Imissyou
24.11.2023 12:19
Rak keseliniň öňüni alýan süýt
Eşek süýdi beýleki süýtlerden ýokumlylygy bilen tapawutlanýar. Gadymy Müsürde tebigy taýdan bejermek we ideg etmek üçin sarp edilýän eşek süýdi, häzirki wagtda süýdüň iň köp sarp edilýän görnüşlerinden biridir. Esasanam, kosmetika pudagynda duş gelýän eşek süýdüniň saglyk we gözellik taýdan köp peýdasy bar.
100 millilitr eşek süýdünde takmynan 42 kaloriýa bar. Ýeňil siňýän aýratynlygy bolan eşek süýdüni sygyr süýdüne allergiýasy bolanlar aňsatlyk bilen içip bilerler. Omega 3 we Omega 6 ýag kislotalaryna-da baý bolan eşek süýdünde natriý, kaliý, kalsiý, fosfor, sink, magniý, A, B2, B1, E, C we belok ýaly minerallar bar.
Içindäki laktoferrin maddasynyň kömegi bilen mikroblara we çişmä garşy täsirleri bar. Antioksidant häsiýetine eýe bolan eşek süýdi, bedeniň immunitetini güýçlendirýär we kesellere garşy durnuklylygyny ýokarlandyrýar. Eşek süýdi düwnük öýjükleriniň döremeginiň öňüni alýar we emele gelen öýjükleriň ýaýramagynyň öňüni alýar. Süňk we diş ösüşini goldaýar.
Içindäki linoleý ýag kislotalarynyň kömegi bilen iýmit siňdiriş ulgamynyň yzygiderli işlemegine kömek edýär we iç gatamagy, çişme we gaz ýaly meseleleriň öňüni alýar. Deriniň kollagen dokumasyny berkitmäge kömek edýär.
Içindäki immunoglobuliniň kömegi bilen eşek süýdi immuniteti güýçlendirýär we kesel ýokaşma howpuny peseldýär. Dünýäde giňden ýaýran inçekesel we bokurdak ýokançlygynyň öňüni almaga kömek edýär. Demgysma we dem alyş ýollarynyň keselleriniň öňüni alýar.
Ýeri gelende belläp geçsek, eşek süýdüni içegäniň düwnük keselini, öýken ragyny, aşgazan düwnük keselini, bagyr we beýleki köp sanly rak keselini bejermekde goşundy hökmünde ulanyp bolýar.
26
68
Imissyou
24.11.2023 10:16
92 göterimi suwdan ybarat bolan garpyz, az mukdarda energiýa berýär. 100 gram garpyz bedeni takmynan 30 kilokaloriýa energiýa bilen üpjün edýär. Garpyz karotinoidlere örän baýdyr. Karotinoidleriň, esasanam likopeniň we beta karotiniň we aminokislotanyň möhüm görnüşi bolan sitruliniň gymmatly çeşmesi bolany üçin, saglyga örän peýdalydyr.
Witaminlere, minerallara we antioksidant iýmitlere baý bolan garpyz, bu aýratynlygy sebäpli bedene saglyga örän peýdalydyr. Diňe garpyz bu artykmaçlyklary almakda täsirli bolmasa-da, sagdyn we deňagramly iýmit meýilnamasyna garpyz goşup, bu oňyn täsirlerden peýdalanyp bolýar.
Halkara gözleg guramasy, garpyzyň bedeniň temperaturasyny we gan basyşyny peseltmekde täsirlidigini ýüze çykardy. Suwsuzlygyň öňüni almak üçin günde azyndan 2 litr suw içmeli. Diuretik täsiri we bedenden çykýan suwy bolan çaý we kofe ýaly içgiler bu mukdara goşulmaly däldir. Suw sarp etmekden başga-da, garpyz ýaly suwy köp bolan iýmitiň sarp edilmegi hem suwsuzlygyň öňüni almak üçin möhümdir.
Garpyz, diuretik aýratynlyklara eýedir. Şeýlelik bilen, ýygy-ýygydan peşew çykaryp biler. Şonuň üçin garpyz tomus aýlarynda ödem meselesi bolanlar üçin gowy iýmitdir. Garpyzdaky A we C witaminleri sagdyn derini goraýar. C witamini deriniň ýumşak we güýçli bolmagyny üpjün edýän belok bolan kollagen önümçiligini ýokarlandyrýar. A witamini deri öýjüklerini emele getirmäge we bejermäge kömek edýär. Şeýle hem tomsuň yssy aýlarynda bedeniňizi nemlendirmäge kömek edýär.
Esasanam garpyzyň gyzyl içki böleginde ýokary likopen bar. Likopen, gaty güýçli antioksidant, öýjükleri goramaga we toksinleri aýyrmaga kömek edýär. Mundan başga-da, antioksidantlar zyýanly erkin radikallary zyýansyzlandyryp, süýji keselinden, ýürek kesellerinden we rak keselinden goraýar. Şeýle hem immunitet ulgamyny güýçlendirýär.
27
35
Imissyou
24.11.2023 06:43
Topiar – bu ösüp oturan ýaşyl baglary çeperçilik usulynda kesmek, gyrkmak, şahalaryň ujyny çyrpmak arkaly dürli şekilleri bermek sungatydyr. Topiar sungaty bilen iş salyşýan adama “topiýarus” diýilýär. Topiar sungaty ilkinji gezek 1935-nji ýylda ABŞ-da Harwi Ladýu tarapyndan döredilýär.
Görnüşine görä topiaryň 2 görnüşi tapawutlandyrylýar:
Janly ösümlikleri kesmek, gyrkmak arkaly döredilen topiar şekiller.
Daşky görnüşinden janly ösümliklere meňzeş bolan emeli materiallardan ýasalan şekiller.
Topiar sungatyny döretmegiň aýratynlyklary
Häzirki döwürde topiar sungatyny döretmek üçin bezeg bagçylykda ýaprakly we pürli görnüşlerden giňden peýdalanylýar. Topiar baglaryny döretmekde esasan agaçlaryň we gyrymsy agaçlaryň sowuga çydamly, haýal ösýän we ownuk ýaprakly görnüşleri saýlanyp alynýar.
Topiar baglaryny döretmekde şekil bermek möhüm çäreleriň biri bolup, onda baglaryň köp sanly şahalary kesilip aýrylýar. Şekil bermek işleri örän seresaply, ösümliklere şikes ýetirmezden geçirmek zerurdyr. Şeýle-de baglary kesmekde şahalaryň kesilýän ýerlerine üns bermek örän zerur. Şahalar kesilende ýa-da gysgaldylanda pyntygyň depesinden amala aşyrylýar. Artykmaç agaçlaşan pudaklar “halkalaýyn” usulda düýbünden kesilip aýrylýar. Gyrkylanda baglaryň birýyllyk we ikiýyllyk pudaklary islendik ýerinden gyrkylyp, ondan dürli şekiller ýasalýar. Topiar sungatyny döretmek üçin baglary gyrkmakda ýaprakly agaçlar bilen pürli agaçlar düýpli tapawutlanmaýar. Emma ösüş aýratynlyklaryna, häsiýetine göre olar tapawutlandyrylýar. Ýagny ýaprakly agaçlar we gyrymsy agaçlar gül açýar. Olaryň bezeg ähmiýetini saklamak üçin dogry şekil bermegi ýola goýmak zerur. Ikiýyllyk pudaklarda gül emele getirýän ösümliklerde şekil bermek işleri gül açyp bolandan soň amala aşyrylýar. Ýaprakly we gyrymsy agaçlar pürli agaçlardan tapawutlylykda, olar çalt ösýär, olaryň pudaklary ýygy-ýygydan gyrkylmagynyň netijesinde köpçülikleýin pudaklary emele getirýär we niýetlenen şekili çalt ýagdaýda döredip bolýar. Şeýle hem ýaprakly agaçlar çalt ösýänligi sebäpli, birnäçe kynçylyklary-da ýüze çykarýar. Baglardan döredilen şekilleri saklamak üçin möwsümiň dowamynda 2-10 gezek gyrkmak işleri geçirilýär, pürli agaçlar bolsa haýal ösýänligi sebäpli gyrkmak işleri möwsümde 1-2 gezek geçirilýär. Ýaprakly agaçlarda gyrkmagyň we şekil bermegiň möwsümleri suw hereketiniň işjeňligi peselenden soň geçirilýär.
Görnüşine görä, öň gyrkylmadyk agaçlardan kub, şar şekilleri ýasamak aňsat amala aşyrylýar. Eger-de agaçlaryň gabarasy süýri, ýumurtga şekillerde bolsa, olardan konus, spiral şekilleri döretmek bolýar. Bu şekilleri emele getirmekde, agaçlarda tebigy şekilde dörän artykmaç pudaklar kesilip aýrylanda, öz-özünden garaşylan şekiller emele gelýär.
Topiar sungatyny döretmek üçin tokaý we bezeg agaçlaryna ýörite talaplar hem bildirilýär:
Topiar sungatyny döretmek üçin diňe sagdyn baglar saýlanyp alnyp, olar gyrkmazdan öň iýmitlendirilýär. Gyrkylandan soň ýaprakdan ösdüriji stimulýatorlar bilen iýmitlendirilýär.
Şekil berlenden soň suw tutulýar, pürli agaçlarda ýagyş ýagdyrmak usuly ulanylýar.
Şekil bermek işleri bulutly, şemalsyz günlerde geçirilýär.
Topiar döretmekde ýaprakly we gyrymsy agaçlardan ýapon aýwasy, sary akasiýa, aroniýa, adaty barbaris, Tunberg barbarisi, beresklet, adaty birýuçina, tikenli boýarişnik, adaty boýarişnik, adaty armyt, ýiti ýaprakly kerkaw, tatar kerkawy, kümüşsöw igde, ýapon spireýasy, pürli agaçlardan adaty ýel, tikenli ýel, ýewropa listwennisasy, sibir listwennisasy, wirgin možžewelnigi, sibir pihtasy, adaty sosna, dag sosnasy, gara sosna, günbatar tuýasy ulanylýar. Umuman topiar sungaty bezeg bagçylygynda özboluşly sungat bolup, ol daşky gurşawyň hem ýagdaýyna oňaýly täsir edýär.
32
78
Imissyou
23.11.2023 16:25
Tarhy çeşmelerde beýan edilişine görä, Söbük teginiň hojaýyny Alp tegin samanlylardan ýüz öwrüp, Gaznyna tarap ýönelýär. Şondan soň, onuň şalykdan daşlaşmagy bilen samanylaryň döwlet işleri düzgün-nyzamdan çykýar we olaryň arasynda köp sanly agzalalyklar, baş-başdaklyklar döreýär. Alp teginiň köşkden gaýtmagy hakyndaky giňişleýin hekaýaty aşakda beýan ederis.
Alp tegin Gaznyna gelýär. Emma Gaznynyň ilaty galany berk gorap, şäheri oňa bermeýärler. Alp tegin şäheriň daş-töweregindäki etraplary eýeleýär we bu ýerleri adyllyk bilen dolandyrmaga başlaýar. Şol sebitiň ilaty Alp teginiň adalatly häkimiýetiniň astynda parahat durmuşda ýaşaýarlar. Ol bir gün gezim edip ýörkä, birnäçe emeldarynyň elleri towukly bir obadan çykyp gelýändiklerini görýär. Alptegin olardan ellerindäki towuklary nireden alandyklaryny soranda, olar towuklary satyn alandyklaryny aýdýarlar. Alp tegin olary ýanlarynda saklap, bir atly iberip, olaryň baran obalarynyň kethudasyny çagyrýar. Ol kethuda ýagdaýy düşündirenden soňra, oňa haýbatly ses bilen ýüzlenýär:
— Dogryňy aýt, ýogsam, saňa oňatja temmi bererin – diýipdir. Kethuda:
— Oba gelen bu türkiler hiç zat satyn alanok. Olar towuklary şeýle alyp gitdiler – diýipdir.
Hakykat aýan bolandan soň, Alp tegin emeldarlary jezalandyrmagy buýurýar. Alp teginiň ýakynlarynyň käbiri ondan emeldarlary bagyşlamagyny we towuklaryň eýeleri bilen hasaplaşmaga puryja berilmegini haýyş edýärler. Emma Alp tegin olara gulak asman, zalym emeldarlarynyň gulaklaryny deşdirýär we towuklary aýagyndan daňdyryp, olary emeldarlaryň deşilen gulagyndan asdyrýar. Towuklar çabalanyp, ganatlarydyr çüňkleri bilen emeldarlaryň ýüzüne-gözüne urýan ekenler. Alp tegin olary şol halda bütin goşunyň we halkyň arasynda aýlaýar.
Alp teginiň örän adalatlydygy baradaky gürrüňler Gaznyn şäheriniň ilatynyň arasynda-da ýaýraýar. Şäheriň adamlary: «Biziň üçin şu kişiden güýçli, adalatly häkim tapdyrmasa gerek» diýşip, ertesi gün şäheri oňa tabşyrýarlar. Şeýdip, Alp teginiň adalatly hereketi bilen Gaznyn şäheri onuň ygtyýaryna geçýär we döwletiň merkezine, adalatyň mesgenine öwrülýär.
26
63
Imissyou
23.11.2023 12:52
Günlerde bir gün Nowşirwan köşgüň depesinde daş-töweregine seredip durka, hol aşakda hor, garry eşegiň durandygyny görýär. Nowşirwan eşegiň arryklygyna nebsi agyryp, onuň eýesini soraýar. Emeldarlar eşegiň eýesiniň kir ýuwujy adamdygyny, onuň bu eşegiň güýçli, ýaş wagty peýdalanyp, garrandan soňam ony öýünden kowandygyny aýdýarlar. Nowşirwan muňa gahary gelip, eşegiň eýesini çagyrdýar we köşgüň öňünde oňa temmi berýär. Bütin halkyň arasynda «Eşegi ýaş wagty ulanyp, garrandan soň oňa seretmeýän adamyň jezasy şudur» diýip, jar çekdirýär. Soňra eşegiň eýesine eşege her gün iki man arpa we on man saman bermegi tabşyrýar. Şondan soň Nowşirwanyň adyllygy, at-owazasy has-da beýgelýär.
30
99
Imissyou
23.11.2023 09:48
Müminleriň emiri Mansuryň döwründe weli, takwa kişileriň biri onuň ýanyna gelip, pent-nesihat berip otyrka, gürrüňleriniň arasynda şeýle diýipdir: «Men saparlarymyň birinde Hytaý diýaryna bardym. Ol ýeriň patyşasy adalatly ynsan eken. Bir gün şol patyşanyň eşidiş duýgularyna zeper ýetip, eşitmekden mahrum galypdyr. Ol wezir-wekillerini çagyryp:
— Maňa agyr ýagdaýa uçradym. Indi men eşidip bilemok – diýip aglapdyr. Wezir-wekiller oňa göwündarlyk bermek üçin:
— Eger patyşamyz eşitmekden galan bolsa, onuň öwezine Beýik Taňry siziň adalatlylygyňyzyň bereket we uzak ömür nesip eder – diýipdirler.
Şonda patyşa olara şeýle diýipdir:
— Siz gaty ýalňyşýarsyňyz, aýdýan bu pikiriňiz hakykata ters. Men eşitmeýänligim üçin aglamok. Akylly, düşünjeli adam ahyrynda ähli beden agzalarynyň we janynyň ýok bolup gitjegini bilýändir. Şuňa akyly çatýan adam beden agzalarynyň biriniň işden galandygyna aglamaz. Meniň aglamagymyň sebäbi haýsydyr bir mazlum menden haraý isläp, meni çagyrsa, dady-perýat etse, men onuň sesini eşitmesem, onuň hakyny alyp berip bilmerin ahyry!
Şondan soň patyşa öz golastynda ýaşaýan ähli adamlaryň sütem gören mazlumdan başgasynyň gyzyl köýnek geýmeli däldigi, gyzyl köýnek geýen adamyň arzynyň bardygyna göz ýetirip, onuň hajatyny bitirjekdigi hakynda jar çekdiripdir.
27
56
Imissyou
23.11.2023 06:31
Bu peşgeş berilen çäklije ömri,
Guwanyp geçiriň, söýüp geçiriň.
Kitüwden-kineden belentde boluň,
Paýhas-pähime uýup geçiriň.
Özüňi tanamak bolsa näçe kyn,
Il-gün tanar — oňa ýakyn dur, ýakyn.
Ýaşamaň jahanda ogrygyn-bukyn,
Dünýäň gözelligin duýup geçiriň.
Säherde yhlas bilen saýranda guşlar,
Hiç kim diňlemese aglaýarmyşlar.
Undulmasyn dost-ýar, dogan-gardaşlar,
Sarpa saklaň, hormat goýup geçiriň.
Ýagşy bar, ýaman bar — etmäli inkär,
Bigünä geldiňmi — gitme günäkär.
Ömrüm, tiz geçseňem, geçmediň bikär —
Är kimin ýaşadym diýip geçiriň.
B.Hudaýnazarow
22
26
Imissyou
22.11.2023 20:44
Zunnunu-Müsüri (Alla oňa rahmet etsin) şeýle gürrüň beripdir:
─ Bir gün sährada az-kem gezelenç edeýin diýip, şäherden çykdym. Nil derýasynyň kenary bilen gezim edip ýördüm. Möwç urup duran sap-arassa suwuň tolkunlaryna seredýärdim. Birden gaty-gaty ýöräp barýan bir içýana gözüm düşdi.
Öz-özüme «Şuny yzarlaýyn, hany nirä barýarka?!» diýdim. Içýan derýanyň kenaryna geldi. Görsem, bir gurbaga suwuň kenarynda duran eken, hamana ol içýana garaşýan ýaly. Içýan hamana öz ulagy ýaly şol gurbaganyň arkasyna mündi. Gurbaga suwda ýüzüp başlady. Men «Bu işde bir syr bar» diýip, özümi suwa okladym we derrew ýüzüp, derýanyň aňry kenaryna geçdim. Onýança gurbaga hem gelip ýetdi. Ol içýany suwdan geçiripdi. Içýan onuň arkasyndan düşüp, gury ýerde çaltlyk bilen ýöräp başlady. Men hem ony yzarlamagymy dowam etdirdim. Ahyry bir agajyň aşagyna baryp ýetdik. Agajyň kölegesinde bir ýaş ýigit ýatyrdy. Seretsem, äpet gara ýylan ony çakjak bolup dur. Birden ýaňky içýan gelip, ol ýylany çakdy. Ýylan duran ýerinde ýazyldy, şolbada öldi. Soňra içýan yzyna dolanyp, suwuň kenaryna bardy. Gurbaga içýana garaşyp duran eken. Içýan gelşi ýaly, ýene-de gurbaganyň arkasyna mündi we aňyrky kenara geçip gitdi. Men bu ýagdaýa haýran galyp, öz-özüme «Ýaňky ýigit weli bolmaly» diýdim hem-de haýyr-dogasyny almak, aýagyna ýykylmak üçin onuň ýanyna bardym. Görsem, ol serhoş bolup ýatan, şeraba aňyny aldyran bir ýaş ýigit eken. Meniň geň-taňlygym we haýranlygym has-da artdy. Bu wakany synlap durşuma, men Allatagalanyň bendelerini goraýandygyna has-da göz ýetirdim. Bendeler hötjetlik edip, Oňa hernäçe boýun bolmasalar-da, Onuň adamlara bolan merhemeti gör, nähili bol! Men şol ýerde durup garaşdym. Ýaňky ýigit ukudan oýandy, serhoşlykdan açyldy. Ol meniň başujunda oturandygymy görüp, haýran galdy. Dessine aýagyma ýykylyp:
— Eý, beýik ymam, zamananyň piri! Näme üçin günäkär adamyň başynda dursuňyz?! Näme üçin maňa göz-gulak bolup, ýagşylyk edýäň? – diýdi. Men:
— Ötünç soramagyňy bes et! Bu ýylana bir seret-le! – diýdim. Ol ýylany görüp, ýüzüne-başyna urup, nalyş edip durşuna:
— Eý, musulmanlaryň ymamy, nämeler bolup geçdi? – diýdi.
Men içýan bilen gurbaganyň boluşlaryny gürrüň berdim. Ol ýigit:
─ Eý, Allam! Seniň merhemetiň günäkär bendelere şu derejede bolýan bolsa, onda dostlaryňa neneňsi merhemet edýäň?! – diýip, derrew Nil derýasynda gusul alyp, özüni çöl-beýewana urdy we Haka gulluk etmek bilen meşgullandy. Ol şeýle bir derejä ýetdi welin, islendik hassa dem salan badyna gutulardy. Ylahy kerem-mähremlik kimi gurşap alsa, onuň dogry ýola düşmeginde şeýle kerem-sahawaty sebäp ediberýän ekeni.
36
110
