awesome
17.07.2022 22:54
Pähimler

Öwrenmek hem wagty gelende, özleşdiren zatlaryňy işde peýdalanmak — eýsem bu ajaýyp dälmi! Alysdan gelen dostuň bilen söhbetdeş bolmak — eýsem bu şatlyk dälmi! Iliňde öz derejäňe laýyk baha berilmänine nadyl bolmazlyk — eýsem bu mertebäňi beýgeldýän zat dälmi! 

* * * 

Asylly adam bol iýip, baý ýaşamaga ymtylýar. Ol işine çulum, emma az gepli bolýar, päk ahlak-ly adamlar bilen gatnaşyk saklap, öz ýetmezini düzedýär. 

* * * 

Kim könä ýüzlenip, täze zat açmany başarýan bolsa, şol mugallym bolmaga mynasypdyr. 

* * * 

Diňe hakyky adamkärçilikli adam söýmegi hem ýigrenmegi başarýar. 

* * * 

Irden hakykata göz ýetirip, agşam öläýeňde-de, haýp däl. 

* * * 

Asylly adam — il aladasy, pes adam öz gaýgysy bilen ýaşaýar. 

* * * 

Päk ahlakly adam ýalňyz bolmaz. Onuň töwereginde hökman özi ýalylar tapylar. 

* * * 

Mugallym şeýle diýipdir: «Meniň ähli tagallam puç bolup barýan ýaly. Şu wagta çenli men öz ýalňyşyny bilibem, şoňa müýnürgeýän adama duşmadym». 

* * * 

Mugallym şeýle diýipdir: «lslendik obadaky on öýüň birinde arassa ahlaklylyk babatda menden pes oturmaýan adama gabat gelse bolar. Ýöne okuwa, bilime teşnelikde meniň bilen deňleşip biljegi tapmarsyňyz». 

* * * 

Hakyky adam ähli zada öz tagallasy bilen ýetýär. 

* * * 

Meniň maksadym — hakykat, kömekçim — päk ahlak, daýanjym — adamkärçilik, kalbyma basalyk berýän zadam — sungat. 

* * * 

Mugallym şeýle diýipdir: "Tapanyňy iýseň, çeşme suwundan teşneligiňi gandyrsaň, kelläňi elleriň üstünde goýup ýatsaň — bularyň hersiniň özüne ýeterlik şatlygy bar. Başga hili ýol bilen gazanylan baýlyk, ýetilen meşhurlyk — meniň üçin asmanda gaýyp ýören bulutlar ýaly bir zat!» 

* * * 

Bary-ýogy iki adam bilen otyrkamam, men olardan öwrenere zat taparyn. Gowy häsiýetlerden görelde alaryn, ýaramaz häsiýetlerden gaçarak duraryn. 

* * * 

Bir talyp mugallymyndan ruhlary nähili hormatlamalydygyny sorapdyr. Mugallym oňa: «Sen entek adamlara gulluk etmäni oňarmaýan halyňa, ruhlary nähili hormatlajak?» diýip jogap beripdir. Talyp ýene ondan ölümiň nämedigini sorapdyr. Mugallym şeýle jogap beripdir: «Entek ýaşaýşyň nämedigini bilmeýän adama ölümiň nämedigini nädip düşündireýin?» 

* * * 

Gadymy adamlar kämilleşmek üçin okapdyrlar. Häzirkiler ili geň galdyrmak üçin okaýarlar. 

* * * 

Gürleşeniňe degýän adam bilen gürleşmeseň, ony ýitirdigiňdir. Gürleşeniňe degmeýän adam bilen gürleşseň, sözüň ýele gitdigidir. Akylly kişi adamlaram ýitirmeýär, sözünem. 

* * * 

Alys geljekde ýüze çykmagy mümkin kynçylyklar hakynda pikir etmeýän adam ýakyndaky näsazlyklara büdreýär. 

* * * 

Ownuk zatlarda özüňi saklap bilmezlik — uly işleriň ýoguna ýanýar. 

* * * 

Asylly adam ömründe üç zatdan gaça durmaly: güýji dyňzap duran ýigit wagty — yşkbazlykdan, kämillige ýeten wagty — bäsdeşlikden, garrylyga ýetip, güýç- kuwwaty azalan wagty — gysgançlykdan. 

* * * 

Asylly adam borjuny ähli zatdan ýokarda goýýar. Borjuny unudan, ýöne edermen asylly adam topalaňça ýakyn. Borjuny ýadyna salmaýan, edermen, emma pes adam talaňçylyga ýykgyn eder. 

* * * 

Aýallar we pes gylykly adamlar bilen dogry gatnaşygy ýola goýmakdan kyn zat ýok. Özüňe golaýlaşdyrsaň-a, olar bihaýalyk edýärler, daşlaşdyrsaňam ýigrenýärler. 

* * * 

Asman bilen Ýer biri-birinden alysda bolsalaram, edýänleri şol bir iş. 

* * * 

Ýaý atmak bize hakykaty nähili gözlemelidigini öwredýär: eger kemançynyň peýkamy nyşanadan sowa geçse, ol munuň üçin başgalary däl-de, özüni günäkärleýär. 

* * * 

Azajygam bolsa, hoşniýetli bolmaga çalşyň. Şonda başga hili gylyklardan ara açarsyňyz. 

* * * 

Juda akyllylara hem aňrybaş lara hiç zat öwredip bolmaýar. 

* * * 

Kyrk ýaşyna çenli özi hakynda diňe ýaramaz pikir döreden adamyň soň düzelerine umyt etme. 

* * * 

Çyny bilen islän halatynda, asylly adam bolmagy hemme kişi başarar. 

* * * 

Mugallym şeýle diýipdir: «Ýüpüne odun goýup bolmaýan ygtybarsyz adam bilen nähili iş salyşjak? Bu oksuz arabany sürjek bolan ýaly dälmidir?» 

* * * 

Asylly adamyň kalby asuda bolýar. Hemişe alakjap ýörmek pes adama mahsus. 

* * * 

Asylly adam hemmeler bilen ylalaşyp ýaşaýar. Pes adam bolsa hemişe özüne kybapdaşy gözleýär. 

* * * 

Ýaşlara göwnüýetmezlik bilen garama. Geljekde olaryň akyllanyp, ajaýyp adamlar bolup ýetişmegi mümkin. Kyrk, elli ýaşaýança derekli iş başyny tutup, saňa goşulmadyk adam hormata mynasyp däldir. 

* * * 

Tertip-düzgünli ýurtda batyrgaý hereket et, batyrgaýam gürle. Şol zatlaryň ýok ýurdunda batyrgaý hereket etseňem, gürläňde seresap bol. 

* * * 

— Halky nädip özüňe tabyn edip bolar? — diýip, hökümdar Aýgun sorapdyr. 
— Dogrulary beýgeldip, egrileriň gümüni çeken mahalyňda — diýip, Konfusiý jogap beripdir. 

* * * 

Özüňe islemeýän zadyňy özgä-de etme. 

* * * 

Adamy içgin synlaň, edýän işleriniň sebäbine göz ýetirjek boluň, dynç alýan wagtyndaky bolşuna-da esewan ediň. Şondan soňam ol siz üçin syrlylygyna galaýarmyka? 

* * * 

Gadym döwürde adamlar köp gürlemäni halamandyrlar. Olar bir zatlar söz berip, şonuň yzynda durmazlygy masgaralyk hasaplapdyrlar. 

* * * 

Özüňize berk daraň, talapkär boluň, özgelere geçirimlilik ediň. Şeýtseňiz, adamlar sizi ýigrenmezler. 

* * * 

Mugallym şeýle diýipdir: «Men adamlaryň özüme däl-de, özümiň adamlara düşünmeýänim üçin gam çekýärin». 

* * * 

Biri: «Edepli ogul nähili bolmaly?» — diýip soranda, mugallym oňa şeýle jogap beripdir: «Häzir ene-atasyny aç-hor saklamaýan ogly edepli hasap edýärler. Ýöne itlerdir mal-garalara-da ýal, ot-iým berilýär-ä. Munuň daşyndan ene-ata hormat-sylagam bolmasa, bularyň tapawudy näme?» 

* * * 

Biri: «Hakyky adam nähili bolmaly?» — diýip soranda, mugallym:«llki göwnüne düwen işini berjaý edip, ol hakda soň gürleýän kişi hakyky adamdyr» diýip jogap beripdir. 

* * * 

Mugallym şeýle diýipdir: «Asylly adam özgeleriň gowy işlerine goldaw berip, ýaramaz işleriň öňüni almaga çalyşýar. Pes adam bolsa munuň tersinedir». 

* * * 

Biri Konfusiden adamlary nädip özüňe tabyn etmelidigi hakynda maslahat sorap, yzyndanam: «Ýaramazlaň ýoguna ýanyp, ýagşylary özüňe ýakyn tutsaň, nähili borka?» diýipdir. 
«Hökümdarlygyň çyn bolsa, öldürmek nämä gerek?» diýip, mugallym oňa ýüzlenipdir: — Özüňiz gowulyga ymtylsaňyz, halkam size görä bolar. Hökümdaryň gylyk-häsiýeti-şemal, halkyňky bolsa otdur. Şemal haýsy tarapa öwüsse, otam şol taýa gyşarar». 

* * * 

— Bütin obanyň gowy görýän adamy hakynda näme aýdyp bilersiňiz? — diýip, biri Konfusä ýüzlenipdir. 
— Ol bolgusyz adamdyr. 
— Onda bütin obanyň ýigrenýän adamyna garaýşyňyz nähili? 
— Olam bolgusyz adamdyr—diýip, Konfusiý jogap gaýtarypdyr — Eger obadaky ýagşylar halap, ýamanlar ýigrenýän bolanlygynda, oňa gowy adam diýse bolardy. 

* * * 

Mugallym şeýle diýipdir: «Asylly adam — özünden, pes adam bolsa ilden talap edýär». 

* * * 

Mugallym şeýle diýipdir: «Eger adamlar kimdir birini ýigrenýän bolsalaram, onuň düýp sebäbine göz ýetirjek boluň». 

* * * 

Mugallym şeýle diýipdir: «Danany göreniňde, oňa deňleşmegi arzuwla. Samsygy göreniňde, oňa meňzemezligiň çäresini agtar». 

* * * 

Mugallym şeýle diýipdir: «Asylly adam gürlände howlukmasa-da, işini tiz bitirýändir». 

* * * 

Adamlar özleri üçin baýlyga hem şöhrata ymtylýarlar. Eger ikisine-de halal ýol bilen ýetip bolmaýan bolsa, olardan gaça durmak gerek... 

* * * 

Öwüt-pendiňizi öz nadanlygyna göz ýetirip, şoňa mätäç adama beri... 

* * * 

Asylly adamyň aň-düşünjesi giň, ruhy sagdyn bolmaly. Onuň ýüki agyr, ýoly uzak. Ol adamkärçiligi gerdeninde göterýär. Eýsem, bu ýeňil ýükmi?... 

* * * 

Hakyky adamkärçilik — özüňe erk etmegi başarmakdan ybaratdyr. Adamkärçilikli bolmak ýa-da bolmazlyk — bu her kimiň özüne bagly zat. 

* * * 

Özüne erki ýetýän, aýgytly hereket etmegi başarýan, ýönekeý hem az gepleýän adamy adamkärçilikli saýsa bolar. 

* * * 

Öýüniň eşretine baglanyp oturan kişini asylly adam hasaplamak ýalňyşdyr. 

* * * 

Ýeke-täk hakyky ýalňyş öz öňki ýalňyşlyklaryňy düzetmezlikdir. 

* * * 

Okanyňda — aň-bilimiň ýetmezliginden kösenýän ýaly duýgy hem öňki bilýänleriňem ýadyndan çykaýjak ýaly gorky bilen oka. 

* * * 

Özlerine hormat-sarpa goýýan hökümdary adamlaram sylaýar. Özüne hoşniýetli garalýanyny duýan halkyň işe yhlasam üýtgeşik. Gowulara goldaw, bisowatlara öwüt-nesihat berseniz, adamlaryň size ynamy artar. 

* * * 

Mugallym şeýle diýipdir: «Bilýäniňi bilýän, bilmeýäniňi bilemok diýmegiň özem bilimlilikden nyşandyr.» 

©KONFUSIÝ
9
27
1
awesome
17.07.2022 16:31
Kerim Gurbannepesow

Onuň bilen söhbetdeş bolmak juda ýakymly hem diýseň ejirlidi.Ýakymlylygy – öz dury zehininiň dokdäne harmanyny döwekläp altyn çäjine guwanmak bagtyna ýeten, şagyr sungatyna biçak sarpa goýýan gadymy halkyň göz-guwanjyna öwrülen diri klassyk, talapkär ussat, şan-şöhratyny ýadyna-oýuna getirmän, seniň bilen ähli zat babatda iç döküşip, syr alyp syr berişýän pespäl adamyň seniň gaşyňda oturanlygy. Ejirliligi – kämil halypanyň gabadynda köp ýagdaýda öz ýetmeziňi, oňa görä juda az bilýänligiňi duýmakdy. Üstesine, zehininden minnet çekýän adamlaryň ählisinde bolşy ýaly, Kerim şahyrda-da biçak geçirimlilik hem ýowuz kejirlik bardy. Gürrüňdeşlik mahalynda olaryň haýsysyna gabat geljegiňi öňünden bilip bolýarmy näme?

* * * * *
Ol şägirtlerine atalyk duýgusy bilen garaýardy. Guwanjyny metbugatda, ýygnaklarda, ýaşdaşlary bilen edilen gürrüňlerde çykarsa-da, özlerini görende ýüzlerine öwüp durmazdy. Kemçiliklerine öz şahyrlyk belentliginden seredip, gaty ýowuz daraýardy. Şunda onuň halypalyk sapagyna döz gelmek aňsat däldi. Hakyky talanta welin, är kimin guwanmagy başarýardy. Bir gezek "Ýaş kommuniste" şahyr Nobatguly Rejebowyň uly goşgular toplumy çap edilende ol maňa jaň etdi:
– Tas tutuş sahypany ýaş şahyra berip, gowy edipsiň. Goşgulary okap hezil edindim. Poeziýa şeýle sarpa goýşyňy gutlaýan. Sen şunuň bilen oň.Nobatgulyny welin, häzir neşirýata baryp elin gutlap gaýtjak.( N.Rejebow şol wagytlar "Türkmenistan" neşirýatynda ýaňy işe başlapdy).

* * * * *
Bir gezek oňa bir tymsal aýdyp berdim:
–Rus fizigi Lebedew kitap okamaýan eken. Öýde çyzgylardan başga kitap-žurnal saklamandyr. Okamaýanlygynyň sebäbini ol şeýle düşündiripdir:
"Russiýa fizik Lebedew gerekmikä ýa-da kitaphon Lebedew?"
–Hawa, indi men okamak babatynda öz garaýşymy aýtmalymy?!
–!!!
–Onda, interwýuçy ýoldaş, diňle! (Ol degişli at tapanyna begenip, adaty endigine görä, gözlerini çalt-çaltdan gyrpyldadýar). Fizik, himik okamalymy-dälmi, ony git-de, olaryň özlerinden sora. Belki, bir ugra bar ünsüňi jemlemek gowudyram. Emma şahyr idiolog ahyryn. Onuň ähli zada öz garaýşy bolmaly ahbetin. Ýogsam dar çukura düşüp, öz döredijiligiňi özüň bogmagyň mümkin.Meniň aňlaýşymça, şahyr-ýazyjy öz öýüniň, ülkesiniň, ýurdunyň, dünýäniň ýagdaýyndan günibirin habarly bolmaly. Ýogsam seň ýaly gazetçiler aýtmyşlaýyn, durmuşdan yzda galarsyň. Ondan galdygyňam, ruhy çörekden mahrum bolup öldügiňdir.Okaman ýazýan adamyň, Kerim şahyr diýmişleýin, "potology pessejikdir". Hany, ylalaşýan bolsaň, kak bäşi! (Hezil edip gülýär).

H.Diwangulyýew.
8
36
1
awesome
17.07.2022 14:02
Jüneýit hanyñ içgepletmesi

Eý, Biribar, huzuryňda arzym bar,
Nämede meň geçilmesiz ýazygym.
Küpür gürlemäýin çäksiz parzym bar,
Däl-ä ýogsam gara gaýgym azygym.

Ýa bähbit arasam, goşsunlar kündä,
Aýtsynlar aýbymy, assynlar dardan.
Ýöne artyk munça jebriň bir bendä,
Ölüp bilmän ýörkäm öň köýen ardan.

Undup bilsem, gazawadyň nalasyn,
Janym ýakyp, beýle ömür sürmezdim.
Ýa bolmasam mert ýomudyň balasy,
Aç gurt kibi takdyra ten bermezdim.

Arman yzda gana ýuwlan Watan bar,
Gülleri mahmaldan, kesegi zerden.
Çözülmesi çylşyrymly matal bar,
O nähili hossar keseki ýerden?

Olar ýedi derýaň suwuny içip,
Bosagaň agzyna siýip bilýärka,
Taňrym, olaň sözi ýol alýar niçik,
Nädip ýalan gepi diýip bilýärka.

Ýurdy ýykyp, göýä watançy olar,
Ýurdy gorap, menem basmaçy bolýan.
Ýeri muňa nädip düşünmek bolar,
Ine, muňa welin haýranlar galýan.

Bilýärin, ýeňildim, ýaşyl tug syndy,
Derejäniň deň däldigin bilýärin.
Rejäniň geň däldigin bilýärin,
Bilemok jynazam kim okar indi.

Besdir, bozulmaýyn men mundan artyk,
Allam, aýralykda bagrym ezerin.
Sanalgym dolýança nesibäm dartyp,
Ile gelmek höwesinde gezerin.


Mazarystanlykdaky oýlanma
(Çary Ýegenmyradowa)

Dünýeler çöküpdir, düşläpdir kerwen,
Şeýle giň düşelge, hemmä ýer ýetjek.
Niýetleri göçjek ýalydy derrew,
Kim bilýär, gör, haçan hereket etjek?!

Aramgäh sowuk däl ýa-da petiş däl,
Ýaşap ýadanlara ýatmak ýaraşýar.
Çünki kerwen yzda gelip ýetişmän
Eglenenleň jemlenerne garaşýar.

Ilmàt Gurbanow
10
46
2
awesome
16.07.2022 11:27
Dostoýewskiden ruhuñyza täsir etjek jümleler

- Aslynda adamy iñ gynaýan zat - arzuwynyñ amala aşmazlygy däl-de, ýetilmesi mümkin bolup, ýetibilmedik bagtydyr.

- Adamlaryñ biri-birine ýakynlygyndan, hakykaty gizläp saklamazlygyndan gowy zat ýok. Nämüçin biri-birimizi aldamaly? Nähili biderek, nähili akylsyz iş!

- Adamlar maña göwünlik berjek bolup "bärde diñe ýönekeý adamlar bar" diýýärler. Men bolsa syrly adamdanam has beter ýönekeý adamdan gorkýan-a.

- Berýän manysyndanam has köpräk durmuşy söýmeli. Manysyna diñe şonda düşünersiñiz.

- Jenaplar, ant içýärin! Hemme zada añryýany bilen düşünmek kesel, özem hakyky kesel.

- Hemme zat adamyñ ýaşap ýören şertlerine görä bolýar. Hemme zady kesgitleýän daş-töweregidir, adam bolsa hiç kim.

- Çalt düşünmek - düşünilen zadyñ ownuklygynyñ alamaty.

- Güýçli adamlaryñ köpüsinde özüne bilini büküp biljek birini ýa-da bir zady tapmaga bolan meýli bolýar. Güýçli adam käte öz güýjüne-de bäs gelip bilmeýär, güýji ony ezip taşlaýar.

- Adam öz bolşunda ýaşap geçýärem welin, ýagny baş ujunda duran kitapda öz durmuşynyñ boýdan-başa gürrüñ berilýändiginden bihabar. Adam öñ üns bermedik birtopar zatlaryny kitaby okap başlansoñ birin-birin ýatlap başlaýar.

- Meniñ pikirimçe adam ýakynlaryny söýmek amatsyzlygy bilen bile dogulýar. Garyndaşara söýgi şonuñ üçin halanylmaýar. Sebäbi ol muña mynasyp däl. Söýgä mynasyp bolmak gerek.

- Hakykat, püre-pür doly gaýgy-gam, käte iñ badyhowa adamy-da wagtlaýynam bolsa iñ çynlakaý, iñ tutanýerli adama öwrüp bilýär. Hakyky gaýgy-gamyñ akmagy akyllandyrýan wagty bolýar, elbetde olam belli bir wagta çenli.

- Adam ýaşamak bilen ýaşamazlygyñ arasynda hiç hili tapawut galmanda hakyky azatlygyna gowuşýar.

- Añrybaş dereje geñsi zatlary gowy görýän, gülýän adamlar bar. Serhoş daýhanyñ mimikasy, biriniñ köçede aýagynyñ taýyp ýykylmagy, iki aýalyñ sene-menesi - nämüçindir bilemok, käbirlerini ýürekden begendirýär.

- Bu döwür - ýönekeý adamyñ bagtynyñ daş ýarýan - duýgusyzlygyñ, bilimsizligiñ, ýaltalygyñ, başarnyksyzlygyñ, taýýar aşyñ eýesi bolmak isleýän nesliñ döwri.
Hiç kim hiç zadyñ üstünde ýöriteläp pikirlenmeýär. Özüne belli bir maksat tutunyp ýaşaýan ýok diýen ýaly. Umydygär biri öñe çykyp iki sany nahal ekse, öñýeten: "Aý, senem-ä, şu agaç ulalýança ýaşajagyñy bir bilýäñmi?" diýip gülýär, beýleki bir tarapdan ýagşylygy özüne ýörelge edinenler adamzadyñ müñ ýyldan soñky ertesini gaýgy edýärler.
Adamlary biri-birine ysnyşdyrýan gymmatlyklar ýitdi, ýitirim boldy. Hemmeler ertir ir bilen nirädir bir ýeri güm bolup gidäýjek ýaly ýaşaýar. Hemmeler diñe özüni bilýär. Öz toplap bilenjesini toplasa bolýar, galanlar aç ölsün, doñup ölsün, bildirýän ýeri ýok.

- Hakyky hudaýsyzlar bar. Hem bular beýlekilerden has eýmendiriji. Sebäbi olar Hudaýyñ adyny dilinden düşürenoklar.

- Depgilenmekden halas bolan pes gylykly adam bu gezek başgalary depgiläp başlaýar.

- Iñ sepil-sergezdan, iñ pes birine otly petegini satmak üçin häkiñ häkisi wezipäni beriñ. Petek almaga baranyñyzda, size güýjüni görkezjek bolup, ýañky mahluk göýä özüni Ýupiter ýaly seretmelidir öýdýär.

- Diñe öz-özüme "menem bardyryn" diýmek üçin bütin gaýgy-gamlaryñ hötdesinden gelerin. Näçe horlansamam, ikiýana urunsamam, "bardygymy" bilýärin. Aýagym zynjyrly, iki elim kürekli wagtymam Güni görüp bilýärdim, görmesemem ýaşamagyma dowam edýärdim we onuñ bardygyny bilýärdim.

- Baý diýeniñ - şeýle bir mugthor, şeýle bir mugthor gurçukdyr welin, jemgyýetiñ etini iýip-süñküni gemirýär.
Garyp görgüli - köplenç nämüçin ölýändiginem bilmän ölýär.

Terjime eden: Has TÜRKMEN.
15
83
5
awesome
16.07.2022 09:47
Kiçijik hekaýalar

Ja­han­keş­de

Men oňa ýo­luň çat­ry­gyn­da ga­bat gel­dim. Bu ada­myň eg­nin­de ýa­pyn­ja­sy, elin­de bol­sa, ha­sa­sy bar­dy. Onuň köp hor­luk çe­ken­di­gi ýü­zün­den bil­dir­ýär­di. Ho­şa­maý sa­lam­la­şa­ny­myz­dan soň, men oňa:
– Öýe ba­ra­ly, bi­ziň myh­ma­ny­myz bol! – di­ýip, tek­lip et­dim.
Ol yla­laş­dy. Aýa­lym we ça­ga­la­rym bi­zi bo­sa­ga­da gar­şy­la­dy­lar, ol mä­hir­li ýyl­gy­ryp, öý­dä­ki­le­re sa­lam ber­di, olar hem öýe myh­man ge­le­ni­ne be­gen­di­ler. Soň­ra bi­ziň ba­ry­myz bir­lik­de sa­ça­gyň ba­şy­na geç­dik, bu adam bi­len gür­rüň­deş bol­mak ju­da ýa­kym­ly­dy, çün­ki ol üm­süm we syr­ly­dy. Ag­şam­lyk na­ha­ryn­dan soň­ra, biz oja­gyň ba­şy­na jem­len­dik we men on­dan özü­niň ja­han­keş­de­li­gi ba­ra­da gür­rüň ber­me­gi­ni so­ra­dym. Ol bi­ze şol gi­je we er­te­si gün hem köp gür­rüň­le­ri ber­di, me­niň bu­la­ry ýaz­ma­gy­ma se­bäp bo­lan zat hem bu ak­gö­wün­li ada­myň baş­dan ge­çi­ren ajy gün­le­ri bo­lup, ol wa­ka­lar onuň ýol­çu­lyk­da to­za­na ga­ry­lan gün­le­rin­den we çy­dam­ly­ly­gyn­dan yba­rat­dy.
Onuň biz­den gi­de­nin­den üç gün soň­ra hem biz­de myh­ma­nyň gi­den­li­gi ba­ra­da duý­gy bol­ma­dy, dog­ru­sy maşgala agzalarymyzyň biri bag­da ge­zip ýö­ren ýa­ly bo­lup, hä­zi­riň özün­de ga­py­dan gi­räý­jek ýa­ly­dy.

Dür dä­ne­si

Bir moll­ýusk öz goň­şu­sy­na şeý­le di­ýip­dir:
– Me­niň içim­de er­bet agy­ry peý­da bol­dy. Maňa haý­sy­dyr bir agyr we to­ga­lak za­dyň ejir ber­ýän­di­gi­ni duý­ýa­ryn. Dog­ru­sy, men janyma jaý tapamok!
– As­ma­na we de­ň­ze öw­gü­ler bol­sun, men­de hiç hi­li agy­ry ýok. Me­niň janym tut ýaly sag – di­ýip, ikin­ji moll­ýusk öz-özün­den göw­nühoş bo­lup, ge­dem­lik bi­len dillenipdir.
Şol wagt ola­ryň gap­da­lyn­dan leň­ňeç süý­re­nip ge­çip bar­ýan eken. Ol bu­la­ryň gür­rüň­le­ri­ni eşi­dip, hiç zat­dan zeý­ren­me­ýän moll­ýus­ka ba­kyp, şeý­le di­ýen:
– Jany­ň-a ha­ky­kat­dan-da, tut ýaly sag­dyr we­lin, se­niň goň­şyň çek­ýän jeb­ri – hemmäni haýran ed­ýän owa­dan dür dä­ne­si­niň jeb­ri­di­gi­ni bi­lip goý!

Eşik

Bir ge­zek gö­zel­lik bi­len bed­roý­lyk de­ňiz ke­na­ryn­da sa­ta­şyp­dyr­lar-da, su­wa düş­me­li di­ýen ka­ra­ra ge­lip­dir­ler. Olar eşik­le­ri­ni bir gy­ra go­ýup, su­wa bö­küp­dir­ler. Bir­nä­çe wagt­dan soň, bed­roý­lyk ke­na­ra ge­lip, gö­zel­li­giň eşi­gi­ni ge­ýip, ol ýer­den ga­ra­sy­ny saý­lap­dyr. Soň­ra gö­zel­lik hem suw­dan çy­kyp­dyr, ýö­ne eşi­gi­ni tap­man­dyr. Ol eg­na­çyk­ly­gyn­dan bi­çak uta­nyp­dyr we bed­roý­ly­gyň eşi­gi­ni ge­ýip, ol ýer­den uzak­laş­mak bi­len bo­lup­dyr.
Şol gün­den bä­rem er­kek­ler we ze­nan­lar ýal­ňy­şyp, bi­ri­ni baş­ga bi­ri hök­mün­de ka­bul ed­ýär­ler.
Ýö­ne nä­hi­li eşik ge­ýen­di­gi­ne ga­ra­maz­dan, gö­zel­li­giň ýü­zü­ni gö­ren ba­dy­na ony ta­na­ýan­lar bar. Şeý­le hem, bed­roý­ly­gy bil­ýän­ler, ony her hi­li eşik giz­le­se-de, gö­zün­den ta­na­ýar­lar.

Ba­zar­da

Oba ýe­rin­den gül­ ýüz­li, owa­dan gyz ba­za­ra ge­lip­dir. Onuň saç­la­ry ag­şam şa­pa­gy dek bolup, leblerinde daň şa­pa­gy ýyl­gyr­ýardy. Gö­ze ýa­kym­ly nä­ta­nyş gyz der­rew ja­hyl ýi­git­le­riň gö­zü­ne ilip­dir. Kim­dir bi­ri onuň bi­len tans et­mek is­läp­dir, beýleki bi­ri bol­sa, onuň hor­ma­ty­na iç­lek­li ke­sip, mü­rähet edip­dir. Hem­me­ler oňa gö­rün­mek is­läp­dir, ýö­ne ýaş­la­ryň özü­ni alyp bar­şy gy­za ýa­ra­man, al­jy­rap ug­rap­dyr. Gyz ola­ry ýaz­ga­ryp, bir-iki sa­ny­sy­nyň du­lu­gy­na şar­pyk hem ça­lyp­dyr. Soň­ra ol ýer­den uzak­laş­mak bi­len bo­lup­dyr.
Şol gi­je ýol­da öý­le­ri­ne gel­ýär­kä, öz ýa­nyn­dan ja­ny­gyp şeý­le di­ýip­dir:
– Şeýt­se­ler, hiç ha­la­mok-da! Gö­dek, ter­bi­ýe gör­me­dik­ler diý­sä­nim. Bu­la­ryň bol­şu­ny çe­kip-çy­dar ýa­ly däl.
Wa­ka­nyň üs­tün­den bir ýyl ge­çip­dir. Bu gör­me­geý gyzyň ýadyna ba­zar we ol ýer­dä­ki og­lan­lar düşüpdir.
Şeý­le­lik­de, ol ýene-de gül ro­ýy, ag­şam şa­pa­gy dek saç­la­ry, daň şa­pa­gy ýyl­gyr­ýan leb­le­ri bi­len ba­za­ra ge­lip­dir. Em­ma, bu ge­zek ýaş ýi­git­ler, onuň ýü­zü­ne hem se­ret­män­dir­ler. Ol uzak­ly gün gür­le­män, ýe­ke özi ba­za­rda aý­la­nyp­dyr. Ikin­dä go­laý ýol bi­len öý­le­ri­ne gelýärkä öz ýa­nyn­dan şeý­le di­ýip­dir:
– Şeýt­se­ler, hiç ha­la­mok-da! Gö­dek, ter­bi­ýe gör­me­dik­ler diý­sä­nim. Bu­la­ryň bol­şu­ny çe­kip-çy­dar ýa­ly däl.

Çä­ge­dä­ki ýaz­gy

Bir adam beý­le­ki­si­ne habar atypdyr:
– Men öň­räk daş­gyn wag­ty ha­sa­myň ujy bi­len çä­gä­niň ýü­zü­ne bir zatlar ýaz­dym, adam­lar he­ni­ze çen­li ony oka­mak üçin sä­gin­ýär­ler hem-de onuň ýok bo­lup git­mez­li­gi üçin ala­da ba­ry­ny ed­ýär­ler.
– Me­nem çä­gä­niň ýü­zü­ne bir zat­lar ýaz­dym, ýö­ne ol gaýt­gyn wag­tyn­da bo­lup, deň­ziň ägirt uly tol­kun­la­ry ony ýu­wup äki­dip­dir. Aýt­sa­ňyz­laň, siz nä­me ýa­zyp­dy­ňyz? – di­ýip, ol sorapdyr.
Bi­rin­ji mähetdel etmändir:
– Men şeý­le sözleri ýaz­dym: “Men bar, men ýa­şa­ýa­ryn”. Ýogsa-da, sen nä­me ýaz­dyň?!
– Men şu­la­ry ýaz­dym: “Men di­ňe göz­ýet­mez um­ma­nyň bir dam­ja­sy”.

Fi­lo­sof we ädik­çi

Bir ge­zek bir fi­lo­sof ädik­çi­niň us­sa­ha­na­sy­na özü­niň to­zup gi­den aýak­ga­by bi­len gi­rip­dir. Ol ädik­çä ýüz­le­nip şeý­le di­ýip­dir:
– Me­niň aýak­ga­by­my be­je­rip ber­se­ňiz­läň!
– Men hä­zir baş­ga bi­ri­niň aýak­ga­by­ny be­jer­ýän, se­niň­ki­ni be­jer­mä­ge gi­riş­mez­den ozal, be­je­ril­me­li baş­ga-da aýak­gap­la­rym bar. Ýö­ne siz şu gün­lük­çe aýak­ga­by­ňy­zy go­ýup gi­diň, şu­ny ge­ýiň, er­ti­rem özü­ňi­ziň­ki üçin ge­ler­si­ňiz – di­ýip, ädik­çi oňa baş­ga bir kö­wüş uzadypdyr.
– Men özü­me de­giş­li däl aýak­ga­by ge­ýe­mok – di­ýip, filosof ga­har-ga­za­ba mü­nüp­dir.
– Sen baş­ga­la­ryň aýak­ga­by­ny ge­ýip bil­me­ýän bol­saň, nä­dip fi­lo­sof bol­ýaň? – di­ýip, ädik­çi geň ga­lyp­dyr.
– Goň­şy kö­çe­de fi­lo­sof­la­ra gaty go­wy dü­şün­ýän ýe­ne-de bir ädik­çi bar. Onuň ýa­ny­na ba­ryň, goý, ol se­niň­ki­ni hem be­jer­sin!

Ag­ta­ryş

Müň­ler­çe ýyl mun­dan ozal iki filosof Li­wa­nyň dag eň­ňit­le­rin­de bi­ri-bi­ri­ne ga­bat ge­lip­dir­ler.
– Ni­rä ug­ra­dyň? – di­ýip, ola­ryň bi­ri­si so­rap­dyr. Beý­le­ki­si oňa şeý­le jo­gap be­rip­dir:
– Men ju­wan­ly­gyň çeş­me­si­ni göz­le­ýän, me­niň bil­şi­me gö­rä, ol şu da­gyň ge­riş­le­rin­den ço­gup çyk­ýar. Meniň okan ga­dy­my ki­tap­la­rym­da bu çeş­me ba­ra­da gür­rüň goz­ga­lyp, onuň edil gül ýa­ly Gü­ne sary uza­ýan­dy­gy ba­ra­da ag­zal­ýar.
– Siz nä­me göz­le­ýär­si­ňiz?
– Men ölü­miň syr­la­ry­ny agtarýaryn – di­ýip, bi­rin­ji dil­le­nip­dir.
Iki filosof bi­ri-bi­ri­ni uly ylym­dan paý be­ril­män­lik­de, ru­hy kör­lük­de aýyp­lap, boş je­del­le­şip ug­rap­dyr­lar.
Filosoflar ses­le­ri­ne bat be­rip du­rkalar, ola­ryň de­ňin­den öz oba­syn­da sa­da adam hök­mün­de ta­nal­ýan ýo­lag­çy ge­çip bar­ýan eken. Ol iki ada­myň bir zat ba­ra­da göç­gün­li je­del­leş­ýän­di­gi­ni eşi­dip, aýak çe­kip­dir. Soň­ra ol iki­si­niň hem ge­tir­ýän de­lil­le­ri­ne gulak goýup, ola­ra golaý ba­ryp, şeý­le di­ýip­dir:
– Dost­lar, gör­ýän we­lin, iki­ňiz hem, bir fi­lo­so­fi­ýa mek­de­bi­ne de­giş­li öýd­ýän, çün­ki si­ziň iki­ňi­zem, di­ňe dür­li söz­ler bi­len şol bir zat hak­da söz açýarsyňyz. Si­ziň bi­ri­ňiz ju­wan­ly­gyň çeş­me­si­ni göz­le­ýän bolsaňyz, beý­le­ki­ňiz ölü­miň syr­la­ry­ny ag­tar­ýar­sy­ňyz. Olar as­ly­ýe­ti­ne se­re­de­niň­de, bi­ri-bi­rin­den aý­ryl­maz bag­la­ny­şyk­ly bo­lup, olaryň her biri ýe­ke-täk bi­te­wi zat hök­mün­de si­ziň aňy­ňyz­a or­na­şyp­dyr.
– Hoş ga­lyň, akyl­dar­lar – di­ýip, nä­ta­nyş ýo­la dü­şüp­dir. Olar­dan bi­raz arany açyp, hoş­gö­wün­li­lik bi­len gü­lüp goý­be­rip­dir.
Iki filosof sä­hel­çe wagt üm­süm­lik­den soň­ra, bi­ri-bi­ri­niň ýü­zü­ne se­re­di­şip, gül­mä­ge baş­lap­dyr­lar.
– On­da nä­me?! – di­ýip, ola­ryň bi­ri ses­le­nip­dir: – Ýör, on­da bi­le­lik­de göz­lä­li!

Ter­ji­me eden Ýe­gen­mäm­met Taý­ly­ýew
12
38
2
awesome
16.07.2022 01:22
Mugallyma ugratmajak hatym.

Mugallymym, eşit sesimi!

Gynansamam, öň size sesimi eşitdirip bilmedim. Bu gün bolsa sesimiň eşidilmesi üçin ýekeje pursatym bar ýaly.

Salam diýip başlaýyn sözlerime... Aslynda, salamy bizden öň siz beriň, salam berenok diýibem gaharlanmaň, haýyş. Salamy öwrediň. Ony haýsy dilde, nädip aýtmalydygyny däl-de, manysyny öwrediň.

Bir zadyň ýalňyşdygyny däl-de, ýalňyşyň netijesini öwrediň.

Urşan wagtymyz gaharlanmaň. Hiç wagt uruşmadyk barmy eýsem? Goýberiň, adalatsyzlyga, zuluma garşy söweşeýin, söweşmegi öwrediň.

Maňa adam bolmagy öwrediň. Ýaşamagy öwrediň. Bu dünýä näme üçin gelendigimi düşündiriň.

Biz hem, edil siz ýaly, öz durmuşymyzy ýaşap ýörüs. Köp ýyllaryň tejribesine eýe bolmasak- da, biziňem soňy görünmeýän, gutarmaýan aladadyr dertlerimiz bardyr. Şolardan dogry baş alyp çykmagy öwrediň.

Nädip öwrenişmelidigini däl-de, köpçülikde “ýedi ölçäp, bir kesip”, özüňi dogry alyp barmagy öwrediň.

Meni roman ýa-da hekaýa ýazmaga mejbur etmäň. Romanlardan, hekaýalardan ybrat alyp ýaşamagy, hatda ýaşatmagy öwrediň.

Döwlet senasyny nähili tonda aýtmalydygyny däl, senamyzyň manysyny, ony özümizde duýup ýaşamagy, oňa wepaly bolup galmagy öwrediň.

Ýaramaz endikli okuwçylara-da gaharlanmaň, okuwçylaryň ýaramaz endikli bolmagyna sebäp bolan derdi öwreniň.

Maňa Jennete nädip mynasyp bolmalydygyny däl, dünýämizi nädip Jennet ýaly gözelleşdirip biljekdigimizi öwrediň.

Maňa medal almagy däl-de, adamlaň göwnüni almagy öwrediň.
Nesihat bermegi goýuň indi, bizi hemme zat babatda bilimli ediň. Goý, biz öz ýolumyzy özümiz çyzaly.

Wagtlaýyn haý-höwes bolan yşky gadagan etmeden öňürti rowaýatlardaky ýaly yşka düşüp, hakyky söýgini araçy edinenleriň ýollaryny düşündiriň...

Eýsem men düşünenleriňize däl-de, diýýänlerime jogapkär dälmi näme? Hem siz dälmi ählimiziň sallançakdanmazara çenli öwrenýän okuwçylardygymyzy aýdan?! Şonuň üçin menem size “öwrenýän mugallymym” diýýärin. Bizi tanamagy dowam ediň!

Meniň sözlerimiň tersligi gödekligim üçin däl, “bizi” size düşündirmek üçindir.

Bilýän, sözlerimde ne öwgi bar, ne-de ýazgarma. Ýöne ýürekden ýazdym sözlerimi. Ýene-de bilýän, gaty görmersiňiz. Sebäbi siz bary-ýogy tema gürrüň berýän hem synag alýan kişi dälsiňiz biziň üçin. Ýol görkezijimiz, doganymyz, hatda enemiz hem atamyzsyňyz! Bizi biz edýäniň sizdigini bilýäris!

Salamlarym we hormatlarym bilen...
Haknazar Haljanow
13
44
3
awesome
15.07.2022 22:15
Wyždanyň öňünde dogruçyl bol

BIR ENÄNIŇ OGLUNYŇ MUGALLYMYNA HATY. 

"Indi ol, siziň eliňizde. 
Bu wagt hemişekisinden has ykjam geýinýär. Öňler ne saçlaryny daraýardy, ne-de köwşüne reňk çalmak endigi bardy. Emma bu gün üýtgeşik bir gün onuň üçin. Bu gün mekdep bilen tanşan ilkinji güni. Ol tutuş tomsuň dowamynda bu güne sabyrsyzlyk bilen garaşypdy. 
Siziň käriñiz uly jogapkärçilikli kär. Size çaganyň añyny we ruhuny ýugrup beketmek we kämilleşdirmek wezipesi ynanylýar. 
Her gezek mekdepden öýe dolananda, ähli gürrüñi diñe siz barada bolar. Gaty kän öý ýumşy berendigiňiz üçin zeýrener, emma siziň ynamyňyzy gazanmak üçin-de elinde baryny eder. Bir gezejik ýüzüne mähirli garap ýylgyrmagyňyz onuň üçin bar zatdan gymmatlydyr. 
Soňy gelmeýän soraglaryna indi bizden däl, sizden jogaba garaşar. Kakasynyň we meniň sözümi çaga sadalygy bilen böler: “Emma mugallymym beýle diydi...." 
Sizden asla umydyňyzy ýitirmezligiňizi isleýärin. Ne käbir ene-atalaryň aladasyzlygy, düşünjesizligi, ne-de olaryň siziň öňüňize çykaran wagtlaýyn kynçylyklary sizi maksadyňyzdan we käriňizden sowatmasyn. 
Ogluma berjek durmuşy mysallaryňyz arkaly onda ylym öwrenmek islegini tutaşdyryň. Onda geljege bolan ynam dörediñ we geljek üçin beyik maksatlar goýmagy we ol maksatlara ýetmek üçin okgunlylygy we tutanýerliligi öwrediń. Payhasly hereket etmegiň yollaryny görkeziň oňa. Durmuşda dogry ýol görkeziji boljak kämil wyždan yerleşdiriň kalbyna oglumyň. 
Öwrenmegiň açarynyň soramaldygyny öwrediň. Özbaşdak iş başarmak ukybyny kämilleşdiriň. Oňa her gün Watanymyz barada söhbet açyň, goý, şeýle ajayyp ülkede ýaşaýandygyna buýsanyp gezsin. Jemgyýetiň öňündäki jogapkärçiliklerini yzygiderli ýatladyp duruň ogluma. Emma, has möhümini, şu pähimi öwrediň: "Wyždanyň öňünde dogruçyl bol". Bu jümle, goý, onuň durmuşynyň mazmunyna öwrülsin. 

GÖRELDELI MUGALLYM 

Ol wagtlar orta mekdebiň bäşinji synpynda okaýardym. Bir gün mekdebimize räze mugallym geldi. Tejribeli mugallymdygyna eýýäm ilkinji dersde göz ýetirdim. Synag, öý ýumşy, gezelenç we tejribe-barlag günleri, dersiň nähili geçiljegi, synpyň arassa saklanmagy, nobatçylyk meselesi, okuwa gatnaşyk ýagdaýlary, synpyň içindäki topar ýolbaşçylary we.ş.m zatlary mugallymymyz bilen bilelikde maslahatlaşyp, kadalary we düzgünleri kesgitledik. 
Sapagyň täsirli holmagy üçin täze kadalar girizdik. Bulardan biri-de, sapaga gijä galyp gelen synpa girmeli, ötünç sorap, ýerine geçip oturmaly, sapak gutarandan soňra-da, gijä galmagynyň sebäbini düşündirmelidi. Tutuş synpymyzyň okuwçylary we mugallymymyz bilen bilelikde kabul eden bu özboluşly kada we düzgünlerimiz işläp başlandan soňra, iki hepdäniň içinde derse giç gelýän galmady. Okuw günleri gar-gyş, ýagyş-boran diýmän, her kim sapaklara wagtynda girip-çykyp ugrady. 
Ynha günlerde bir gün mugallymymyz sapaga gelmedi. On minut geçipdi, entek hem gelmänsoň, sol günki nobatçy synpdaşymyzy sapagymyzyň boşdugy barada ýagdaýdan habardar etmek üçin mekdep müdiriniň ýanyna iberdik. Az salym soňra müdir, mugallymymyz we iberen dostumyz synpyň gapysyny kakyp, tirkeşip içere girdiler. Müdir: 
- Mugallymyňyz bu gün sapaga wagtynda gelip ýetişmänligi üçin meniň ýanyma geldi. Ýanýoldaşyny lukmana äkitmeli bolandygy sebäpli, wagtynda sapagyňyza gelip bilmändir. Meniň ýanyma: "Eger siz we okuwçylarym rugsat berseñiz, sapaga girip bilerinmi?" diýip geldi. Men öz adymdan rugsat berýärin. Siz hem rugsat berýäñizmi? - diýip, synpa yüzlendi. 
Tutuş synp dymýardy. Ozalky sapaklarymyza giren mugallymlarym göz öňümde janlandy. Bular ýaly mugallymy entek görmändik, beýle ýagdaý bilen ilkinji gezek ýüzbe-ýüz bolýardyk. Geň galypdyk. Ählimiz birden ör turduk. "Kabul edýäris" - diýip, biragyzdan seslendik. Hemmämiziň - müdiriň, mugallymymyzyň we biziň bu ýagdaý sebäpli damagymyz dolupdy. 

"Ruhubelentlik kyssalary". 
Taýýarlan: Ýagşymyrat KAKAJANOW
10
51
4
awesome
14.07.2022 23:53
GARRAÝARYS

Garrap barýas şahyr aga,
Garrap barýas görnetin.
Ýogsa sen Paruýr Sewaga,
Öýkünmezdiň ahbetin.

Gyt däl ahyr kitaplarda başga-başga goşgular,
Söýgi hakda, ýaşlyk hakda we ýene-de başgalar.
Ýeri, bolýar, öýküniber, aç syryňy jahana,
Içiňi boşatmak üçin tapyldy bir bahana!

Garrap barýas Mämmet şahyr,
Garrap barýas aý, dogan.
Düýnem bize diýerdiler:
«Aý, jan jigi, aý, oglan».
Indi bu gün adymyz: «Aý, ýaşuly, aý, aga!»
Şäherdemi, obadamy bolsa haýsy toý, aga,
Käte-käte giň törde-de oturdylýan wagtyň bar,
Gaçgynyň tördi weli, indi törden bagtyň bar.

Garrap barýas Berdinazar,
Ýap-ýaňy hem çagadyk.
Indi bu gün degirmençiň,
Telpegi dek çalardyk.
Döş üstünden timarlap goýberäýsek sakgaly,
Garasyna näçe esse köp gelerkä ak gyly?
Sakgal syrmak, meger, dünýäň bagty üçin dörän zat,
Ýogsa dagy giň dünýäni çalardaýjak adamzat.

Garrap barýas doganlar,
Garrap barýas kem-kemden.
Ýöne weli garramak hem,
Gyzyksyz zat däl eken.
Sakgal sakgal weli, saç hem bize iş boljak,
Garaz, näme, adam ogly, eýtjek-beýtjek ýaş boljak.
Depämizde oýnadyp kiçijik daragymyzy,
Ýeňsäň saçyn bärik çekip, bukýarys maňlaýymyzy.
Birdenem ters tarapdan öwsüp garagol şemal,
Syrymyzyň üstün açýar, haý, garagol, garagol!

Garrap barýas aşyk Kerim,
Şaglap barýar aý-günler.
Otuz ýyllyk yzda galdy,
Şol toraňňy, ýylgynlar.
Şondan bäri mahal-mahal duşuşykda, ýygnakda,
Goşgularyň okan wagtyň ilkinji söýgiň hakda,
Demiňden ot sowrulýar, tütün çykýar depderden,
«Şol gyz häzir barmy?» diýip, sorag ýagýar köp ýerden.
Bar diýip hem bileňok, ýok diýip hem bileňok,
Çünki ol bar bolanda-da, indi seniň üçin ýok.

Garrap barýas şahyr aga,
Garrap barýas halypa.
Garrylyk hem dünýäde,
Juda uly wezipe.
Adam garradygyça, has köpelýär synçylar,
Agramyňy ölçeýärler çynçylar, ýalançylar.
Ýaş wagtyň – gyzlar ölçeýär,
Gartaşaňda – uly il.
Işiňde-de hil gerek,
Kelläňde-de uly hil.
Pähim bilen, akyl bilen ýugrulmasa gartaňlyk,
Nesillere niçik miras goýup biler atalyk?

Gartaşýarsyň Kerim şahyr,
Gartaşýarsyň ezizim.
Ýöne weli aklyňa,
Aýlanaňok henizem.

Köçä çyksaň henizem gözüň gyzda-gelinde,
Mart aýy golaýlaşsa, bir desse gül eliňde.

Nirä barýaň ýaltaklap, kime berjek çemeni?
Öýüňde çemensiz otyr sekiz çagaň emeni.
Çemeniňi şoňa gowşur, dolan, şahyr yzyňa.
Iller eýýäm söz aýdyjy gelip ýörler gyzyňa.
Bir gyz bolsa toý sähedin sorap otyr ogluňdan.
Barýan ugruň päk bolmasa döneweri pyglyňdan.

Nirä barýaň şahyr,
Nirä barýaň?

Kerim Gurbannepesow.
9
24
1
awesome
06.07.2022 20:48
DIRI WAGTY AÝDYŇ, DIRIKÄ SYLAŇ…

Biziň çagalygymyzda bar ýokdy, ýok bardy. Gytlyk-ýokluk wagtlarydy. Näme islesek ýok. Ene-atama jynsy alyp beräý diýýän “ýok diýýär. Oýunjak alyp beräý diýýäň “özüň ýasa” diýýär. Men mydama oýunjaklarymy palçykdan ýasadym. Kakamyň kastýumynynyň jübüsindäki işligini kesip alyp, içini pagta bilen dolduryp, pökgi ýasap oýnaýardym. Gyz jigimem öz oýunjaklaryny özi tikýärdi. Şoň üçin bir zadyň gadyryny bilmegi biz çagalykdan öwrendik. Bir gün kakam bize: “Size jynsy alyp bereýinmi?”-diýdi. Bizem begençden uçaýjak bolup “Hawa” diýdik. Soň kakam bazara gitdi.
Biz 3 dogan (2 oglan, 1 gyz) bolup obaň çetindäki kakamyň geljek duralgasynyň ýanyna gidip, iki elimizi eňegimize degirip garaşyp oturdyk. Onsaň arzuw edip başladyk.
-Bää bizem oba sowediň oglunyňky ýaly jynsy geýersmikäk?
Men 3-nji synpa gidýärdim. Gyz jigim 1-nji synpa gidýär. Kiçi jigimiz Rasim bolsa 6 ýaşyndady.
Rasim maňa garap: “Seniň jynsyň haýsy reňk bolar?”-diýdi. Menem “Gara” diýdim. Olam özüniňkiň gök reňkde bolmagyny isleýändigini we özüniňkiň has owadan boljagyny aýdyp gomparyp başlady. Soňam ýene ýüzüme bakyp: “Kakam şäherlileriňki ýaly köwüşem alarmyka?!”-diýdi. Menem “Ýok, almaz. Alsa-da galoş alar”-diýdim.
Ahyry marşurutka geldi. Kakam düşdi, bile öýe geldik. Öýe gelip, paketleri açyşdyryp başlady kakam. Maňa gara jynsy, gara köýnek we galoş alypdyr. Gyz jigime-de edil şolar ýaly. Uly höwes bilen garaşan oglan jigim, paketleri täzeden açyşdyryp barlady, emma özüne zat tapmady. Soňam naýynjar bakyşlary bilen kakama garap “Kaka, hany maňa?”-diýdi. Kakam: “Oglum saňa indiki gezek gidemde aljak”-diýdi. Jigim: “Emma men garaşypdym”diýip aglap-aglap öýden çykyp gitdi. Kakamyň gözlerinden ýaş akdy. Agşam naharda hiç kimden ses çykmady. Diňe Rasimiň hyçkyra-hyçkyra aglaýan sesi gelýärdi. Ertesi okuwa gitdim. Gelemde jigim öňümden çykyp: “Aýý saňa nähili gowy gelşipdir. Bir gezejik geýip göräýin-dä”-diýdi. Men “Bolmaz, hapalarsyň”-diýdim. 2-nji gün ýalbardy, bermedim. 3-nji gün ýalbardy bermedim. Gysylýardym. Köwüşimem ýatamda ýassygymyň ýanynda goýup ýatýardym. 4-nji gün ýene “Saňa gowy gelişýär, belki men geýsem maňa-da gowy gelişer. Haýyş geýip göräýin” diýdi. Menem “Saňa uly bolar” diýdim. “Aşagyny epläp geýäýerin”-diýdi. Hapalarsyň diýsem, “keçäň üstünde geýäýerin. 5 minutjyk aýnaň öňünde geýip görsem bolýar”-diýdi. Ahyry razy boldum. “Ertir juma güni okuwdan gelemde 5 minut geýip göräý, emma hapalaýma”-diýdim. Olam “bolýar” diýdi. Agşamlyk ýerimize geçip ýatan wagtymyz, maňa eli bilen dürtüp: “Sözüňden dänen dälsiň-ä?!”-diýdi. Menem “Ýok, dänmedim”-diýdim. Soň özüniň uklap bilmeýändigini, ertire sabyrsyzlyk bilen garaşýandygyny aýtdy. Ertesi juma güni ir bilen olam turup: “Bu gün okuwdan çykyp derrew gelgin. Men saňa gapyň öňünde garaşjak”-diýdi. Bolýar diýdim. Okuwa gitdim. 3-nji sagat gapy kakyldy, klasa direktor geldi. Mugallymymyzyň gulagyna bir zatlar pyşyrdap çykyp gitdi. Soň mugallym maňa “Ali seni kakaň çagyrýar. Sen öýňüze git”-diýdi. Menem içimden “Bu jynsy geýmek üçin, meni okuwdan kakama çagyrdýar” diýip pikir etdim. Okuwdan gaýtdym. Ýolda seretsem obadaşlarymyzam bize tarap gidýärler. Howla girdim, seretsem jigim ýok. Ol maňa şu ýerde garaşjakdygyny aýdypdy. Tutuş oba biziň howlymyza üýşen ýalydy. Seretsem ejem howlyň ortarasynda “Maňa Rasim oglumy beriň, maňa balamy beriň”-diýip aglap otyr. Asyl bir uly ýaşuly adam täze alan traktory bilen biziň jaýymyzyň gabadyndan geçip barýarka, jigimi görmän kakypdyr. Jigim traktoryň aşagynda galyp ölüpdir.
Men jigime jynsy geýdirjek günüm jigim öldi. Kakam söýgisiz ulalandygy üçin, bize söýgi bermedi. Bizi söýýärdi, emmä belli edenokdy. Bizi gujaklap bagryna basmady. Aýyp kabul edýärdi.
Ol gün jynazada öli ýuwulyp kepene goýulanda, kakam men aljak diýip, jigimi eline aldy we “Rasim men seni mazara däl, bazara äkidip jynsy aljakdym oglum. Hany tur, seň bilen bile bazara gideli”-diýip, aglap-aglap perýat edip ýöräp gitdi…
Käte oturyp-oturyp, käşgä diri wagty aýtsady, käşgä şol ilki soran güni jynsymy geýdirsedim diýýän.
Wagtyndan soň edilen perýadyň, wagtyndan soň görkezilen söýgiň peýdasy ýok. Ene-atasynda tapmaýan rahatlygy, söýgini, mähiri çagalar telefonda gözleýärler. Esasy zat, adam diri wagty, onuň gözleriniň içine seredip, söýýändigimizi aýdyp bilmekdir…

Bolan waka, Alişan Kapaklikaýa-nyň durmuşyndan ýazylan.


🍁🍁🍁

Kakam 52 ýaşynda ýürek keselinden öldi. Meniň kakama hiç hili pulum nesip etmedi. Iň bolmanda, bir tabak suwum nesip etsin diýip, jynazasyny men ýuwaýyn diýdim. Men obşagada galyp okuw okadym. Meniň kakam okuwdan gelemde meni aýak üstünde garşylaýardy. Ejemem meň iň halaýan naharlarymy bişirýärdi. Hat-da käbir naharlara gezegem ýetenokdy iýmekden. Ol gün meni kakam ilkinji gezek ýerde ýatyrka garşylady. Aýakda garşylamagyny şeýle bir isleýärdim. Emma bolmady. Kakamy ýatan ýerinde gujaklap: “Kaka tursana, men saňa pul getirdim”- diýdim. Turmady. Dyrnagymy geçirdim endamyna, çümmikledim, ýene turmady. Jynaza mylaýym suw bilen ýuwulýar, a men bolsa gaýnag suw dökdim bökip tursun diýip, emma turmady. Gurhan-da bir aýat bar bilýän bolsaňyz. Ene-ataňyz size seslenen wagty, sesiňize bat bermäň, gygyrmaň, uff diýmäň, tasanjyramaň diýilýär. Men kakama hijem gaty ses bilen gürlemedim. Emma ölüsine ezýet etdim direlsin diýip, ýöne direlmedi…


Alişan Kapaklıkaya.
7
87
10
awesome
06.07.2022 15:07
Haýalylyk – mübärek häsiýetdir we gözel endikdir. Pygamberlik penakäri Muhammet alaýhyssalam haýalylygy iman daragtynyň bir şahasy hasaplap: «Haýalylyk imanyň bir bölegidir» diýýär. Haýalylyk älemiň düzgün-tertibiniň şertlerindendir. Haýalylyk sypaty bolmadyk ýagdaýynda adamlar biri-birlerinden şerm-haýa etmezdiler. Şeýdip, älem-jahanda tertip-düzgün ýitip, adamlaryň özara bähbitli işleri dargardy. Haýalylyk her kimiň islän zadyny etmegine ýol bermeýär.
Mälim bolşy ýaly, haýalylykdan ula-kiçä, hemmelere köp peýda bardyr we haýa güneşiniň nury bolmasa, ahlak miweleri çigdir, gögeledir.
Haýalylygyň bir görnüşi günä etmekden utanmakdyr, ýagny günä iş eden adam öz etmişinden utanmalydyr. Mysal üçin Adam alaýhyssalam jennetde bugdaý iýensoň, geýen eşikleri sypyrlypdyr. Ol saga-sola gaçyp, agaçlaryň arasynda gizlenipdir. Şol wagt: «Eý, Adam, bizden gaçýarsyňmy?» diýen owaz gelipdir. Ol: «Eý, Alla, men Senden nädip gaçaýyn we nirä gideýin? Ýöne öz eden hata işimden şerm-haýa edýärin» diýipdir.
Haýalylygyň ýene bir görnüşi sahylyk haýasydyr. Sahawatly adam dilegçiniň özüniň huzuryndan boş hem utançly gaýtmagyndan haýa etmelidir. Bir hadysda şeýle diýilýär: «Päk we Beýik Hudaý sahylyk haýasy bilen wasp edildi. Onuň bendeleriniň biri onuň dergähine iki elini göterip, doga-dileg etse, ol onuň elini pazly-keremden we rehmetden boş goýmaklykdan utanar. Şonuň üçin onuň arzuw aýasyna maksat-myradyny bagyş eder».
Aňrybaş sahylyk mätäji öz ýanyňdan utançly ýagdaýda, boş gaýtarmazlykdyr. Şeýle rowaýat edipdirler.
Mamun halypanyň döwründe şorlukda ulalan, önüp-ösen we şor hem ajy
suwdan başga suwy görmedik bir çarwa arap bar eken.
Şol çarwanyň taýpasynyň arasynda gahatçylyk ýüze çykanda, ol bialaç azyk getirmek üçin özüniň ysnyşan watanyndan we öwrenişen mesgeninden çykmaly bolýar. Ol şor ýerlerden geçip barýarka, ýoly ekerançylyga ýaramly ýere düşýär. Ol şol ýerde biraz ýagyş suwy üýşen bir köli görýär. Hoşamaý şemallar kölüň ýüzündäki çöp-çalamlary aýransoň, ol diýseň dury we ýakymly suw bolan eken. Çarwa arap şol wagta çenli, beýle suwy görmändir. Ol haýran galyp, şol suwdan dadyp görýär, suw onuň agzyna ýaraýar. Ol öz-özüne: «Men Hudaýtagalanyň behiştde bir süýji suwy bolup, hergiz tagamy üýtgemeýändigini eşidipdim. Bu barada Gurhanda hem şeýle diýilýär: «Onda üýtgemeýän tagamly suwly ýaplar bar» 1. Eger ýalňyşmasam, Haktagala ony maňa meniň garyplygym we ejizligim üçin bagyşlapdyr we meniň açlygymyň we biçäreligimiň öwezine bu suwy meniň üçin behiştden ýere iberipdir. Meniň şu suwdan döwrüň halypasyna eltmegim gerek. Ol hökman bu hyzmatymyň öwezine maňa haýyr-yhsan eder we men hem maşgalam bilen halypanyň haýyr-yhsanyndan gahatlyk belasyndan gutularyn» diýýär.
Şeýdip, çarwa arap meşigini suwdan dolduryp, Bagdada, halypalyk tagtyna tarap ýola rowana bolýar. Heniz ol ýere ýetmäge ep-esli ýol barka, Mamunyň haýbatly kerweni we beýik tagtyrowany gelip ýetýär. Çarwa bu awa-şikara çykan adamyň halypadygyny aňýar. Ol derrew halypanyň ýolunda durup, alkyşdyr sena aýdyp başlaýar. Mamun ony görüp:
– Eý, çarwa adam, nireden gelýärsiň? – diýip soraýar.
Ol:
– Ýaşaýjylary gahatlyk gam-gussasyndan we galla ýetmezçiliginiň belasyndan
halys bolan sähradan – diýip jogap berýär. Halypa:
– Nirä barýarsyň? – diýýär.
Çarwa:
– Siziň huzuryňyza geldim. Men eli boş gelmedim. Size hiç kimiň arzuw eli
onuň wysal etegine ýetmedik we hiç bir ynsanyň gözi onuň jemalyny görmedik bir sowgat getirdim – diýýär.
Halypa geň galyp:
– Näme ol, getir – diýýär.
Çarwa arap meşigini öňde goýup:
– Bu behişdiň suwy bolup, bu älemde hiç kim ony görmändirem, datmandyram
– diýýär.
Mamunyň buýrugy bilen jylawdary şol suwdan bir bulgur getirýär. Halypa suwa seredýär, görse, laý, erbet ysly we meşigiň erbet ysy siňen bir suw eken. Halypa ol suwdan dadyp görýär we özüniň pähim-parasaty bilen bu ýagdaýa düşünýär. Şeýdip, halypa utanyp, bu işiň paş bolmagyna ýol bermeýär. Halypa oňa:
– Eý, çarwa, dogrudanam, bu suw diýseň ýakymly we täsin içgi. Ony her kime berip bolmaz – diýýär.
Soňra onuň buýrugy bilen şol bulgur suwy ýörite päk gaba guýup, suw meşigini bolsa bir gyrada goýupdyrlar hem-de ony gowy aýap saklapdyrlar. Soňra çarwa ýüzlenip:
– Eý, arap, gowy sowgat we enaýy zat getirdiň. Aýt, näme hajatyň bar – diýýär. Ol:
– Eý, musulmanlaryň halypasy, meniň adamlarym garyplykdan we
binowalykdan1 ýaňa heläk bolýarlar – diýýär.
Halypa oňa müň dinar bermeklerini buýurýar we oňa:
– Eý, çarwa arap, bu zerleri alyp, derrew bu ýerden öz watanyňa bar – diýýär. Çarwa zerleri alyp, dessine yzyna dolanýar. Halypanyň ýakyn emeldarlarynyň
biri ondan:
– Bu suwdan hiç kime dadyrmazlygyň we çarwa araby bu ýerden derrew yzyna
gaýtarmagyň hikmeti näme? – diýip soranda, halypa şeýle jogap beripdir:
– Ol suw ýakymsyz we erbet ysly suwdy, emma ol çarwa adamyň içip ulalan suwuny göreňde, oňa behişt suwy ýaly bolup görünýärdi. Siz ol suwdan dadyp görüp, çarwa arabyň bu çig işine görä, oňa käýýäp, tagna urup, utandyrsaňyz gowy bolmazdy. Eger ony şu ýerden yzyna gaýtarmadyk bolsam, onda ol öňe gidip, Dejle suwuny görüp, onuň süýji tagamly suwdugyny bilip, eden işine utanardy. Men biziň sahawatymyzdan tama edip, ýanyma gelen bir adamyň ahwal sahypasyna utançlyk tozanynyň siňmeginden utanýaryn.
Haýalylygyň ýene bir görnüşi edep haýalygydyr, ýagny bir amalyň din we akyl taýdan amala aşyrylmagy gadagan bolmasa hem, edep haýalylygy ony şol işden saklaýar. Mysal üçin, Anuşirwan nergiz gül bar bolan otagda öz aýallary ýa-da
kenizleri bilen ýanaşmaýan eken. Ol: «Nergiz güli seredip duran adamyň gözüne meňzeýär» diýer eken. Hakykatda, Anuşirwanyň bu işi haýalylyk däldir. Sebäbi haýalylyk imandan gözbaş alsa, şonda haýalylyk hasaplanylýar. Ol otparaz bolupdyr. Ol bu işi edep hasaplapdyr. Emma yslam patyşalary şeýle zatlary amala aşyrsalar, onda ol haýalylykdan bolar.


Gurhanyň 47-nji (Muhammet) süresiniň 15-nji aýaty.
10
23
1
Yene yükle