Jenap Isak Nýuton - özüne çekijini açýan

Isak Nýutonyň öz bagynda agyrlyk kanunyny tapandygy aýdylýar. Alma düşýän almany synlady we Eartheriň ähli zatlary özüne özüne çekýändigini, jisim näçe agyr bolsa, Earthere şonça-da özüne çekýändigini gördi. Bu barada pikirlenip, ähliumumy agyrlyk güýjüniň kanunyny çykardy: bodyhli jisimler iki köpçülige proporsional we olaryň arasyndaky aralyk meýdanyna ters proporsional güýç bilen biri-birine çekilýär. " Ajaýyp iňlis alymy, synagçy, gözlegçi, matematik, astronom, oýlap tapyjy dünýäniň fiziki keşbini kesgitleýän köp açyş etdi.

Yshalyň güýjüni ölçemek kararyna gelende, Yshak 15 ýaşyndady. Daşardan çykmaga rugsat berilmedi, tupan başlandy, ýöne oglan ulularyň gadaganlygyny bozup, daşary çykdy. Tüweleýiň güýjüni ölçemäge synanyşyp, uzynlygyna böküp başlady. Ilki ýeliň ugruna bökdi, soň garşy. Netijede ýüze çykan iki aralygy ölçedi, kiçisini has uly uzynlykdan aýyrdy we şeýdip ýeliň güýjüni hasaplady.

Oglan çylşyrymly mehaniki oýunjaklary, çyralary gowy görýärdi. Emma olar bilen oýnamady, ýöne mehanizmiň ýörelgesine düşünmäge synanyşdy. Göçürýän, şöhle saçýan hemme zat bilen gyzyklandy we bir tapmany saklady ...

Nýuton Grantham şäheriniň golaýyndaky Woolstrop obasynda dünýä indi. Kärendeçi däl diýýän lukmanlar hakda ejiz, ejiz çaga. Kakasy ir öldi, ejesi bolsa ogluny enesiniň garamagynda goýup, başga bir adamsyna gitdi. Emma kiçijik oglan birkemsiz bolup çykdy, kesele boýun bolmak islemedi we häsiýetiň we bilesigelijiligiň gaty irdigini görkezdi. Garry ene ony oba mekdebine iberdi, şol ýerde okamak, ýazmak we san ýazmak endiklerini aldy.

Yshak utanjaň, utanjaňdy. Aşlygyndan bir dermanhana özüne çekýärdi. Dermanlaryň nähili ýasalýandygyny birnäçe sagatlap synlap bilýärdi. Dermanhananyň barlaghanasy, oňa küýzeler, melhemler we poroşoklar döredilende takyklygy we takyklygy talap edýän synaglaryň tagamyny döretdi. Çagalygynda alan bu häsiýetlerine Yshak ussatlyk goşdy.

Garry ene agtygynyň matematika we fizika bolan ägirt uly höwesini görüp, ony Kembrij uniwersitetiniň Trinit kollejine okamaga ibermek kararyna geldi. Ol ýere baryp, aňsatlyk bilen okady. Gyrgyn sebäpli uniwersitet iki ýyl ýapylanda, öýünde özbaşdak okady we synaglary geçirdi. Yshak gün şöhlesine gaty gyzyklandy. Rainlemgoşary synlap, bu reňkleriň hemmesiniň adaty gündizde bolandygyny, diňe "böleklere bölünmelidigini" aýtdy. Prizma ýasap, ýagtylyk şöhlesini çykardy we älemgoşaryň ýedi reňkini aldy.

1669-njy ýylda 28 ýaşyndaky Kembrijde matematika kafedrasy teklip edildi we optika we ýagtylyk boýunça leksiýalar berip başlady. Indi onuň düzüm böleklerini bilýärdi we okuwçylara ýagtylygyň böleklere bölünmegini görkezdi, älemgoşary görkezdi. Lightagtylyga bölejik korpuskalarynyň akymy hökmünde düşünýärdi.

Nýuton açyşlaryny çap etmäge howlukmady. Ol şöhrat hakda alada etmedi, esasy zat özüniň ýagtylyk we reňk teoriýasyny subut etmekdi. Bu maksat bilen, Londonyň Korollyk jemgyýetine (Iňlis Ylymlar akademiýasy) görkezen eli bilen konkaw linzaly ilkinji aýnaly teleskop ýasady. Doly üstünlik! Goşant tölemezden Korol jemgyýetiniň agzasy hökmünde kabul edildi we 1703-nji ýyldan bäri eýýäm prezident bolup işleýär.

Agyrlyk kanunyndan başga-da, Nýuton mehanikanyň üç esasy kanunyny tapdy: hereketde, güýçde we inersiýada. Bu kanunlaryň kömegi bilen Nýuton upupiteriň we Saturnyň aýlarynyň hereket edýän orbitalaryny hasaplamagy başardy we Eartheriň Aýy özüne çekýän güýjüni hem kesgitledi. Ilkinjileriň biri Eartheriň polýuslarda tekizlenmegini teklip etdi.

Soňky ýyllarda Nýuton beýleki patyşalyklaryň ylahyýeti we hronologiýasy bilen has köp gyzyklanýan fizika üns bermedi. Baý bolmagy başarypdyr we durmuşy, gatnaşmagy halamaýan alymlar bilen jedelleri hasaplamazdan, rahat we birneme asuda geçdi. Ol hiç wagt öýlenmedi. Segsen ýaşynda saglygy ýaramazlaşdy, böwrek daş keselinden ejir çekdi. Ondan soň mehanika pudagyndaky gözleglerini jemlän “Tebigat pelsepesiniň matematiki ýörelgeleri” we ýagtylygyň düzümi baradaky pikirlerini ýygnan “Optika” eserleri bar. Bu kitaplaryň ikisi-de oňa bütin dünýäde meşhurlyk getirdi.

Like goýmagy unutmaň ❗❗❗

Buýr Allam

Buýr Allam ýüregime söýmäne,

Ýüregimde, ýaşasyn söýgim.

Güýç berer ýykylamda daýanmana,

Buýr Allam ýüregime söýmäne.

Derýalary umman kimin ýaşmana,

Bu dünýäň gaýgy hasratyn ýeñmäge.

Güýç bersin söýgim maňa,

Buýr Allam ýüregime söýmäne.

Söýgüde badyr müň keremat,

Söýgü berýär ýaşama bu dünýäde.

Bu älemiň manysyny duýmaga,

Buýr Allam, ýüregime söýmäne.

Awtory: Aýna.Ataýewa.

Gyssama ömür

Birden giň dünýäm daralýa,

Sen meni gyssama ömür.

Heniz etjek goýjagym bar,

Sen meni gyssama, ömür!

Pikirler kerwenin dartyp,

Aladalar barýar artyp.

Arzuwlamdan öňürtip,

Sen meni gyssama, ömür!

Günler kem-kemden bat alýa,

Arzuw-umytlam ot alýa.

Sen näme utýan zadyň bar,

Sen meni gyssama, ömür!

Arş nepesinden perman ber,

Melhem otlaňdan derman ber.

Şem ýaly eräp barýan men,

Sen meni gyssama, ömür!

Ýalpyldap ýaýnap gezeýin,

Körpäme borjum üzeýin.

Boýlaýyn bagtyň güzerin,

Sen meni gyssama, ömür!

Ýürek tarym, ýeke-tägim,

Watan atly kyblagähim.

Menden bilgir bolon dälsiň,

Sen meni gyssama, ömür!

Baglar öwşün atyp durka,

Daglar oýa batyp durka.

Yşk derýasy akyp durka,

Sen meni gyssama, ömür!

Ýok dünýä bilen jedelim,

Ýa gazabynda hederiň.

Bir gün duýdansyz gideýin,

Sen meni gyssama, ömür!

Awtor: Bilbil Orazdurdyýewa.

Like goýmagy unutmaň ❗❗❗

Galileo Galilei - “Stillöne şonda-da öwrülýär”

Pisa uniwersitetinde bilim alan ýaş Florentin Galileo Galilei diňe bir akylly pikirlenmek bilen çäklenmän, eýsem özboluşly oýlap tapyşlar bilen hem professorlaryň ünsüni özüne çekdi. Haýp, zehinli okuwçy üçünji ýyldan kowuldy - kakasynyň okuwy üçin pul ýokdy. Theöne ýigit howandar, baý adam, ylym söýýän Guidobaldo del Moite Markisi tapdy. Ol 22 ýaşly Galileony goldady. Markisiň kömegi bilen matematika, fizika, astronomiýa boýunça zehinini görkezen bir adam dünýä girdi. Ömrüniň dowamynda ony Arhimed bilen deňeşdirdiler. Universelemiň çäksizdigini ilkinji bolup yglan etdi.

Şübhesiz, şeýle zehinli ýigit we marquiz durmuşda öz ýoluna girerdi. Galileo tutanýerli häsiýete eýe bolup, pikirini gorap bilýärdi we umumy ykrar edilen häkimiýetleri ret etmekden gorkmady. Zehininde ol ähliumumydy - aýdym-sazy wepalylyk bilen söýýärdi, başarnygyny kakasyndan miras aldy, meşhur Florentin kompozitory, özüni ýazyjy, şahyr, lukmançylyk endiklerini özleşdirdi. Emma, fizika, matematika we astronomiýa bilen tanşyp, onuň ýolunyň ylymdygyna düşündim.

Ilkinji "Hereket hakda" traktaty şol döwrüň ylmy dünýäsini oýardy. Onda Galileo dürli jisimleriň erkin ýykylmagynyň şol bir tizlenme bilen ýüze çykýandygyny subut etdi. Bu tizlenme, düşýän bedeniň agramyna bagly däldir. Onuň beren netijesi, Aristotelli, okuw fizikasynyň pikirlerine ters gelýär, ýöne Galileo muny synag arkaly subut etdi. Pisanyň Leaning diňine çykyp, ýokarky gatdan dürli agramly çoýun toplaryny taşlandygyny aýdýarlar ...

Galileo Galilei Pisa şäherinde dünýä indi, ýöne çagalygy we ýaşlygy Florensiýada geçdi. Ilki Wallombroz monastyrynda okady, ruhany bolmak isledi, ybadathananyň işlerini öwrendi. Himöne özünde uly ukyplary açan kakasy muňa garşydy we lukmançylyk okuwyny Pisa uniwersitetine iberdi. Adatdan daşary bilesigelijilik bilen tapawutlanýan Jelile uniwersiteti geometriýa boýunça leksiýalara gatnaşyp başlady. Mugallymlaryň arasynda dürli ylmy meseleler boýunça öz pikirini beýan eden çekeleşikçi hökmünde meşhurlyk gazandy.

1592-nji ýylda Galileo Padun uniwersitetiniň matematika kafedrasy teklip edildi, ýolbaşçysy 18 ýaşynda. Bu onuň mugallymçylyk we gözleg işleriniň iň öndümli döwri boldy. Soň bolsa, haýsydyr bir güýç hereket etmese, bedeniň dynç alýan inersiýa kanunyny tapdy. Beýleki güýçler hereket etmese, daşarky güýjüň täsiri astynda islendik wagt gönüburçly we birmeňzeş hereket edip biler. Gollandiýada ulaldyjy turbanyň peýda bolandygyny, asmanda ýyldyzlary synlamagyň mümkindigini bilip, 32x ulaldylan teleskop ýasady. Ilkinji bolup Aýda kraterleri, dag gerişlerini, güne tegmilleri tapdy. Gözegçiliklerini 1610-njy ýylda neşir edilen "ryyldyzly Herald" kitabynda beýan etdi.

Asman jisimlerine syn eden Galileo, Kopernik ýaly geliosentrik ulgamyna geldi, Eartheriň Günüň daşyndan aýlanýandygyna, tersine däl-de, ynanýardy. Ylmy taýdan subut edilen bu pikir ybadathananyň dogmalaryna ters gelýär. Galileo katolikdi, imanlydy, Hudaý baradaky pikirinden ýüz öwürjek däldi, ýöne aç-açan aýdyp bilmedi we fizika kanunlary bu gözegçilikleri tassyklady.

Bu ýagdaýy ruhanylary gaharlandyrdy. Galileo ýazgaryldy we ol ýerde bidüzgünçilikde aýyplandy. 1615-nji ýylda inkwizisiýa üçin bahana görkezmek üçin Rime gitdi. Kopernigiň eserleri eýýäm gadagan edilenleriň sanawyna girizildi. Galileo ylmy açyşlary hakda gaty ünsli gürlemeli boldy. Oňa duýduryş berildi we boşadyldy. 1633-nji ýylda köpçülige toba etmeli we "ýalňyşlyklaryndan" ýüz öwürmeli meşhur proses bolup geçdi. Rowaýata görä, hökümden soň Galileo meşhur bolan jümläni aýdypdyr: "stillöne şonda-da öwrüler".

Özüni inkwizisiýanyň ýesiri hökmünde tapyp, 8 ýyl Rimde, soňra Florensiýanyň golaýynda ýaşady. Eserini neşir etmek, synag etmek gadagan edildi. Emma ähli çäklendirmelere, gadaganlyklara we körlügiň döremegine garamazdan, Galileo işini dowam etdirdi. 1637-nji ýylda bütinleý kör boldy we 5 ýyldan soň ýesirlikde öldi. Hundredüz ýyldan soň kül Florensiýa geçirildi we Mikelanjelonyň gapdalynda jaýlandy.

1992-nji ýylda Rim papasy Jon Pol II inkwizisiýa kazyýetiniň kararyny Galileonyň nädogry we dikeldilendigini yglan etdi.

Like goýmagy unutmaň ❗❗❗

Aleksandr Sergeýewiç Puşkin - Rus poeziýasynyň Güni

Wagt bizi şahyr, dramaturg, prozaýazyjysy Puşkinden yzygiderli aýyrýar, ýöne döredijilik zehini bu meseleden has aýdyň görünýär. Goşgulary, goşgulary we romanlary rus hakykatynyň, jemgyýetçilik durmuşynyň we daýhan durmuşynyň dürli taraplaryny görkezdi, şahyryň dyngysyz ruhuny, çuňňur duýgularyny we duýgularyny görkezdi. Onuň poeziýasy we prozasy XIX asyryň okyjylary tarapyndan höwes bilen kabul edildi. Şonda beýikliginiň halysy döredilip, rus edebiýatynyň atasy, häzirki zaman edebi dilini dörediji hasaplandy. Livedaşaýan döwrüne "Puşkin döwri" diýilmegi tötänden däldir.

Meşhur fransuz ýazyjysy, Fransuz akademiýasynyň agzasy Prosper Merimet Puşkiniň işine uly gyzyklanma bildirdi we Baýron bilen deňeşdirilende ähli eserlerini okady. 1868-nji ýylda rus şahyry barada ýazan makalasynda: “Puşkin ene diliniň ähli mümkinçiliklerini, ajaýyp baýlygyny bilýär, ýöne pikiri elmydama şeýle ýönekeý görnüşde beýan edilipdi welin, aňsat aňlatmak mümkin däl ýaly bolup görünýär. Aleksandr çagalygynda şol bir çagalardan kän bir tapawutlanmaýardy, ortaça ýalta, köp hereket etmedi, myhmanlardan utandy, ýöne kämahal şeýtanyň häsiýetini görkezdi, şeýle bir gülkünçdi welin, ony köşeşdirmek mümkin däldi. Ene-atalar çagasyna hiç hili endiksiz çemeleşdiler: gara reňkli, gara saçly, egrem saçly, käbirleri rus däl. Ol hakykatdanam Ybram Gannibalyň ejesiniň atasynyň atasyna gitdi? Ejesinden ýa-da kakasyndan oňa aýratyn söýgi ýokdy. Mugallymlaryň we öý mugallymlarynyň kömegi bilen oňa ähli fransuz dilini öwretdiler. Fransuz kitaplaryny, romanlaryny, goşgularyny we pelsepe eserlerini okamak bilen gyzyklandy. Diňe ýyllaryň dowamynda azajyk ýetişip, rus dilini özleşdirip, rus dilinde okap başlady. Especiallyöne esasanam okaljak zat ýokdy.

Hakyky bilimini imperator Aleksandr I tarapyndan diňe asylly doglan çagalar üçin döredilen Sankt-Peterburgyň golaýyndaky Tsarskoýe Selo liseýinde aldy. 6 ýyllyk okuw meýilnamasyna görä, asylly çagalar ýokary derejeli döwlet işgärlerinde tälim aldylar. Soňra Puşkin köp dost edinen bu okuw jaýynda geçiren ýyllaryny minnetdarlyk bilen ýatlady. Liseýde eýýäm hyjuwly, garaşsyz, buýsançly häsiýeti, erkinligi söýýän arzuwlary ýüze çykdy. 1815-nji ýylda terjime synagynda Gawril Derzhawine degen “Tsarskoýe Selodaky ýatlamalar” goşgularyny okady.

1817-nji ýylda kollejiň sekretary derejesi bilen Daşary gatnaşyklar kollejine iberildi. Publicöne jemgyýetçilik gullugy şahyry kän bir gyzyklandyrmady, paýtagtyň durmuşyna çümdi, teatra gatnaşdy, “Green Lamp” edebiýat we teatr jemgyýetiniň agzasy boldy.

Puşkiniň liriki goşgularynda erkinlige bolan isleg bar, olarda erkinlik isleýän raýat hökmünde öz pozisiýasyny açýar. 1820-nji ýylda neşir edilen “Ruslan we Lýudmila” atly ilkinji goşgusy garyşyk synlara sebäp boldy. Kimdir biri onuň gülkünç ertekisine gaharlandy, kimdir biri bogunyň aşa oýnalmagyna gaharlandy, kimdir biri halk sözlerinden bizar boldy. Mainöne esasy diňleýjiler goşgyny höwes bilen kabul etdiler, köpler derrew özboluşly şahyryň Russiýada peýda bolandygyny bellediler.

Şeýle-de bolsa, Puşkin bu goşgudan başga-da "gaharly" goşgular ýazdy. Imperator Aleksandr I, ýazgylary bilen tanşyp, ýaşlykdaky pitneçi liberalizmini ýatdan çykaryp, ýigidi Solowetskiý monastyryna ibermäge taýyn bolupdyr. Täsirli abraýly adamlaryň şepagaty bolmasa, kazyýet işi gaty erbet bolardy. Ony Demirgazykdan we Sibirden halas etdiler, ýöne sürgünden däl. Kollej sekretary Günorta sebite geçirildi. General Iwan Inzowyň ýanyna Kişinau gitdi, ýöne ýolda Dnieperde suwa düşüp, sowuk aldy we bejergi üçin Kawkaza we Kryma äkidildi.

Kişinoda resmi işler ony biynjalyk etmedi. General Inzow Puşkiniň ýaşlyk hobbisine höwes edipdi. Şahyryň boş wagty bardy, köplenç dostlarynyň ýanyna gidýärdi, geljekki Dekembristler bilen duşuşýardy. Bu agyr edebi iş, rus taryhyny öwrenmek döwri boldy. 1822-nji ýylda Puşkin awtoryň erkinligi söýýän keýpiniň ünsüni özüne çeken "Kawkazyň ýesiri" goşgusyny ýazdy. Soň bolsa, "Baghisaraýyň çeşmesi" atly günorta goşgusy çykdy, soň bolsa "Gabrieliada" satirik goşgusyny döretdi. Bir ýyldan soň, Kişinoda "ugewgen Onegin" goşgusyny ýazyp başlady.

Elbetde, Puşkin garyp döwlet işgäri, men döredijilik işine özüni doly bermek isledim, ýöne ol bir zadyň üstünde ýaşamalydy. Mundan başga-da, Kawkazda we Krymda kartalara endik boldy. Kart oýnamak moda bolupdy we Puşkin uzakda bolup bilmedi. Ol öwdi, aýlygyny aňsatlyk bilen ýitirdi, karz aldy, kartoçkalaryny aldy we ýene ýitdi.

Ahyrynda işinden çekilmegi üçin ýüz tutdy. Bu kanagatlandy we 1824-nji ýylda polisiýanyň gözegçiligi astynda Pskow emlägi Mihaýlowskä gitmäge rugsat berildi. Oňa göwünlik berýän ene Arina Rodionowna boldy. Ondan köp dürli halk ertekilerini we hekaýalaryny öwrendi. Aýatlaryny kakasyna we ejesine däl-de, özüne bagyş etmegi tötänden däldi. Aleksandr täze döredijiligini Peterburgdaky dogany Lewuşka iberdi we soradysenzura we neşirýatçylar bilen gepleşiklerde araçylyk etmeli. Hisöne dogany Isgenderiň işinden asla alada galmady. Şeýle hem, goşgularyny we goşgularyny dünýewi salonlarda okamagy gowy görýärdi, sanawlara bölünipdi. Şeýle-de bolsa, 1825-nji ýylda Puşkiniň goşgularynyň birinji tomy neşir edildi.

Aleksandr 1 ölenden soň, Senat meýdanyndaky dekabr aýyndaky pajygaly gozgalaňdan soň, Nikolaý I-iň tagtyna çykandan soň, Puşkine Moskwa dolanmaga rugsat berildi. Imperatoryň özi senzura we howandarlyk etmegi öz üstüne aldy. Men onuň bilen gürleşdim. Emma III bölümiň başlygy general Aleksandr Benkendorffa gözüni aýyrmazlyk barada berk buýruk berildi.

Moskwada meşhur şahyr joşgun bilen garşylandy. Dürli öýlerde kabul edildi. Kabul edişlikleriň birinde Moskwanyň ilkinji gözelligi Natalýa Gonçarowa bilen tanyşdy we aşyk boldy. Ol ellerini sorady we ret edildi. Diňe 1831-nji ýylyň fewral aýynda olaryň toýy boldy. Puşkin maşgala adamy boldy, ýöne dünýäde özüne mynasyp görünmek üçin pul gerekdi. "Ylham satylmaýar, ýöne golýazmany satyp bilersiňiz" -diýdi we stoluň başynda oturdy. Ol "Bürünç atçy" goşgusyny ýazypdyr, Belkin ertekisiniň aýlawyna giren kapitan gyzy Dubrowskiniň prozaeserlerini döredip, ugewgen Oneginiň soňky bölümlerini tamamlap, ertekiler ýazypdyr.

Puşkinler durmuş gurandan soň Sankt-Peterburg şäherine göçdüler. Dünýewi durmuş ýörelgesini - toplary, kabul edişlikleri alyp bardylar. Aýaly owadandy, patyşa Nikolaý men oňa ideg etdim. 1836-njy ýylda Gollandiýanyň wekili Baron Gekkern tarapyndan kabul edilen owadan ofiser, atly garawul Georges Dantes özüne ünsi çekip başlady.

Puşkin bularyň hemmesini halamady. Myş-myşlar ýaýrady. Oňa hatarak diýilýän hat geldi. Yhlasly adam, özüne garşy hiç hili gülkünçlige çydap bilmedi, töhmetiň awtory hasaplaýan barona ýiti jogap berdi we oňa garşy göreşdi.

Oftenygy-ýygydan bolşy ýaly, dünýewi jemgyýetde bir fransuz, görmegeý Dantes, şireli we aýal erkek adamy gowy görýärdi we özi hakda köp zat göz öňüne getiren akylly ýazyjy Puşkin halamaýardy. Oňa mümkin boldugyça köp zyýan bermek isleýänler we Haker bilen dawa-jenjeliň başlandygyna begenýänler bardy. Duel boldy. Baron Gekkern oňa kemsidilmeler iberilen hem bolsa, Dantesi öz ýerine iberdi.

1837-nji ýylyň 27-nji ýanwarynda Gara derýanyň gür gür tokaýynda iki ok atyldy. Birinjisi - Puşkinde bir ok buduň boýnuny döwüp, aşgazana aralaşdy. Şol wagt üçin ýara ölüm howplydy. Garyň üstüne düşen şahyr, güýç toplap, pistolet göterip, tüýdügini çekmegi başardy. Ok, Dantesiň goluna degdi. Iki günden soň Puşkin öldi we tiz wagtdan Dantes şikesinden gutuldy. Tizara wezipesinden boşadyldy we Russiýadan kowuldy, ömrüniň ahyryna Puşkiniň ganhorynyň kemsidilmegi bilen galdy.

like goýmagy unutmaň ❗❗❗

Aleksandr Fleming - Stafilokokka garşy derman

Şotlandiýaly asly Aleksandr Fleming, iňlis bakteriology, bütin ömrüne adamlara ýokanç keselleri ýeňip geçmäge kömek edip biljek dermanlar gözleýär. Adamyň gyjyndyrmalarynda diňe bir mikroblaryň girmeginiň öňüni alman, eýsem olary öldürýän ýörite suwuklygyň bardygyny ilkinji bolup ýüze çykardy. Ol bu maddany izolýasiýa etdi, oňa lizozim diýilýärdi. Soň bolsa, penisillum galyndysynda bakteriýalary öldürýän bir maddany tapmagy başardy. Ilkinji antibiotik peýda boldy - lukmançylygy rewolýusiýa eden penisillin.

Ol ajaýyp adamdy - gaty bilesigeliji we ... "işsiz", käbir işdeş kärdeşleriniň aýdyşy ýaly, günüň ahyrynda laboratoriýa aýna gap-gaçlaryny gowy ýuwdy. Emma Fleming laboratoriýa käselerini 2-3 hepde iş stolunda galdyrdy we olar hakda "ýatdan çykardy": nahallaryň nämedigini bilmek bilen gyzyklandy. Käwagt käseler 50 bölege çenli ýygnanýardy. Soň bolsa sökmäge başlady. Bir zady zyňdy, bir zady derňedi.

Bir gezek Fleming bakteriýalardaky Petri tagamyna epildi we garaşmak kararyna geldi. Bir hepdeden soň mikroskop bilen göz aýlanda, tüýkülik damjalarynyň düşen ýerlerinde bakteriýalaryň ýokdugyny gördi. Olar ýok edildi. Tejribäni gaýtalady. Şol bir netije. Tüýkülik antibakterial serişdedir diýen netijä gelindi. Şeýlelikde, 1922-nji ýylda Fleming bedene zyýanly täsir etmezden bakteriýalaryň öýjük diwarlaryny ýok edip biljek antibakterial serişdäni tapdy. Netijede, lizozim bedeniň daşky gurşawa degýän ýerlerinde - aşgazan-içege ulgamynyň gyjyndyrmalarynda, lakrimal suwuklykda, nazofargeal mukusda tapyldy. Lizozim köp mukdarda diňe tüýkülikde däl, eýsem ösümliklerde-de bolýar: kelem, şalgam, turp, atly.

Gynansagam, lizozimiň dermanlyk maksatly ulanylmagy çäklendirildi. Patogen däl bakteriýalara garşy täsirli boldy. Patogenlere garşy güýçsüzdi, ýöne Fleming ol ýerde durman, başga bir ajaýyp açyş etmegi başardy. Bir gezek dynç alşa giden Fleming, endigi sebäpli stafilokokkyň tejribe medeniýeti bilen birnäçe käse galdyrdy. Käbir fermentleriň howply ýokançlygy ýok etmek ukybyna täsirini barlamak isledim. Dynç alyşdan gaýdyp, ähli käselerdäki stafilokokklaryň sanynyň ep-esli köpelendigini we olaryň biriniň tötänleýin Penisillium notatum kömelekine urandygyny gördi. Galyp bu ýerde ösdi we öýjükleriň ýok edilmegi sebäpli galyplaryň töweregindäki stafilokokk koloniýalary aç-açan boldy. Fleming barlagy dowam etdirdi we bakteriýalary öldürýän işjeň maddany izolirlemegi başardy. Ol penisillin diýip atlandyrdy. Lukmançylyk taryhynda ilkinji antibiotik boldy. Maglumatlary 1929-njy ýylda neşir etdi. Flemingiň maslahatyna görä, penisillin zyýan çeken ýerleri daşarky bejermekde antiseptik hökmünde ulanyldy.

Fleming öndürmek gaty kyn bolansoň, bu dermanyň giňden ýaýrajakdygyny pikir etmedi.

Ikinji jahan urşy döwründe müňlerçe esger gan zäherlenip keselhanalarda ölende, täsirli antibiotik gözlemek ýene başlandy. Flemingiň gazanan netijelerini ýada saldylar. Syçanlar boýunça geçirilen täze synaglar penisilliniň täsirini ýene bir gezek subut etdi. 1940-njy ýylda Oksford uniwersitetiniň himikleri Howard Flory we Ernst Chain ony arassalamagyň usullaryny işläp düzdüler. Bu neşe ilkinji gezek 1941-nji ýylda Soýuzdaş goşunlaryň esgerlerini we ofiserlerini bejermekde işjeň ulanyldy.

Sowet Soýuzynda SSSR Medisina Ylymlar akademiýasynyň doly agzasy mikrobiolog Zinaida Ermolýewa 1942-nji ýylda penisillini tapdy. Önümçiligi Flemingiň dermanlaryndan arzan boldy.

1945-nji ýylda Fleming, Flory we Chain penisilliniň tapylmagy we dürli ýokanç kesellerde bejeriş täsiri üçin Nobel baýragy bilen sylaglandy.

Iňlis şasy Jorj VI Flemingi asylly mertebe derejesine ýetirdi. Şeýlelik bilen, Boer söweşinde öňki esger, soň bolsa Londondaky Sankt Mary keselhanasynyň patologiýa barlaghanasynda köp ýyllap işlän hirurg we mikrobiologyň ogly, iki hadysanyň (ýa-da nagyşlaryň) netijesinde 20-nji asyryň iň meşhur lukmanlarynyň birine öwrüldi. Thehli sylaglara we baýraklara garamazdan, laboratoriýa işini dowam etdirdi, ýöne beýle üstünlikli bolmady.

Antibiotikler (grek dilinden. Anti - garşy, bios - ýaşaýyş) - janly öýjükleriň ösmegine päsgel berýän tebigy ýa-da ýarym sintetiki maddalar.

Like goýmagy unutmaň ❗❗❗

Aleksandr Dýuma-kakasy - iterazyjy - suratkeş

Aleksandr Dýuma ýazyjy-suratkeş diýilýär, ömründe dürli mowzuklarda 647 eser ýazypdyr. Ol hemme zat bilen gyzyklandy: taryh, jenaýatlar, görnükli adamlar we hatda daşary ýurt aşhanalarynyň reseptleri. Iň möhüm wakalaryň arasynda bolmaga synanyşdy, Europeewropanyň dürli ýurtlaryna aýlandy, gozgalaňçylar bilen Pari Parisiň köçelerine çykdy, ol ýerde öldürilipdi. Öýüne gaýdyp, stoluň başynda oturdy we hemme zady ýatdan çykaryp ýazdy. Onuň başdan geçiren romanlary dünýäniň köp dillerine terjime edildi, köp sanly teatr eserleriniň, çeper filmleriň esasyny düzdi. Işine bolan gyzyklanma 21-nji asyrda aradan aýrylmady.

Kakasy, aristokrat Markis şa goşunlarynyň komissary bolup işledi we Günbatar Hindistanda söweşmäge iberildi, San Domingo adasynda gul diýilýän garaýagyz aýal bilen gatnaşyk gurdy. Bu bileleşikden Tom Aleksandr Dumas atly bir oglan dünýä indi. Bu geljekki meşhur ýazyjynyň kakasydy. Markiler Pari Parise gaýdyp gelende, 18 ýaşly güýçli gurlan mulatto onuň gapdalynda ýöriş etdi.

Mulaş mulatto ýagtylykda kabul edildi, aýallar ony haladylar, fiziki güýji bilen erkekleri geň galdyrdylar. Karýerasyny goşun bilen baglanyşdyrdy, 25 ýaşynda general boldy. Toma Aleksandr Napoleon bilen söweşdi, ýöne italýanlar tarapyndan ýesir alyndy we zordan halas boldy. 1801-nji ýylda Wil-Kotrera öýüne gaýdyp geldi we bir ýyldan soň gök gözli, adalatly, diňe afrikaly köklerini ýada salýan saçly bir oglan bolýar. Ogluna Isgender diýilýär. Oňa öý agzalary öwredýärdi, ýöne ylymda yhlasly däldi, aw awlamagy, feýtingi we tans etmegi has gowy görýärdi. Dogry, owadan ýazmagy öwrendi we birnäçe wagtlap notarius bolup işledi.

1822-nji ýylda ýigit günüň bir ýerini basyp almak üçin Pari Parise gitdi. Paýtagtda Orlean gersogynyň ofisinde ýerleşdi, şol ýerde owadan golýazmalary peýda boldy. Ol ýerde ýazyjylar bilen aragatnaşyk gurupdy. Dýumalar ruçka ussalaryndan döredijilik syrlaryny tapmaga synanyşdy. Bilimi ýetmezçilik edip, höwes bilen okap başlady.

1829-njy ýylda Genrih III we onuň kazyýeti atly taryhy dramany ýazdy we önümçilige hödürledi. Ony alyp gitdiler. Goý. Şowhunly üstünlik! Dýuma ilkinji işiniň Pari Parisi derrew basyp almagyna garaşmady. 38 gezek goýuldy! 27 ýaşynda Dýuma meşhur, baý boldy. Tizara täze dramalar ýazdy: “Entoni”, “Newelskaýa diňi”, “Kin, zehin we bulaşyklyk”.

Dýumalary patyşalar, gersoglar we marquiler garşy aldy. Orlean gersogy onuň bilen dostdy, Aleksandr kätip bolup başlady. Şol bir wagtyň özünde, Dýuma XV-XVIII asyrlaryň Fransiýasynyň görnükli şahsyýetleri barada bir topar taryhy roman taýýarlamagy meýilleşdirýärdi. Okyjylaryň höwes bilen ýaşaýan, söýýän, ejir çekýän we heläk bolýan geçmişiň meşhur şahsyýetleri bilen gyzyklanýandyklaryna tiz düşündi. Gahrymanlaryna - gersoglara, hasaplara, baronlara dürli häsiýetler berdi: käbiri batyrgaýlyk, käbiri gorkaklyk; aýallar - gaýtaryp bolmajak gözellik. Birin-birin romanlar çykdy: Bawariýaly Isabella, Chevalier d’Armantal we The Three Musketeers.

Dýumanyň ady Pari Parislileriň dodaklaryndan çykmady. Gazet redaktorlary nobatda durup, eserlerini yzygiderli neşir etmek üçin ilkinji hukugyny bermegini haýyş etdiler. Halk köpçüligi Dumany küýseýärdi! Dynç alman ýazdy. Reňkli, başdan geçiriji, tolgundyryjy Fransiýanyň taryhyny suratlandyrdy. “Üç muşketer” ýigrimi ýyldan soň Wiskont de Brazelon bilen yzarlandy. Şol bir wagtyň özünde, Angliýanyň, Germaniýanyň, Italiýanyň we hatda Russiýanyň dolandyryjy howlularynyň syrlaryny açyp görkezýän “Meşhur jenaýatlaryň taryhy” ady bilen bir topar kitap döretdi. Soňra ýagtylyk kyrk bäşlik şa aýal Margot, graf aýal de Monsoro üçlüginde göründi. 1840-njy ýylda Russiýada gadagan edilen Dekabr aýyndaky gozgalaň hakda "Galyň mugallym" romany çap edildi.

Like goýmagy unutmaň. ❗❗❗

Albert Eýnşteýn - Dünýädäki hemme zat degişlidir

Teoretiki fizikany esaslandyryjylaryň biri, Nobel baýragynyň eýesi we jemgyýetçilik işgäri Albert Einşteýn döwürdeşlerinde geň galdyryjy täsir galdyrdy: tötänleýin geýinýärdi, switerleri gowy görýärdi, saçlaryny daramaýardy, suratçysyna dilini görkezip bilýärdi we umuman, Hudaýyň näme bilýändigini bilýärdi. Thisöne bu manysyz görnüşiň aňyrsynda dürli mowzuklarda 600-den gowrak eseriň awtory paradoksal alym-akyldar bardy. Otnositellik teoriýasy ylymda öwrülişik döretdi. Görnüşi ýaly, dünýä beýle bir ýönekeý däl. Kosmos wagty egri we netijede agyrlyk güýji üýtgeýär, wagtyň geçmegi bilen gün şöhleleri göni ugurdan sowulýar.

1921-nji ýylda fotoelektrik effektiniň kanunyny tapandygy üçin Einşteýn fizika boýunça Nobel baýragynyň eýesi boldy. Otnositellik teoriýasy we agyrlyk güýji teoriýasy baradaky işiň geljekde tassyklanandan soň baha beriljekdigi görkezildi.

Eýnşteýn otnositellik teoriýasyny degişme bilen düşündirmäge synanyşdy: Eliňizi gyzgyn peçiň üstünde birnäçe minutlap saklasaňyz, bir sagat ýaly görüner, emma söýgüliňiz bilen geçiren sagadyňyz birnäçe minut ýaly görüner. ” Şeýle däl-mi? Ylymdaky açyşlar barada gaty gapma-garşylykly gürledi. Her kimiň bir zat edip bolmajakdygyna ynanýandygyny aýdalyň. Emma tötänleýin muny bilmeýän we açyş edýän bir nadan adam bar.

Eýnşteýn otnositellik teoriýasyny tötänleýin ösdürendigini öňe sürdi: oturdy, synlady we birden şol bir tizlikde we şol bir ugurda hereket edýän ulagyň hereketsiz galandygyny gördi. Earthere görä hereket edýärler, ýöne biri-birine görä dynç alýarlar. Paradoks?

Einşteýn ylmy makalalarynda beden radiasiýa görnüşinde energiýa çykarsa, massasynyň azalmagy oňa bölünip berlen energiýa mukdaryna proporsionaldygyny ýazdy. Şonuň üçin onuň meşhur formulasy: energiýa massanyň önümi we ýagtylyk tizliginiň kwadraty (sekuntda 300 müň kilometre deňdir). Ylmy taýdan, ýagtylygyň tizligine dargadylan gaty az massa, köp mukdarda energiýa çykarýar. Uran ýadrolarynyň çüýremegi bilen hem edil şonuň ýaly zat bolýar. Atom bombasynyň oýlanyp tapylmagy, teoriýasynyň dogrudygyny subut etdi ...

Eýnşteýniň watany Germaniýanyň Ulm şäherçesidir, emma Mýunhende ulaldy. Kakasy telekeçi, ejesi öý hojalykçydy. Ordinaryönekeý ýewreý maşgalasy, üýtgeşik zat ýok. Uly kellesi bilen doglan oglan ejiz, näzikdi, diri galmaz öýdüp gorkýardylar. Heöne diri galdy, ýaşa mahsus bolmadyk tutanýerliligi we bilesigelijiligi görkezdi.

Gimnaziýada Albert içgysgynçdy, öýünde bolsa meşhur ylym kitaplaryny okaýardy. Aýratynam astronomiýa bilen gyzyklandy. Orta mekdebi gutarandan soň, Politehniki mekdebinde okamak üçin Sýurih şäherine gitdi we şondan soň diplomly fizika we matematika mugallymy boldy. Haýp, iki ýyllap Einşteýn mekdep mugallymy hökmünde-de iş tapyp bilmedi. Pul ýokdy, göni manyda birnäçe gün aç galdy. Bu, alymyň ömrüniň ahyryna çenli bagyr keseline sebäp boldy, ýöne bu kyn döwürde-de Einşteýn fizikany öwrenmegini dowam etdirdi.

1902-nji ýylda gaty pes aýlygy bilen Berne patent edarasynda tehniki hünärmen bolup işe başlady. 1905-nji ýyla çenli eýýäm 5 sany ylmy iş bardy. 1909-njy ýylda Eýnşteýn Sýurih uniwersitetiniň nazary fizika professory boldy. 1911-nji ýylda Pragadaky German uniwersitetiniň professory, 1914-nji ýyldan 1933-nji ýyla çenli Berlin uniwersitetiniň professory we Berlindäki Fizika institutynyň müdiri.

Eýnşteýn 10 ýyllap işlän otnositellik teoriýasyny diňe 1916-njy ýylda düzdi. 1919-njy ýylda Gün tutulmagyna syn eden London Korollyk jemgyýetiniň alymlary munuň dogrudygyny tassykladylar. Görnüşi ýaly, ýagtylyk şöhleleri planetanyň agyrlyk meýdanynyň täsiri astynda egilýär.

1933-nji ýylda faşistler Germaniýada häkimiýete geldi, Einşteýniň, beýleki görnükli alymlaryň, ýazyjylaryň kitaplary meýdançalarda ýakyldy. Berlindäki işler gysgaldylmalydy, alymyň maşgalasy ABŞ-a göçdi. Eýnşteýn Prinstondaky düýpli gözleg institutynyň fizika professory boldy. Faşizmiň jenaýatlaryna nägilelik bildirip, Germaniýanyň raýatlygyndan we Prussiýa we Bawariýa ylymlar akademiýasyna agza bolmakdan ýüz öwürdi. 1940-njy ýylda Amerikanyň raýatlygyny aldy.

1939-njy ýylda Eýnşteýn beýleki alymlar bilen bilelikde Amerikanyň Birleşen Ştatlarynyň prezidentine Germaniýanyň köpçülikleýin gyryş ýaraglary boýunça intensiw iş alyp barjakdygy barada hat iberdi. Hut şu ýüzlenme Amerikadaky ýadro bombasy boýunça işleriň tizlenmegine sebäp boldy. 1945-nji ýylda Hirosima we Nagasakide Amerikanyň atom bombalaryndaky partlama Einşteýni dünýäniň işjeň goldawçysy etdi - ýadro ýaragyny gadagan etmegi talap etdi.

Soňky ýyllarda alym Prinstonda ýaşady, bitewi meýdan teoriýasynyň üstünde işledi, dynç alyş minutlarynda skripka çaldy we köle gaýyk sürdi. Ölümden soň beýnisi zehin üçin öwrenildi, ýöne üýtgeşik zat tapylmady.

Like goýmagy unutmaň