Jenap Isak Nýuton - özüne çekijini açýan

Isak Nýutonyň öz bagynda agyrlyk kanunyny tapandygy aýdylýar. Alma düşýän almany synlady we Eartheriň ähli zatlary özüne özüne çekýändigini, jisim näçe agyr bolsa, Earthere şonça-da özüne çekýändigini gördi. Bu barada pikirlenip, ähliumumy agyrlyk güýjüniň kanunyny çykardy: bodyhli jisimler iki köpçülige proporsional we olaryň arasyndaky aralyk meýdanyna ters proporsional güýç bilen biri-birine çekilýär. " Ajaýyp iňlis alymy, synagçy, gözlegçi, matematik, astronom, oýlap tapyjy dünýäniň fiziki keşbini kesgitleýän köp açyş etdi.

Yshalyň güýjüni ölçemek kararyna gelende, Yshak 15 ýaşyndady. Daşardan çykmaga rugsat berilmedi, tupan başlandy, ýöne oglan ulularyň gadaganlygyny bozup, daşary çykdy. Tüweleýiň güýjüni ölçemäge synanyşyp, uzynlygyna böküp başlady. Ilki ýeliň ugruna bökdi, soň garşy. Netijede ýüze çykan iki aralygy ölçedi, kiçisini has uly uzynlykdan aýyrdy we şeýdip ýeliň güýjüni hasaplady.

Oglan çylşyrymly mehaniki oýunjaklary, çyralary gowy görýärdi. Emma olar bilen oýnamady, ýöne mehanizmiň ýörelgesine düşünmäge synanyşdy. Göçürýän, şöhle saçýan hemme zat bilen gyzyklandy we bir tapmany saklady ...

Nýuton Grantham şäheriniň golaýyndaky Woolstrop obasynda dünýä indi. Kärendeçi däl diýýän lukmanlar hakda ejiz, ejiz çaga. Kakasy ir öldi, ejesi bolsa ogluny enesiniň garamagynda goýup, başga bir adamsyna gitdi. Emma kiçijik oglan birkemsiz bolup çykdy, kesele boýun bolmak islemedi we häsiýetiň we bilesigelijiligiň gaty irdigini görkezdi. Garry ene ony oba mekdebine iberdi, şol ýerde okamak, ýazmak we san ýazmak endiklerini aldy.

Yshak utanjaň, utanjaňdy. Aşlygyndan bir dermanhana özüne çekýärdi. Dermanlaryň nähili ýasalýandygyny birnäçe sagatlap synlap bilýärdi. Dermanhananyň barlaghanasy, oňa küýzeler, melhemler we poroşoklar döredilende takyklygy we takyklygy talap edýän synaglaryň tagamyny döretdi. Çagalygynda alan bu häsiýetlerine Yshak ussatlyk goşdy.

Garry ene agtygynyň matematika we fizika bolan ägirt uly höwesini görüp, ony Kembrij uniwersitetiniň Trinit kollejine okamaga ibermek kararyna geldi. Ol ýere baryp, aňsatlyk bilen okady. Gyrgyn sebäpli uniwersitet iki ýyl ýapylanda, öýünde özbaşdak okady we synaglary geçirdi. Yshak gün şöhlesine gaty gyzyklandy. Rainlemgoşary synlap, bu reňkleriň hemmesiniň adaty gündizde bolandygyny, diňe "böleklere bölünmelidigini" aýtdy. Prizma ýasap, ýagtylyk şöhlesini çykardy we älemgoşaryň ýedi reňkini aldy.

1669-njy ýylda 28 ýaşyndaky Kembrijde matematika kafedrasy teklip edildi we optika we ýagtylyk boýunça leksiýalar berip başlady. Indi onuň düzüm böleklerini bilýärdi we okuwçylara ýagtylygyň böleklere bölünmegini görkezdi, älemgoşary görkezdi. Lightagtylyga bölejik korpuskalarynyň akymy hökmünde düşünýärdi.

Nýuton açyşlaryny çap etmäge howlukmady. Ol şöhrat hakda alada etmedi, esasy zat özüniň ýagtylyk we reňk teoriýasyny subut etmekdi. Bu maksat bilen, Londonyň Korollyk jemgyýetine (Iňlis Ylymlar akademiýasy) görkezen eli bilen konkaw linzaly ilkinji aýnaly teleskop ýasady. Doly üstünlik! Goşant tölemezden Korol jemgyýetiniň agzasy hökmünde kabul edildi we 1703-nji ýyldan bäri eýýäm prezident bolup işleýär.

Agyrlyk kanunyndan başga-da, Nýuton mehanikanyň üç esasy kanunyny tapdy: hereketde, güýçde we inersiýada. Bu kanunlaryň kömegi bilen Nýuton upupiteriň we Saturnyň aýlarynyň hereket edýän orbitalaryny hasaplamagy başardy we Eartheriň Aýy özüne çekýän güýjüni hem kesgitledi. Ilkinjileriň biri Eartheriň polýuslarda tekizlenmegini teklip etdi.

Soňky ýyllarda Nýuton beýleki patyşalyklaryň ylahyýeti we hronologiýasy bilen has köp gyzyklanýan fizika üns bermedi. Baý bolmagy başarypdyr we durmuşy, gatnaşmagy halamaýan alymlar bilen jedelleri hasaplamazdan, rahat we birneme asuda geçdi. Ol hiç wagt öýlenmedi. Segsen ýaşynda saglygy ýaramazlaşdy, böwrek daş keselinden ejir çekdi. Ondan soň mehanika pudagyndaky gözleglerini jemlän “Tebigat pelsepesiniň matematiki ýörelgeleri” we ýagtylygyň düzümi baradaky pikirlerini ýygnan “Optika” eserleri bar. Bu kitaplaryň ikisi-de oňa bütin dünýäde meşhurlyk getirdi.

Like goýmagy unutmaň ❗❗❗