muny oňa etdirýän özünden hoşallyk duýgusy. Ol

dostuna ýagşylyk etdi ahyryn. Onuň öz eden ýagşylygyndan lezzet almaga haky

bar. Saňa biraz ýokardan seretse-de, gelişmän durmaz. Şonda onuň eden ýagşylygy

bogazyňa tegek bolar – sen ony ne ýuwudyp bilersiň, ne-de yzyna gaýtaryp.

Şeýder-de dostuňdan araň açylyberer. Ara daşlaşdygyça az görüşersiň, az

görüşdigiňçe-de az ýatlarsyň. «Häk, şol ýagşylygy etmedik bolsa bolmaýarmy?»

diýersiň. Dünýäň diregi bolup duran ýagşylyk, seni dostuňdan jyda eden ýaly

bolar durberer. Käte ýaranjaňrak adamlara-da duş gelýänsiňiz. Göwnüme bolmasa,

munuňam sebäpkäri ýagşylyk tamasy. Ol senden ýagşylyga hantama.

Käbir akyldar adamlaryň hiç kimden hiç haçan sowgat almandygyny ilki

gezek eşdenimde haýran galypdym. Kän wagtlap sebäbine düşünmänem gezipdim.

Häzirem doly düşünýändirin öýdemok. Özi sowgat berýär, emma sowgat almaýar.

Alaýsa-da ugruny tapyp, onuň bahasyny töleýär. Göz öňüňize getiriň – adamlar

birek-birekden sowgat almasalar, sowgat bermeseler nähili bolar? Hatda

Pygamberimiziň salgyt ýygnaýanlara sowgat almagy gadagan eden ýerem

bolupdyr. Onuň sebäbinem salgyt ýygnaýan bolmasadyň, sowgat berilmezdi diýen

manyda düşündiripdir.

Käte biriniň ýanyna bir işi bitirmegini haýyş etmek üçin barýansyň. Içiňden

müň pikir gelip geçer, «bitirermikä?», «bitirmezmikä?» diýersiň. Ýok ol kanuny

bozup ýa-da jenaýat edip, ýumuşuňy bitirmeli däldir. Ýöne nähilem bolsa, seniň

ýumuşuňy bitirmek üçin, biraz kynçylygy ýeňmelidir. Içiňden edýän pikirleriň üçin

özüňi utandyrarsyň. Ol adam «Bolýar» diýip boýun alar welin, sen hasam özüňi

müýnli duýarsyň. Soň ýene beýniň bir jümmüşinden «Bolýar-a diýdi welin,

aldaýan bolmasa ýagşydyr, sözüniň yzynda durarmyka?» diýen pikir geler. Sen

ýene şol dünýäň diregi hasaplan ýagşylyk etmek duýgusyny günäkärläsiň geler.

Emma hakyna seretseň, bu pikirleri eden sen, ýagşylyk diňe seni synagdan

geçirýär. Bir tarapdan seretseň, ýagşylyklarymyz biziň hakyky ýüzümizi, keşbimizi

görkezýän aýna mysaly. Otursaň, pikirlenseň, «Eden ýagşylygyňy eden badyňa

unut» diýilýändirem welin, şonda-da olara biraz çuňrak nazar bilen seretseň özüň,

asyl durkuň görnäýjek ýaly. Bu pikirimi dostum bilen paýlaşdym welin, ol

ýylgyrdy-da «Sen näme ýagşylyk edýärmiň?» diýdi. Men ýüzüme urulan ýaly

boldum. «Hawa» diýmäge-de dilim barmady. Dogrusy, ýer ýarylmady, men

girmedim. Ol: «Ýagşylyk edýän, ýagşylygy Ýaradan, biz adamlar diňe sebäpkär

dälmi näme?» diýdi. «Biz Onuň edýän ýagşylyklarynyň ýekejesini edip bilsegem,

begenjimize ýüregimiz gursagymyza sygman ýarylar. Oňa sebäpkär bolanymyzda

käte guş bolup uçaýjak bolýas.»

Hakykatdanam ýagşylyk Ýaradanyň işi, ynsan diňe sebäpkär. Onsoň

sebäpkärden ýagşylyga garaşmak Hakyň öňünde seni günäkär edýär. Gurbannazar

Ezizow muny juda düşnükli düşündirýär, ol: «Ýagşylyk goňşyokara däldir» diýýär.

Sen ýagşylyk ediber, ýene şahyryň dili bilen aýtsam «Rowaýaty saçak kimin açyl.»

Höwesiň ýagşylyga sebäpkär bolmakda bolsun.

Ýüregim giňäp gitdi. Dostumam meň ýaly kofäni gowy görensoň,

gürrüňimiz alyşyp gitdi. Ol şonda maňa ýene bir gowy pikir aýtdy. Sözme-söz

ýadyma düşenok welin, manysy şeýleräk: Meň göwnüme ýagşylykdan ýokarda

ygtybarlylyk bar. Ýagşylyk etmek aňsat, ýagdaýyň gowy bolsa, ujundan karz diläp

gelene bermek kynam däl. Emma birine berdiň, yzyndan ýene biri karz sorap geldi,

sende oňa berere-de ýagdaý bardyr welin, ýöne indi beresiň gelmän biler. «Karz ber-de, yzyndan dilegçi bol-da ýör» diýip pikir etmegiň mümkin. Ygtybarlylyk

welin, beýle däldir. Kä adamyň ýanyna barmaňkaň, elinden gelse, ýumuşyňy

bitirjekdigine ynanarsyň. Olam seni ýalançy etmez – bitirer. Men-ä dost,

ygtybarlylygy ýagşylykdan gowy görýän. Onsoňam Alla-da az bolsun, emma

yzygiderli, dowamly edilýän amaly gowy görermiş. Bu-da ygtybarlylygyň alamaty

dälmi?

Bir alym hakynda şeýleräk rowaýat aýdýarlar: Ol ilki ylym öwrenjek

bolanda kyn görüpdir. «Bu meniň başarjak işim däl» diýipdir. Şeýdibem gaýdyp

gelýärkä, ýolda gaýadan damýan damja gözi düşýär. Gelip seretse, damja daşy

deşipdir. Ol elini damjaň aşagyna tutanda, damja eline ýüpekden ýumşak degýär.

Şonda ol «Şu damjanyň daşy deşmäge güýji ýetýän bolsa…» diýipdir-de, yzyna

dolanypdyr. Şeýdibem gaýtadan ylym öwrenmäge başlapdyr. Az-azdan artýan

ylymy ony dünýä meşhur, il-güne haýyrly uly alym edipdir. Ygtybarlylykdan

habar berýän yzygiderliligiň şeýle güýji bar.

«Çyn dost» diýilýändir, bu diýildigi «Ygtybarly dost» diýildigi dälmi

eýsem? Ygtybarlylyk adamyň tebigatyna siňip, häsiýetiniň aýrylmaz bölegine

öwrülende onda söýgem, mertligem, lebizliligem, gaýratlylygam, tutanýerliligem,

bir gepliligem, dogruçyllygam… başga-da birnäçe gyzyldan gymmatly taraplar

jemlenýäne meňzeýär. Ýagşylyga sebäpkär bolup, onuň gaýtargysyna

«goňşyokara» garaşan ýaly garaşýan adamda welin, beýle häsiýetler tapdyrmaz.

«Arkasynda odun goýup bolmaz» diýilýän adamyň ýagşygyna ynanmagam şol

dereje kyn. Käte adam özüne gowy diýdirjek bolubam ýagşylyk edip bilýär.

Belki, biziň ejemizi aýratyn gowy görýändigimiziň sebäbi ondan bize hiç

haçan ýamanlygyň gelmejekdigine ynananymyzdandyr. Ejeden ygtybarly adam

barmy dünýede? Ol ber diýseň, saňa janyny ýaýdanman berer, emma berdim

diýmez. Şonuň üçindir mümkin, jennetiň enelerimiziň dabanynyň aşagynda

diýilýäni? Bu-da ygtybarlylygyň güýji dälmi näme? Ygtybarly adamlar azalyberse,

dünýäniň direginiň gowşadygy bolmazmy? Alla muny görkezmesin.

Ilki näme peýda bolan- towukmy ýada ýumurtga ; zebranyň asyl reňki haýsy (çalmy ýa gara) ; ýagtylyga seredilende göz öňüňde nähili tegmiller, şekiller peýda bolýar; näme üçin pişikler boşluga uzak wagtlap seredip galýarlar we ş.m-ler ýaly hemişeki jogaplanmadyk soraglar köpçüligi gaty gyzyklandyrýar. Şeýle-de bolsa, ylymyň şu soraglara jogap tapandygyny hemmeler bilmeýär. Çagalykdan bäri sizi oýlanyşdyryp gelýän soraglaryň jogaplary bilen tanyşyň. Bularyň düşündirişiniň gaty ýönekeýdigini kimem pikir edendir öýtýäňiz :/

1. Ilki haýsysy döreýär- towukmy ýa ýumurtga?

Uzak wagtlap alymlar haýsynyň ilki emele gelenini - ýumurtga ýa-da gadymy jandaryň (towugyň nesili) peýda bolandygyny kesgitläp bilmediler. Emma ahyrsoňy jogap tapyldy. Darwiniň teoriýasyna we häzirki zaman biologlarynyň pikirine görä, ýumurtga ilkinji bolup ýüze çykypdyr. Hakykat, ýyllar boýy towuga öwrülen jandaryň öz-özünden peýda bolup bilmezligi: ýaşaýşyň döremegi ýumurtga öýjüginde bolup geçýär. Wagtyň geçmegi bilen gadymy guş towuga "öwrüldi". Bu üýtgeşmeler ýumurtganyň içindäki düwünçek derejesinde bolup geçdi. Bir towuk ýumurtgadan çykyp, ýumurtga goýup başlady. Şeýlelik bilen, gadymy jandaryň ýumurtgasy, içinde towukly ýumurtga ilkinji towuk dogulmazdan ozal peýda boldy.

Jogap : ýumurtga ilki peýda bolan.

2. Ýagtylyga seredenimizde göz öňümizde nähili şekiller (tegmiller) peýda bolýar?

Olara "kör şekiller" diýilýär. Gözlerimiz ýagtylyga gönükdirilende, göz perdesindäki fotoreseptorlar wagtlaýynça aşa artyk zorugýar (dartgynlaşýar) .Ýagny, gysga wagtyň içinde başga zat görmeýärler we dikeldilende bu "şekilleriň" kömegi bilen görýän ýagtylygymyzy görkezýärler. Alymlar garaňky otagdan çykanda bir gözüňi ýummagy maslahat berýärler. Şeýlelik bilen, ýagtylyga ýiti çykmaga taýynlyk görýäris we "kör şekiller" has çalt ýitýär. Takmynlara görä öňler garakçylar şu sebäpden gözlerini ýapýardylar diýýärler.

3. Zebraň reňki garamy ýada ak?

Aslynda zebra ak zolakly gara atdyr. Zolaklar saýlama pigmentasiýanyň genetiki prosesi sebäpli ýüze çykýar, gara esasy pigment, ak zolaklar bolsa ýoklugynyň netijesidir. Ýeri gelende aýtsak, Iňlis alymlary zebra näme üçin beýle reňkiň gerekdigini anykladylar. Olaryň pikiriçe, ak-gara çyzyklar az özüne çekiji. Mundan ozal biologlar zolaklaryň ýyrtyjylary gorkuzýandygyny bellediler, ýöne bu teoriýa tassyklanmady.

4. Näme üçin pişikler uzak wagtlap köplenç şol bir boşluga seredýärler

Käbir adamlar pişikleriň köplenç ruhlary görüp bilýändikleri üçin şol bir boşluga seredýärler diýip çaklaýarlar. Aslynda, söýgüli haýwanymyz uzak wagtlap seretse, uklamaga taýynlyk görýär. Bu haýwanlar wagtynyň köpüsini uklap geçirýärler. Pişik haýsam bolsa bir gapdal tarapa seredýän bolsa, bu biziň duýup bilmeýän käbir sesimizi ýa-da ysy duýandygyny aňladýar. Pişik şekillileriň duýgy synalary adamlaryňkydan has gowy ösen. Pişik, gyzyklandyrýan hereketi ýa-da üýtgeşik sesi eşidende yzyna jogap gaýdyp gelýänçä garaşýar.

5. Hameleon reňkini nädip üýtgedýär?

Hameleonyň derisinde ýerleşýän hromatofor öýjüklerinde dürli pigmentleriň tohumlarynyň toplumlary bar. Bu öýjüklerden çykýan ösüntgiler bedeniň uly bölegini tutýar. Netijede, pigmentler olaryň hemmesine deň paýlanyp bilner. Hameleon reňkini üýtgetmek isläninde ösüntgiler birleşip jübütleşýärler we "reňkler" öýjügiň merkezine gysylýar. Deriniň daşky gatlagynda gara-goňur-gyzyl-sary reňkleriniň, gök we mawy reňkleriň bolsa has çuňňur gatlaklardaky hromatoforlardan emele gelýändigi bellärliklidir.

6. Näme üçin ata-babalarymyzyň haýsam bolsa birine örän meňzeýäris?

Adamyň genleri dominanta (güýçli) we resessiwe (gowşak) bölünýär. Mysal üçin,goňur gözli ene-atadan gök gözli çaga doglan bolsa, bu geň däldir. Şeýlelik bilen, ene-atalarda "gök gözler" üçin resessiw gen bar. Gadymy ata-babalarymyzyň birine gaty meňzeşligimiz, bu genleriň öňki nesillerde "ýeňilendigini" we resessiwdigini, indi bolsa agalyk edendigini (dominantdygyny) görkezýär. Köplenç maşgalada bir çaga enä, beýlekisi kakasyna gaty meňzeýär. Bu ýagdaý genleriň bölünmegi bilen düşündirilýär: doganlar genleriň dürli kombinasiýalaryny alýarlar. (Biologlar gowy düşünýän bolmaly)

7. Näme üçin käwagt az ýatanymyzda, şonça-da rahatlanýar we tersine?

Aslynda, oýanandan soň özüni gowy duýmak ýagdaýy diňe uky sagatlaryna bagly däl. Günüň dowamynda gereksiz iýmit iýen bolsaňyz, köp kofe ýa-da energiýa içgileri içen bolsaňyz, az suw içen bolsaňyz we az maşk eden bolsaňyz, uzak wagtlap uklasaňyzam uklanyňyzdan soň ýadawlyk duýup bilersiňiz. Şeýle hem, gijelerine giç ýatsaňyzam, uzak möhletli uky dynç almaga kömek etmez. Organizm melatoniniň sintezini wagtynda başlap bilmez, netijede dürli näsazlyklar ýüze çykýar. Gijäniň ýaryndan öň we hemişe şol bir wagtyň özünde ýatmak has gowudyr (bir sagat gijä galmak mümkin). Şeýle hem, sport ukydan soň özüňizi has gowy duýmagyňyza kömek edip biler (8 sagatdan az ýatsaňyzam). Mundan başga-da, gündiz uzak uky zyýanly, ol ýadawlyga sebäp bolup biler. Günüň dowamynda dynç almak isleseňiz, 13: 00-dan 15: 00-a çenli iň köp 30 minutlap etmeli. Bu döwürde güýjüňizi ýygnap, dynç alarsyňyz. Günüň dowamynda has köp ýatmak zyýanly, sebäbi ukynyň çuň fazasy başlanandan soň oýanmak kyn. Şonuň üçin gündiz uzak wagtlap ýatanymyzdan soň hem özümizi ýadaw ýaly duýýarys.

8. Näme üçin ýaşymyz ulaldygyça wagt has çalt geçýän ýaly?

Amerikaly alymlaryň pikiriçe, wagt subýektiw kabul edilýär we beýniniň işleýiş tizligine baglydyr. Ýaş wagtymyz beýni maglumatlary çalt kabul edýär we işleýär, şonuň üçin wagt haýal geçýän ýaly. Uly ýaşda beýni bolup geçýän wakalary has haýal kabul edýär, şonuň üçin hyýaly wagtyň çalt geçýän ýaly ýüze çykýar. Fransuz filosofy Pol Jeýn hem wagtyň subýektiw düşünişiniň deňeşdirmä esaslanýandygyna ynanýardy: bir aýyň ýa-da ýylyň dowamlylygyny ömrüň dowamlylygy bilen deňeşdirýäris. Psihologlar oýlanmagy, täze zatlary öwrenmegi, syýahat etmegi, gündeligi saklamagy, "çalt geçmek" duýgusyndan dynmak üçin adaty bolmadyk adamlar bilen duşuşmagy maslahat berýärler.

9. Dejavýu duýgusy nireden peýda boldy?

Dejavýu- öň belli bir ýagdaýyň öňem bolandygyny, gaýtalanandygyny, bir

keşbi öňem görendigimizi ýa-da bu otagda öňem bolandygymyzy duýmakdyr. Freýdiň pikiriçe, bu ýatdan çykarylan ýadyň yzy ýa-da bize çuňňur zyýan beren güýçli gizlin isleg. Häzirki zaman newrofiziologlaryň pikiriçe, bu ýagdaý stres, ýadawlyk ýa-da serhoşlyk sebäpli beýniniň käbir ýerleriniň gysga möhletli işlemezligi bilen baglanyşyklydyr. Beýni ýitýär we täze tejribelere tanyş ýaly seredýär. Mundan başga-da, ýatda saklanýan käbir wakalary ýada salanda, ýagdaý gaýtalanýan ýaly bolup biler. Dejavýu köp başdan geçirýän bolsaňyz, lukmana ýüz tutuň, sebäbi bu çynlakaý meseläni görkezip biler.

10. Gülki nähili ýüze çykýar?

Alymlaryň pikiriçe, gülki ilkinji gezek 2-4 million ýyl ozal peýda bolup,we ýiti dem gysmagy ýada salýardy. Biz gülenimizde ýüzüň 80 myşsasy gatnaşýar. Gülki beýniniň köp ýerleriniň birlikde işlemegi netijesinde ýüze çykýan hereketdir. Onda birnäçe komponent bar: diafragmanyň gysylmagy we seslenme, şeýle hem şatlyk duýgusy we "degişme". Gülki gorky we gorkunçlylyk ýaly beýleki duýgulardanam bolup biler. Şeýle-de bolsa, gülkiniň ömri uzaldýandygy we saglyga gowy täsir edýändigi hakda biderege aýdanoklar.. Alymlar 15 minutlyk gülkiniň orta ululykdaky şokoladda bar bolan mukdarda kaloriýany ýakyp biljekdigini aýdýarlar. Mundan başga-da, gülki döredijiligi gowulandyrýar, demgysma, bronhit bejergisine kömek edýär we hatda rak keseliniň keýpine oňyn täsir edýär.