awesome
05.08.2022 11:25
Kompýuteriň haýal işlemeginiň sebäpleri
1. Reýestr
Reýestr – bu operasion ulgamynyň we programma sazlamalarynyň maglumatlar toplumy. Kompýutere programmalary gurnamyzda we aýyranymyzda reýestrde şol programmalar hakynda gerekmejek maglumatlar toplanýar we olar kompýuterde artykmaç ýer tutýar. “CCleaner” programmasynyň kömegi bilen reýestri aňsatlyk bilen arassalamak bolar.(menem ulanyan maslahat beryan sizede).
2. Kompýuteriň ulgam diskinde ýeriň dolmagy
Kompýuteriň ulgam diski - bu operasion ulgamynyň oturdylan diski. Ulgam diski köplenç “C:\” diski bolýar. Kompýuteriň ulgam diskine programmalar we draýwerler oturdylýar. Bu diskde surat, aýdym, şekilli aýdym we başga şahsy maglumatlary saklamaklyk maslahat berilmeýär. Sebäbi, operasion ulgamy pozulan ýagdaýynda ulgam diskindäki maglumatlar hem ýiter. Bellik: Iş stolundaky maglumatlar hem “C:\” diskinde saklanylýar. Şahsy maglumatlary başga diskde saklamaklyk dogry bolar.
3. Awtoýüklenme
Kompýutere gurnalan programmalar köplenç awtoýüklenme menýusyna goşulýar. Kompýuter açylan badyna awtoýüklenme menýusy işläp başlaýar. Bu näme diýmek? Awtoýüklenme menýusynda saýlanylgy duran programmalaryň ählisi hem işläp başlaýar we kompýuteriň işleýiş tizligini birneme haýalladýar. Awtoýüklenme menýusyna klawiaturadan “Win+R” düwmesi arkaly, açylan penjirede “msconfig” ýazyp, indiki açylan penjirede Awtoýüklenme menýusyny saýlap girmek bolar. Şol ýerde operasion ulgamy bilen birlikde açylmagy islenilmeýän programmalary saýlanylmadyk görnüşe getirip aýyrmak bolar.
4. Wiruslar we antiwirus programmalary
Käbir wiruslar kompýuteriň we programmalaryň işleýşini haýalladýar. Antiwirus programmasynyň toplumyny wagtynda täzeläp, kompýuteri barladyp durmak maslahat berilýär. Şeýle hem, käbir antiwirus programmalary kompýuteriň tizligine täsirini ýetirýär, programmalary haýal işledýär. Uly göwrümli programmalar bilen işlenilende kä ýagdaýlarda antiwirus programmasyny wagtlaýynça öçürmek hem bolar.
5. Winçester (Kompýuteriň gaty diski)
Kompýuteriň esasy sütünlerinden biri bolan winçesteriň hem kompýuteriň sazlaşykly işleýşine täsiri bar. Winçester – bu kompýuteriň ähli maglumatlarynyň saklanylýan ýeri. Winçester zaýalanan bolsa kompýuter gaty haýal işleýär. Winçesteriň zaýalanmagynyň esasy sebäbi – elektrik togunyň oýnamagy. Elektrik togy oýnasa kompýuteri wagtlaýynça öçürip goýmak maslahat berilýär. Şeýle hem, kompýuteri işläp duran wagty göni elektrik togundan öçürmäň, çünki winçestere zyýan ýetirip bolar.
6. Kompýuteriň ulgam blogunyň içiniň hapalanmagy
Wagtyň geçmegi bilen kompýuteriň ulgam blogunyň içine tozan siňýär. Şol tozanlar köpelip, ulgam blokdaky wentilýatoryň işleýşini haýalladýar. Şeýlelikde, kompýuteriň derejesi azda-kände gyzyp başlaýar. Salkyn däl dereje – kompýuteriň haýal işlemeginiň sebäpleriniň ýene-de biri. Kompýuteriň ulgam blogunyň içini azyndan 6 aýda bir gezek arassalap durmak, wentilýatory ýaglap durmak maslahat berilýär.
7. Draýwerler
Draýwer – bu programmalar bilen enjam arasyndaky baglanşygy gurýan kompýuter programmasy.
Kompýutere täze operasion ulgamy gurnalanda wideo karta, prosessor, tor platasy, ses ýaly draýwerleri gurnamak zerur bolup durýar. Şol gerekli draýwerler gurnalmadyk ýagdaýynda ýa-da ýalňyş gurnalan ýagdaýynda kompýuteriň tizligi, işleýşi, görkezme hili peselip biler. Draýwerler köplenç kompýuteri täze alanymyzda ýany bilen diskde çykýar ýa bolmasa olary internetden almak bolar.
8. Goşmaça tema we gadžetler
Gadžet – bu kiçi göwrümli, goşmaça maglumat berýän programma (Mysal üçin howa maglumaty, kalendar, wagtlaýyn ýadyň ulanylyşy).
Käte kompýutere owadanlyk üçin goşmaça gadžetler ýa-da her-dürli temalar gurnalýar. Olar belli derejede kompýuteriň işleýiş tizligine agram salýarlar. Kompýutere goşmaça temalar we gadžetler gurnamak maslahat berilmeýär. Operasion ulgamynyň özünde çykan temalary we gadžetleri ulanmaklyk dogry bolar.
9. Operasion ulgamynyň aktiwasiýa edilmegi
Käbir operasion ulgamlar aktiwasiýa edilmedik ýagdaýynda kompýuteriň nädogry işlemegine sebäp bolýar. Mysal üçin, Windows operasion ulgamyny gurnanyňyzda hökmany suratda aktiwasiýaly görnüşini gurnaň.
10. Wideo karta, prosessor ýa-da wagtlaýyyn ýadyň pes bolmagy
Kämahal kompýutere öz talapnamalaryndan uly bolan programmalar gurnalýar. Mysal üçin, 3Ds Max, AutoCad ýaly programmalar wideo kartasy, prosessory, wagtlaýyn ýady güýçli bolan kompýuterlerde işleýär. Eger şolar ýaly programmalar pesräk häsiýetnamaly kompýuterlere gurnalsa, onda olar haýal işlär, ýa-da asla işlemez.
13
44
awesome
03.08.2022 13:51
Mugallym bolup, ine, şulara göz ýetirdim…
(bir mugallymyň belliklerinden)
Hiç kime özümizi zor bilen söýdürip bilmeris, emma özümiz söýülmäge mynasyp bolup bileris;
Ynamyň döremegi hem-de berkemegi üçin ençeme ýyl gerek, ýöne synmagy üçin ýekeje minut ýeterlik;
Gaýduwsyz mugallym edilmeli işden herki ýagdaýda el çekýän däldir;
Okuwçylar bizi gowy görýär, emma nädip subut etjegini bilenok;
Bilim bermek ýeňil üstünlikdir, hakyky üstünlik okuwçyny söýmek we onuň söýgüsini gazanmakdyr;
Umydymyzy üzen okuwçylarymyzyň köpüsi soňundan puşman edendiklerini aýdýar, şonuň üçinem ýalňyşyna çalt düşünerleri ýaly, biz olary terk etmeli däldiris;
Herki ýagdaýda öz-özüni aldamaýan adamlar has bagtly durmuşda ýaşaýarlar;
Arzyly diplomlar ynsanyň hakyky manyda adam bolmagy üçin ýeterlik däldir;
Şertler hem wakalar şu güne çenli nähili ýetişendigimize täsirini ýetiren bolup biler, emma häzirki ýagdaýymyz we bolşumyz üçin hut özümiz jogapkärdiris;
Her bir kynçylygyň ýanynda hökman bir mümkinçiligem bardyr we kynçylyk şol mümkinçilik bilen deňeşdirende owunjakdyr;
Söýgiňi elden çalt giderseň, ökünjiň telim ýyllap dowam edýär;
Älem-jahanyň özeni söýgüdir, şol sebäpden iň baý adam söýýän hem-de söýülýän kişidir.
Terjime eden Şatlyk Hudaýberdiýew
15
244
awesome
03.08.2022 13:20
Abraham Linkolndan oglunyň mugallymyna hat
Oglum şu gün okuwa başlaýar. Ol birbada ýadyrgar, käbir zatlary geň görer, öwrenişýänçä az-kem wagt gerek bolar. Başdangeçirmeleri ony başga-başga dünýälere alyp gider. Şonda ol belki uruş-söweşleriň, gam-gussalaryň hem üstünden barar. Beýle durmuşda ýaşamak üçin bolsa oňa ynam, söýgi, batyrgaýlyk zerurdyr.
Şonuň üçinem, hormatly mugallym, sizden etjek haýyşym: oglumyň elinden tutup, oňa ähli bilmeli zatlaryny öwrediň! Mümkin boldugyça ony mähriňize çoýuň! Dünýäde diňe dostlaryň däl, eýsem duşmanlaryňam bardygyna göz ýetirsin! Goý, hemme adamyň adyl, her kimiň mert däldigini bilsin! Bigaýratlar bilen bir hatarda gerçekleriňem bardygyndan habardar bolsun! Ýaramaz syýasatçylaryň bolşy ýaly, hakyky liderleriňem bolýandygyny öwrediň!
Gazanylyp alnan on sentiň gadyrynyň köçeden tapylan bir dollardan başgaçadygyny düşündiriň! Hormatly mugallym, okuwda nädogry ýoldan ýöräp üstünlik gazananyňdan dogry ýoldan ýöräp asgyn geleniň has gowudyr! Oňa sarpasyny saklap ýeňlişi kabul etmegi, hakyky ýeňişden bolsa lezzet almagy öwrediň!
Goý, ol özüni salyhatly alyp barmagy, ýöne gerek ýerinde berk durmagy başarsyn! Oňarsaňyz, oňa göriplikden daşda durmagyň hem-de sessiz-üýnsüz gülmegiň syryny öwrediň! Mümkin bolsa, keýpiniň ýok wagty şatlanmagy, gözýaş dökmegiň hemişe uýat däldigini öwrediň! Ýeňlişde şöhratyň, ýeňişde umytsyzlygyň bolup bilýändigini bilsin! Oňa bihepbeleri ýaňsylamagy öwrediň!
Başardygyňyzdan oňa kitabyň gudratyny açyp görkeziň, emma asmanda uçuşyp ýören guşlaryň, güneşli howada wazzyldaşýan arylaryň, meýdanlarda al-ýaşyl öwsüp oturan gülleriň ajaýyp syrlary hakda oýlanmaga mümkinçilik dörediň! Her kim oňa ýalňyşýandygyny aýtsa-da, öz pikirlerine ynanmagy öwrediň!
Ogluma hemişe köpçülige eýerip, yňyp gidibermez ýaly güýçli bolmagyň ýoluny görkeziň! Hemme kişini diňlemegi, ýöne eşiden zatlaryny, hak ýa-da nähak, seljermegi, içinden diňe gowularyny saýlap almagy öwrediň!
Ukyplaryny hem-de pikirlerini iň ýokary bahadan aljaklara hödürlemegi ündäp, kalbynyň we ruhunyň hergiz satlyk däldigini aňyna guýuň! Töwekgelçilik etmekde batyrgaý bolmagy öwrediň, ýöne töwekgel bolmak üçinem batyrgaýlygyň zerurdygyna düşünsin! Goý, oglumyň özüne bolan ynamy hergiz synmasyn, sebäbi onuň adamzada, Taňra bolan ynamy diňe şonda synmaz!
Hormatly mugallym, men okuw-terbiýe işiniň şeýle bolmalydygyna ynanýaryn! Sizdenem eliňizden geleni gaýgyrmazlygy haýyş edýärin! Ol kiçijik oglanjykdyr, meniňem perzendimdir!
Iňlis dilinden terjime eden
Şatlyk Hudaýberdiýew
11
112
awesome
03.08.2022 12:42
(Ömrüni tussagda geçiren adamyň mugallymyna ýazan haty)
Hemme zada sen günäkär, mugallym!
Düýn maňa ýollan salamyňy ýetirdiler. Eger tussagda bolmadyk bolsam, baryp hem-ä eliňi gysardym, hemem şu sözleri göni ýüzüňe aýdardym.
Men barada: «Şonuň ýaly adamyň mugallymy bolanyma utanýan!» diýipsiň.
Sen mamla! Meni şeýle rehimsiz edip ýetişdireniňe sen, elbetde, utanaýmaly! Sebäbi meniň guwanyp, buýsanar ýaly bitiren goşum bolmady. Gaýta maşgalama, daş-töweregimdäkilere, dost-ýarlaryma zyýan ýetirdim, ýaman işlere baş goşdum.
Men bir ibaly adam bolup bilmedim. Şol sebäplem özümden razy däl. Töweregindäki adamlaryň ýanamagy, aýyplamagy we erbet adam diýip tagma basmagy hiç kimiňem ýüzüni güldürmese gerek.
Emma meniň durmuşymyň bulanmagyna sen sebäp bolduň. Eýle-beýle diýip tankytlamazdan öň, maňa eden ýamanlyklaryňy ýadyňa sal, ruhumy nädip göýdükleşdirendigiň hakda pikirlen.
Meni okadan, terbiýelän, şu derejä ýetiren sen. Saňa seredip, senden görelde aldym. Näme beren bolsaň, şonam öwrendim. Bäş ýyllap seniň okuwçyň boldum, soňam okuwy taşladym.
Eden zatlaryň ýadyňa düşýärmi, mugallym? Düşmeýän bolsa, näme sebäpden günäkärdigiňi ýatladaýyn.
Meniň ejem ýokdy. Öweý ejemiňem ýek-ýigrendigi mendim. Maşgalamyzda özümi keseki ýaly duýýardym, kanagat tapamokdym. Eden işimi kem edýärdim. Tabşyran ýumuşlaryňy-da şonuň üçin bitiremokdym. Agyr günleri başdan geçirýändigimi bilseňem, ýagdaýyma düşüneňokdyň. Zol-zol azar berdiň ýördüň. Şeýdip meni söýgüden, okuwdan hem adamlardan sowatdyň.
Ejem bolmansoň, üst-başym beýlekileriňki ýaly arassa däldi. Şol sebäpli her gün irden maňa yrsarardyň. Kirlän ýyrtyk balagymy, hapa elimi, ösgün dyrnaklarymy, ýa çyrşaklyja ýüzümi we daralmadyk saçymy görüp, üstümden gülerdiň. Men şonda şeýle bir kiçelerdim, şeýle bir kemsinerdim… şeýle bir janym ýanardy welin, aýdyp goýar ýaly däl.
Öý işimi etmesem, eliňdäki çyzgyç bilen çem gelen ýerime urup, awundyrardyň. Çydaman aglaýsam dagy «Heý, erkek oglanam aglarmy?!» diýerdiň. Şonuň üçinem okuwa barmak maňa sütemdi. Öňem öýde aram tapman ýöremsoň, ol ýerden gaçyp barara ýer gözlärdim. Kelläme diňe mekdep gelerdi, ýöne ol ýerem sen zerarly garaňky görnerdi, baranyma puşman etdirerdiň. Şeýdip, hemme kişiden bez boldum.
Ýadyňa düşýän bolsa, bir gün meni kakama ýamanlapdyň. «Sapaklaryny okanok, üstesine-de diňe garagollyk edýär» diýipdiň. Kakam şonda suwa salma ýenjipdi. Men weli kakamdan taýak iýenime däl-de, seniň ýamanlanyňa janym ýanypdy. Kakam ylymdan habarsyz, nadan adamdy, ursa-da geň däldi. Emma senden weli, azajygam bolsa, maňa düşünmegiňi islärdim… Meni goramagyňa näler garaşypdym… Ýöne bar zat tersine boldy.
Hawa, mugallym, sen gaty günäkär!
Güler ýüz görkezip, hal-ahwalymy soran bolsaň, ýaňagymy sypap, mylakatlylyk bilen öwüt-nesihat beren bolsaň, nä, begenjimden öläýerin öýtdüňmi?!
Näme üçin şol zatlary maňa köp gördüň?!
Men bolsa seniň penaňda bolmak, kyn günümde senden kömek soramak isläpdim, onda-da näler isläpdim… Wah, maňa iň bolmanda ýekeje gezek eýe çykyp, goldan bolsaň, içimdäki kitüw beýle alawlamazdy, sönüp giderdi. Belki-de, şu wagt ömrümi gözenegiň içinde geçirmeli bolmazdym…
Näçe gezek meni sapakdan kowup, mertebämi peseltdiň. Deň-duşlarymyň öňünde ýüzümi aldyň. Her gezek üstümden gülenlerinde, utanjymdan ýere giräýjek bolýardym…
Gepiň keltesi, sen maňa gowy görelde görkezmediň, mugallym hökmünde nusga bolup bilmediň. Jemgyýetiň içinde zyýanly adam hökmünde kabul edilmegime sebäp bolduň. Eken tohumlaryň ruhumda ýigrenç bolup miwe berdi. Şeýdip, hem-ä özüme, hemem daş-töweregime zyýan ýetirýän adam bolup ýetişdim…
Utanaweri, ýoldaş mugallym! Meniň eden gabahat işlerimi ýadyňa sal-da, utan! Meniň mugallymym bolanyň üçin utan! Utan, ýogsam, beýleki mugallymlaram saňa meňzär…
Ýöne Hudaý o dünýede men zerarly sizden hasap sorasa, arkaýyn boluň, hemme günäni özüm götermäge taýýar. Her niçigem bolsa, siz meniň mugallymym ahyryn! Siziň öňüňizde hormat bilen baş egýärin…
Ziýa Şenol
Terjime eden Şatlyk Hudaýberdiýew
14
122
awesome
02.08.2022 22:27
Mähribanlarym ejem bilen kakam!
Duýgularymy we düşünjelerimi doly beýan edip bilsedim, size şulary aýtmak islärdim:
Men gün saýyn ulalyp kämilleşýärin. Siziň çagaňyz bolsamam, men düýbünden başgaça. Şonuň üçinem meni doly tanap, dogry düşünmäge çalşyň.
Birentek zady tejribe bilen öwrenýärin. Bolşuma düşünmekde kynçylyk çekmegiňiz mümkin. Näme oýun oýnajagymy, kim bilen dostlaşjagymy, nämelere güýmenjegimi, goý, özüm saýlaýyn. Meni hemme ýerde, elmydama gorap goldajak bolmaň. Eden işimiň netijesini özüm görsem, has gowy öwrenerin. Ygtyýar beriň, öz işimi özüm bitireýin. Ýogsam ulalýandygyma nädip göz ýetireýin?!
Her näçe ulalasym gelýänem bolsa, kämahal ýaşyma gelişmeýän hereketleri etmän durup bilemok. Şonuň ýalyda kän üns bermäň. Emma aýnamagyma-da ýol bermäň. Ýogsam ömür boýy çagalygyma galasym geler. Hemme islän zadymyň bolmajakdygyna düşünýärin. Ýöne siz berdigiňizçe, almanam oňup bilemok. Maňa gaýta-gaýta söz bermäň. Sebäbi sözüňizde durmasaňyz, size bolan ynamym azalýar.
Meniň bilen özüňizi takyk we tutanýerli alyp barmakdan çekinmäň. Hetdimden aşyp çyzykdan çykýandygymy görseňiz, meni çäklendiriň. Goýýan kada-kanunlaryňyzyň edil hemmesini halaýaryn diýip biljek däl. Ýöne hiç hili çäklendirilmän, öz erkime goýberilsemem, näme etjegimi bilmän bulaşýaryn. Aýdýan zatlaryňyz zol üýtgäp dursa aljyraýaryn, emma bu ýagdaýdan peýdalanmanam durup bilemok.
Öwüt-nesihatlaryňyza garanda, hereketleriňizden has köp täsirlenýändigimi unutmaň. Meni terbiýeleýärkäňiz, käwagt ýalňyşyp bilersiňiz. Muny çalt ýadymdan çykarýaryn. Emma biri-biriňize sylagyňyzyň hem-de söýgiňiziň azalýandygyny görmek weli maňa juda agyr degýär, asla ynjalyk berenok.
Meniň bilen gepleşeniňizde, diýjek zadyňyzy az söz bilen aýdyp, gygyrman gürleşiň. Gaty ses bilen aýdylýan zatlary känbir eşitmeýärin. Mylaýym we anyk sözler mende has gowy täsir galdyrýar. «Men seniň ýalykam…» diýip başlaýan sözlemler bir gulagymdan girip, beýlekiden çykyp gidýär.
Kiçijik ýalňyşlarymy ullakan zat ýaly edip ýüzüme urmaň. Meniňem ýalňyşyp biljekdigimi, munuň adaty ýagdaýdygyny unutmaň. Gorkuzyp, müýnürgedip ýuwaşatjak bolmaň. Garagollyklarym zerarly meni erbet çaga hasap etmäň.
Ýalňyşlarymy, bolmaýan ýerlerimi düzediň. Temmi bermezden öň meni diňläň. Berjek jezaňyz eden etmişimden uly bolmasa, men oňa kaýyl bolup çydaryn.
Meni diňläň. Size sorag berýän wagtlarym iň gowy öwrenýän wagtlarymdyr. Maňa bir zat düşündireniňizde, sözleriňiz gysga hem-de manyly bolsun. Başarjagymdan artykmaç zatlary zor bilen etdirjek bolmaň. Emma edip biljek zatlarymy weli talap etmäge dowam ediň. Maňa ynanýandygyňyzy bildiriň. Goldaň, iň bolmanda yhlasymyň «berekellasyny» ýetiriň. Başga kişiler bilen deňeşdirmäň, ýogsam umytsyzlyga uçraryn.
Menden ýaşymdan uly hereketleri etmegime garaşmaň. Hemme zady birden öwretjek bolmaň. Maňa biraz maý beriň. Hemişe dürs we dogruçyl bolman bilerin, ýöne gorkmaň. Meni gyssamaň, ýogsam ýalan sözlemeli bolaryn. Ýüregiňize düşsemem, geçirimli bolmaga synanyşyň. Gaharlanmagyňyzy dogry düşünip bilerin, ýöne meni kemsitmäň. Başga adamlaryň ýanynda dagy asla ýüzümi almaň. Meniňem sizi özge adamlaryň ýanynda kyn ýagdaýa salyp biljekdigimi unutmaň.
Maňa nähak bir zat edendigiňizi aňsaňyz, ýagdaýy bolşy ýaly düşündirmekden çekinmäň. Menden ötünç soramagyňyz size bolan söýgimi azaltmaz, gaýta meni size has-da ýakynlaşdyrar. Aslynda men sizi bolşuňyzdan has gowy, has gadyrly hasaplaýaryn. Maňa özüňizi ýalňyşsyz hem-de elýetmez görkezjek bolmaň. Sebäbi hakykatda beýle däldigini gören wagtym beter gynanaryn.
Aram-aram sizi gynandyrýandygymy, menden garaşmaýan zatlaryňyzy edýändigimi bilýärin. Maňa beren zatlaryňyzya garanda, isleýän zatlaryňyzyň kän däldigini hem bilýärin. Ýokarda agzap geçenlerim size artykmaç bolsa, birnäçesinden ýüz öwrüp bilerin. Esasy zat siziň meni men bolanym üçin söýýändigiňize ynanmagymdyr.
Menden «göreldeli çaga» bolmagymy islemeseňiz, menem sizden birkemsiz ene-ata bolmagyňyza garaşmaryn. Mähirli we geçirimli bolmagyňyz meniň üçin ýeterlikdir.
Siziň çagaňyz bolup dünýä inmek meniň elimde däldi. Ýöne saýlamaga mümkinçiligim bolaýanda-da, sizden başga hiç kimiň çagasy bolmak islemezdim.
Men sizi söýýärin!
Çagaňyz
Çeşme: Atalay Yörükoğlu, “Çocuk ruh sağlığı”
Terjime eden Annabibi Öwezmyradowa
11
70
awesome
30.07.2022 23:35
Guy de Maupassant / Papa Simona
Sagat on iki boldy. Mekdebiň gapysy açyldy, bir topar mazar ol ýerden ylgady we gysga wagtda çykmaga howlukdy. Differentöne dürli tarapa dargap, her günki ýaly öýlerine agşamlyk naharyna gitmegiň ýerine, mekdepden birnäçe ädim uzaklykda kiçi toparlara ýygnanyp, pyşyrdap başladylar.
Hakykat, şu gün irden Blançottyň ogly Simon mekdebe ilkinji gezek geldi. Çagalar ene-atalarynyň Blançott hakda gürleşýänlerini eşitdiler we ony mähirli garşylasalar-da, öz aralarynda ejeleri çagalaryň bilmän ogullyga alan ýigrenji gynanjy bilen gürlediler. Simunyň çagalary az bilýärdiler; elmydama öýünde oturýardy, oba köçesinde we derýanyň kenarynda olar bilen gürleşmeýärdi. Munuň üçin olar ony halamaýardylar, indi birneme begençli bolsa-da, geň galdyryjy bolmasa-da, on bäş ýaşly bir erbet adamyň sözlerini diňlediler we gaýtaladylar, görnüşi ýaly, köp zady bilýärdi:
- Diňle ... Simon bar ... kakasy ýok!
Blançotyň ogly hem mekdebiň gapysynda görkezdi. Ol ýedi-sekiz ýaşyndady. Ol utanjaňlykdan gödek diýen ýaly reňkli, owadan geýnen oglan.
Simon öýe gitmekçi boldy, ýöne ýoldaşlar pyşyrdap, oňa erbet heýwere göwreli bolan çagalarda bolup geçýän ýaňsylaýan we rehimsiz gözler bilen seredip, halka doly ýapylýança ony has ýakynlaşdyrdylar. Olaryň arasynda näme ediljekdigine düşünmän, hereketsiz, geň galdy we aljyrady. Täzelikleri ýaýran ýigit, gazanan üstünliklerinden serhoş bolup, ondan sorady:
- Diňle, adyň näme?
- Simon.
- Simon, soň nädip?
Çaga düýbünden utandy we gaýtalandy:
- Simon.
Himigit oňa gygyrdy:
- Diýýärler: Simon şeýle we şeýle ... "Simun" familiýasy näme!
Oglan gözýaşlaryny saklap, üçünji gezek gaýtalady:
- Meniň adym Simon.
Oglanlar gülüp başladylar. Soň ýigit ýeňiş bilen sesini çykardy:
- Bolýar, indi kakasynyň ýokdugyna düşündiň!
Doly ümsümlik boldy. Çagalar adatdan daşary, ajaýyp, adaty ýagdaýdan haýran galdylar - oglanyň kakasy ýok!
Oňa öň görlüp-eşidilmedik bir janawer duran ýaly, ejeleriniň Blanşot üçin öňem düşünip bolmajak ýigrenji ulaldy.
Simun ýykylmakdan gorkup agaja egildi; düzedip bolmajak betbagtlyk bilen ezildi. Özüni düşündirmek, kakasy ýok we edip bilmejek aýylganç aýyplamany ret etmek üçin söz gözleýärdi.
Sahypa ýaly ak, ahyrsoňy batyrgaýlyk bilen gygyrdy:
- Dogry däl, meniň kakam bar!
- Ol nirede?
Simun dymdy; bilmedi.
Guysigitler güldi, gaty tolgundy; tebigatyň ýakyn meýdanlaryndaky çagalar ýaly, guş howlusynda towuklary ýaralanan guşy gutarýan gaty rehimsiz instinkte boýun boldular. Birden Simun ejesi bilen ýeke galan dul aýalyň bir goňşusyny gördi:
- Şonuň üçin kakaň ýok.
-, ok, - diýip, oglan aýtdy - - Meniň kakam bar!
- Ol nirede?
- Ol öldi, - diýip, çaga ýeňiş bilen jogap berdi, - kakam gonamçylykda ýatyr!
Kakasynyň ölendigi we gonamçylykda jaýlanmagy, ýoldaşyny beýgeldip, kakasy bolmadyk beýlekisini kemsidýän ýaly, märekäniň mähellesinden makullanan pyşyrdy. Kakalary esasan gödek, serhoş, ogry we zalym aýal bolan oglanlar has ýakynlaşdy; kanuny çagalar bikanunlary bogmak isleýän ýalydy.
Birden Simona ýakyn ýerde duran, üstünden gülýän howa dili oňa ýapyşdy we gygyrdy:
- Kaka ýok! Kaka ýok!
Simun ony iki eli bilen saçdan tutdy, dişlerini ýaňagyna gazdy we tüpeňläp, aýaklaryna urup başlady. Zibil başlandy. Söweşijiler aýryldy. Simon şatlyk bilen el çarpýan oglanlaryň köpüsiniň arasynda ýere ýenjildi, ýenjildi, gögerdi.
Ol ýerinden turup, tozany mehaniki taýdan silkip, kimdir biri gygyrdy:
- Kakaňyza arz ediň!
Soň bolsa hemme zadyň çökýändigini duýdy. Ondan has güýçlüdi, urýardylar, jogap berip bilmedi - ahyrsoňy, kakasy ýok. Buýsanç sebäpli, özüni bogýan gözýaşlara garşy göreşmäge synanyşdy, ýöne sesini çykarman aglady, aglady, titredi.
Soňra duşmanlary gazaply lezzet aldylar; dessine, elhenç şatlygy bilen meşgullanýan wagşylar ýaly, elleşip, Simonyň töwereginde tans edip başladylar, hor ýaly gaýtaladylar:
- Kaka ýok! Kaka gitdi!
Birden Simun aglamagyny bes etdi. Onda gahar gazandy. Aýagynyň aşagynda daşlar bardy, olary ýygnady we bar güýji bilen jellatlara atyp başlady. Iki ýa-da üç urdy, gygyryp gaçdylar. Oglan şeýle bir gorkunç görünýärdi welin, beýlekiler gorkýardy. Gorkak, gazaply adamy gören islendik mähelle ýaly dargadylar.
Kakasy bolmadyk oglan ýeke bolup, meýdana ylgady; näme etmelidigini öňe sürüp, ýadynda bir ýat tutdy. Ol özüni derýa gark etmek kararyna geldi.
Bir hepde öň haýyr-sahawat bilen ýaşaýan bir garyp adam, asla pulunyň ýoklugy sebäpli derýa gaçdy. Simun gark bolan adamyň suwdan nädip çykarylandygyny gördi. Adatça özüne rehimsiz, mylaýym we ýigrenji ýaly görünýän bu betbagt goja daş keşbi bilen urdy: ýüzi reňkli, sypaýy däldi, uzyn sakgally çyglydy, ýöne açyk gözleri asuda görünýärdi. Daş-töwereginde aýtdylar:
- Ol aradan çykdy!
Kimdir biri goşdy:
- Indi özüni gowy duýýar!
Simun hem özüni gark etmek kararyna geldi. bu betbagt adamyň puly ýokdy, kakasy-da ýokdy.
Derýa tarap ýöräp, onuň akýandygyna syn etdi. Düwürtikli balyklar arassa suwda aýlandylar, böküp, derýanyň üstünden uçýan ortalary tutdular. Oglan aglamagyny bes etdi we bilesigelijilik bilen olaryň hilelerine syn etdi. Timeöne wagtal-wagtal, ýyldyrym çakýan mahaly gysga wagtyň içinde birden öwüsýän şemal öwüsýän ýaly, agaçlar heläkçilik bilen titreýär we uzaklara äkidilýär, şol bir pikir Simona gaýdyp gelip, oňa agyr agyry berýär: “Men özümi gark etmeli, sebäbi kakam ýok ".
Örän yssy, gaty gowy. Gün otlary gyzdyrdy. Bir gözýaş, gözýaşdan soň bolşy ýaly, oňa eýe boldy; günüň otunda ýatmak isledi.
Kiçijik, gaharly gurbaga onuň aýagyna bökýärdi. Ol ony tutjak boldy. Ol gitdi. Ony kowup başlady we üç gezek sypdyrdy. Ahyrynda yzky aýaklaryndan tutdy we özüni azat etmek üçin edýän tagallalaryna güldi. Aýaklaryny aşagyna aldy-da, birden çykardy, iki taýak ýaly gaty boldy. Tegelek gözlerini altyn tegelek bilen aýlap, şol bir wagtyň özünde ellerini ýaly howada öň penjelerini silkdi. Oňa bir oýunjak ýadyma düşdi: haçda birleşdirilen dar tagtalar, ýöriş eden esgerler bilen birlikde egrem-bugram görnüşde hereket edýärdi. Öýi, ejesi hakda pikir etdi, özüni gaty gynandyrdy we hemme ýerden titräp, ýene aglap başlady. Ol dyza çöküp, ýatmazdan ozal bolşy ýaly doga okap başlady, ýöne gutaryp bilmedi, sebäbi gaty aglap, gözegçiliksiz bokurdagyna ýokaryk galyp, ony silkdi. Hasratyna siňip gitdi, başga zat hakda pikir etmedi, töwereginde hiç zat görmedi, diňe aglady.
Birden onuň egnine agyr eli düşdi, çuňňur ses bilen biri sorady:
- Näme gynanýarsyň, kiçijik oglan?
Simun yzyna öwrüldi. Uzyn boýly işçi, egrem saçly, gara kelleli, gara sakgally oňa gowy seredýärdi. Çaga gözlerinde we sesinde ýaş bilen jogap berdi:
- Meni urdular ... sebäbi ... meniň ... kakam ýok ... kakam ýok.
- Nädip beýle, - nätanyş ýylgyrdy, - her kimiň kakasy bar.
Oglan bokurdagyny gysan spazm sebäpli sözleri aýtmakda kynçylyk çekdi:
- We men ... men ... ýok!
Işçiniň ýüzi çynlakaý boldy; ýaňy-ýakynda bu ýerde mesgen tutan hem bolsa, Blanşotyň ogluny tanapdy.
- Aglama, oglan, köşeş, - diýdi-de, meniň bilen ejeňe gel! Seni taparys ... kaka.
Uly biri kiçisini elinden aldy-da, ýola düşdüler. Işçi ýylgyrdy, obanyň iň owadan gyzlaryndan biri diýilýän Blançot bilen duşuşmagy ýigrenmedi. Belki-de, bir gezek süýnüp, gyz ýene süýşer öýdüpdir. Kiçijik, arassa ak reňkli jaýa geldiler.
- Ine! - diýip, oglan gygyrdy:
- Eje!
Gapyda bir aýal peýda boldy, işçi derrew ýylgyrmagyny bes etdi. Faceüzüniň reňkli bu uzyn gyzyň erkinlik almajakdygyna düşündi. Ol adamyň başga birine aldanan öýüne girmegini gadagan edýän ýaly berk durdy. Işçi gapagyny döwüp, utandy we sesini çykardy:
- Ine, jenap, men saňa ogluňy getirdim, ol derýanyň golaýynda ýitdi.
Emma Simun ejesiniň boýnuna özüni oklady we ýene aglady:
-, ok, eje, özümi gark etmek isledim, sebäbi meni urdular ... urdular ... kakam ýok.
Womanaş aýalyň ýaňaklaryny ýakdy; barlygy bilen agyryny başdan geçirip, çagany höwes bilen gujaklady, gözlerinden ýaş dökülip, ýüzüne döküldi.
Degilen işçi nädip gitmelidigini bilmän durdy. Birden Simun ylgady-da, sorady:
- Kakam bolmak isleýärsiňizmi?
Ümsümlik boldy. Blançot gaty utandy; Ol bir sözem aýtman, diwara egildi we ellerini ýüregine basdy, çaga jogap berilmändigini görüp, ýene aýtdy:
“Islemeýänligiňiz sebäpli, men ýene gark bolaryn.
Işçi hemme zady degişmä öwürjek boldy we gülki bilen jogap berdi:
-, ok, razy.
- Adyň näme? Çaga sorady. “Soralanda nädip jogap bermelidigini bilmeli.
Işçi: "Filip" diýip jogap berdi.
Simon bu ady has gowy ýatda saklamaga synanyşyp, bir sekunt dymdy, soň bolsa teselli berip, ellerini uzatdy we aýtdy:
- Filip, sen meniň kakam!
Işçi ony ýokaryk galdyrdy, iki ýaňagyndan ogşady, yzyna öwrüldi we howlukman, giň ädim ätdi.
Ertesi gün Simony mekdepde gaharly gülki bilen garşy aldy. Çykyşda, şol oglan düýnki zady gaýtalamak isläninde, Simon daş atjak bolşy ýaly ýüzüne oklady:
- Filip, bu kakamyň ady!
Hemme ýerden gülki eşidildi:
- Filip, soň? Bu Filip kim? Filipusy nireden aldyň?
Simon hiç zat diýmedi. Imanynda sarsmaz, olara äsgermezlik bilen seretdi we boýun egmek däl-de, gynamalara çydamak isleýärdi. Mugallymyň daş keşbi bilen halas boldy we ylgady.
Üç aýlap uzyn boýly işçi Filip Blanşotyň öýüniň daşynda köplenç görünýärdi. Kämahal, penjireden tikeninde, onuň bilen gürleşmäge het edipdi. Blançot sypaýylyk bilen jogap berdi, üýtgemeýän çynlakaý howa bilen, hiç wagt degişmedi, içeri girmäge çagyrmady. Şeýle-de bolsa, ähli erkekler ýaly birneme ulumsy Filip, özi bilen gürleşende ýaňaklarynyň birneme gülgüne bolandygyny göz öňüne getirdi.
Aöne zeper ýeten abraýy dikeltmek kyn, zaýalanmak üçin hiç zat gerek däl, Blançotyň gorkunç saklanmagyna garamazdan obada gybat başlandy.
Simon täze kakasyna hakykatdanam aşyk boldy we her gün agşam diýen ýaly, Filip işini gutaranda, bile gezdiler. Oglan yhlas bilen mekdebe gatnady we mekdep okuwçylarynyň mertebesi bilen geçdi, olaryň gülküsine hiç wagt jogap bermedi.
Şeýle-de bolsa, Simony ilkinji gezek uran ýigit oňa:
- iedalan sözlediň, Filip kakaň ýok!
- Näme üçin? - Simon alada bilen sorady.
Hisigit ellerini süpürip dowam etdi:
- Hawa, sebäbi kakaň bar bolsa, ejeňiň adamsy bolardy.
Jedeliň dogrulygy Simony utandyrdy, ýöne muňa garamazdan jogap berdi:
- Şeýle-de bolsa, ol meniň kakam!
"Mümkin" diýip, ýigit ýylgyrdy we garşy çykdy, "ýöne ol hakykatdanam seniň kakaň däl.
Blançotyň ogly başyny egdi we pikirini ýitirip, Filipiň işleýän Loison daýza galasyna barýan ýoldan ýöräp gitdi.
Galp agaçlaryň içinde gizlenýän ýalydy. Onda gaty garaňkydy, diňe ullakan galplygyň gyzyl alawy, ýalaňaç eli bilen bäş sany demirçiniň şekillerini aç-açan şöhlelendirip, kerleri ker edip kakýardy. Şeýtanlar ýaly alawda otyrdylar, çekiçleri bilen gynaýan gyzyl demirlere gözlerini dikdiler we agyr çekiçler bilen bilelikde ajaýyp pikirleri uçdy.
Simon duýdansyz demirçiniň içine girdi we ýuwaşlyk bilen dostunyň bluzkasyna gysdy. Filip yzyna öwrüldi. Demirçiler oglana üns bilen seredýärdiler. Adaty bolmadyk ümsümligiň arasynda Simunyň inçe sesi eşidildi:
- Diňläň, Mişodanyň ogly Filip, hakykatdanam meniň kakam däl diýýär.
- Näme üçin? Işçi sorady.
Çaga doly sadalyk bilen jogap berdi:
- Sebäbi sen ejemiň adamsy dälsiň.
Hiç kim gülmedi. Filip maňlaýy bilen uly elleriniň üstünde durup, çeňňegiň tutawajyny tutdy. Ol bu barada oýlandy. Dört ýoldaş ondan gözüni aýyrmady we bu ägirtleriň arasynda kiçijik Simun jogaba sabyrsyzlyk bilen garaşdy. Birden demirçileriň biri, her kimiň pikirine jogap berýän ýaly, Filipusa:
“Şeýle-de bolsa, Blançot gowy, edepli gyz. Özüne betbagtlyk bolsa-da, rahat we ykdysady taýdan ýaşaýar. Ol dogruçyl adama gowy aýal bolar.
Beýlekiler: "Bu hakykat" -diýdi.
Işçi sözüni dowam etdi:
- Onuň büdremeginde günäkärmi? Oňa öýlenjekdigini wada berdi we hormat goýýan aýal-gyzlar hakda beýle zat bilmeýäris.
- Bu hakykat! Beýlekiler bolsa agzybir tassykladylar.
- aloneeke çagany terbiýelemek nähili kyn boldy, şondan bäri näçe gözýaş dökdi, muny diňe Hudaý bilýär we ýygnakdan başga ýere gitmeýär.
Demirçiler ýene: "Bu hakykat" -diýdi.
Eşidilenleriň hemmesi galanyň oduny ýakýan gykylyklaryň sesi boldy. Filip göwünsizlik bilen Simuna tarap egildi.
“Ejeňe aýt, agşam onuň bilen gürleşerin. Ol oglany ýuwaşlyk bilen gapynyň agzyna itekledi we işe gaýdyp geldi.
Bäş sany çekiç, birine meňzeýär. Gijä çenli demir ýasadylar, güýçli, güýçli, şatlyk, kanagat bilen dolduryldy. Dynç alyşda kafedral jaňy beýleki jaňlaryň jyňňyrdylmagy bilen gark bolşy ýaly, beýlekileriň sesini ýapýan Filipiň çekiçi her sekuntda ker sesleri bilen aşak inýärdi. Filipiň gözleri ýanýardy we bir uçgun uçunyň arasynda gaharly ýasady.
Filip Blanşotyň gapysyny kakanda, asman ýyldyzlar bilen doldy. Sundayekşenbe güni bluzka, täze köýnek geýip, sakgalyny kesipdi. Gapynyň agzynda bir ýaş aýal peýda boldy; oňa gaharly aýtdy:
“Jenap Filip, beýle giç gelmek gowy däl.
Jogap bermek isledi, ýöne utanyp, bir zatlar gürledi.
Ol sözüni dowam etdi:
- Sen maňa düşünmeli, meniň hakda gürleşmek islämok.
Birdenem:
- Aýalym bolmaga razy bolsaňyz, kimiň aladasy bar?
Jogap ýokdy, ýöne otagyň garaňkylygynda kimdir biri ýykylan ýaly ses çykdy. Filip derrew girdi, eýýäm düşekde ýatan Simun, öpüş sesini we ejesi tarapyndan zordan eşidilýän birnäçe sözleri çykardy. Soňra güýçli eller oglanjygy tutdy we Gerkulyň gujagynda saklap, dosty oňa gygyrdy:
- adesoldaşlaryňyz, olara kakaňyzyň demirçi Filip Remidigini we sizi kemsitmäge het edip bilýänleri saýlajakdygyny aýdyň.
Ertesi gün oglanlar mekdebe ýygnananlarynda, kiçijik Simon sapak başlamazdan ozal ýerinden turdy. Ol reňkli, dodaklary titreýärdi.
Oglan jyňňyrdaýan ses bilen: “Kakam, demirçi Filip Remi, meni gulak asmak isleýänleriň hemmesini ýok etjekdigini aýtdy.
Bu gezek hiç kim gülmedi - demirçi Filip Remini hemmeler tanaýardy. Bu, her kimiň buýsanjak kakasydy.
XIX asyryň fransuz gysga hekaýasy / [Komp. B.P.Mitskewiç.]
- Minsk: "Uniwersitet" neşirýat, 1984
Terjime eden A.W.Nasnaýa.
9
60
awesome
29.07.2022 15:56
Dostoýewskiý we psihologiýa
Dostoýewskiniñ adyny eşitmedik ýok. Emma ony hakykatdanam tanaýarysmyka? Ýa-da näçe adam onuñ kitaplaryny eline alyp okap gördükä? Freýd psihoanalitikanyñ düýbüni tutujydy, emma şolam "Nirä giden bolsam, menden öñ şol ýere giden şahyr gördüm" diýipdir. Ýazyjy-şahyrlar añüstüniñ ýerasty dünýäsine lukmanlardan, hukukçylardan, psihopatlardan has çuñ görnüşde aralaşapdylar. Stefan Sfeýg bolsa "Dostoýewskiý psihologlaryñ psihologydyr..." diýip, oña psihologiýa ugrunda aýratyn orun berýär. Nämüçinmi?
Meselem... Stanford tussaghanasy tejribesini ýatlalyñ. Ýönekeý adamlary gözegçi we tussag diýip ikä bölüp, emeli türmä ýerleşdiripdirler. Eýse soñra näme bolandyr öýdýäñiz? Gözegçiler özlerini oýnaýan roluna aşa aldyryp, şeýle sadist, haramzada adamlara öwrülipdi.
A birmahal Dostoýewskiý näme diýipdi?
“Dünýäniñ iñ gereksiz, iñ ýaramaz adamyny alyp, kassir ediñ. Özüni kimdir öýdüp, şobada sizi äsgermän başlar.” Başga bir synaga ser salalyñ...
Siziñ pikiriñizçe adam iñ köp ýalany kime sözleýär? Söýgülisinemi, ejesine? Ýa dostlarynamy? Ýok. Özüne... Psihologlar muny 1959-njy ýylda geçiren kognitiw (познавательный) synagynda anyklapdyrlar.
Çykan netijede adamlaryñ öz añyny manipulirleýändigi, mese-mälim hakykaty öz peýdasyna görä düşündirip üýtgedibilýändigi ýüze çykaryldy.
Eýsem bu synagdan tegelek ýetmiş dokuz ýyl öñ Dostoýewskiý "Doganlar Karamazowlarda" näme ýazypdy: "Esasy zat, adamyñ öz-özüne ýalan sözlemezligi. Özüne ýalan sözläp, sözlän ýalanyna ynanan kişi öz içindäki we töweregindäki hakykatlaty tanamazlyga, munuñ netijesinde-de özüne we daş-töweregindäkilere hormat goýman başlaýar. Özüne ýalan sözleýän kişi hemmelerden çalt öýkeläp bilýär.”
Eýse bu aýdylýanlar psihologlaryñ psihology üçin adaty zatmydy? Ýok. Düýbünden beýle däldi. Muny onuñ özü-de aýdypdy:
“Meniñ şahsyýetim hemişe pessimistik, näsag we heýjanly boldy” diýip. Meselem, ol ölemen humarhondy. Onda-sa nähili… Kitaplarynyñ köpüsini humar oýnap eden bergilerini üzmek üçin ýazypdy. Freýd onuñ humara bolan garaşlylygyny “çäkden aşan islegiñ krizisi” diýip düşündirip, Dostoýewskiniñ dowamly humar oýnap öz-özüni jezalandyrandygyny öñe sürüpdi. Ýagny oýnan humarynda keýp däl-de, güýçli ýykgynçylykly instinkt bardy. Edil mazohistler ýaly.
Dostoýewskini okaman bu dünýäden geçip gitmek, adamyñ öz durmuşyna edip biljek iñ uly ýamanlygydyr...
Murat ALPAÝ.
10
95
awesome
29.07.2022 15:55
Gi de MOPASSAN / Ölüler näme diýýär? hekaýa
Ony däli-diwana bolup söýüpdim! Adam nämüçin söýýär? Dünýäde diňe birinden özgesini gözüň görmese, aňyňda diňe bir pikir aýlansa, ýüregiňde diňe bir arzuwyň bardygyny duýsaň, ýa-da diliňde diňe bir at gaýtalansa erbetmi näme? Göýä ol at çeşme suwunyň ýeriň ýüzüne böwsülip çykyşy ýaly ruhuň çuňluklaryndan leblere çenli syzylýan, hemişe aýdylýan, gaýtalanyp-gaýtalanyp aýdylýan doga ýaly hemme ýerde pyşyrdap aýdylýandyr.
Hekaýatymyzy gürrüň berip durjak däl. Söýginiň bary-ýogy ýekeje hekaýaty bar, ol hemişe şobir zat. Ine, bar bolany. Tutuş bir ýyllap onuň goýnunda onuň mähir-şepagaty we söýgüsi bilen eşiklerinde, sözlerinde, bakyşlarynda oňa bagly her bir zada bendiwan bolup ýaşadym. Barça barlyk şeýle bir gözeldi, şeýle bir ajaýypdy welin, ne gijäni bilýärdim, ne gündizi, ne ölüdigimi bilýärdim, ne diridigimi, özümiň nirede gaýyp ýörendigimem bilemokdym.
Ine, birdenem öldi. Nädip? Bilemok, hiç hili bilemok.
Ýagyşly gije öýe öl-myžžyk bolup geldi. Ertesi gün üsgürdi. Bir hepdä golaý üsgürip gezdi, soň düşekde ýatdy.
Oňa näme bolandygyny bilemokdym.
Gelen lukmanlar ýazyp-pozup, maslahat berip gidýärdi. Getirilen dermanlary hyzmatkär aýal oňa başynda durup içirýärdi. Elleri ýylydy, çygjaryp duran maňlaýy ot bolup ýanýardy, otlukly bakyşlary gussadan doludy. Onuň bilen gep alyşjak bolýardym, olam maňa jogap berjek bolardy. Biri-birimize nämeleri aýtdykka? Bilemok. Hemme zady, hawa, hemme zady, hemme zady ýatdan çykardym. Ölüp gitdi... Onuň iň soňky, iň soňky mejalsyz içini çekişi diýseň gowy ýadyma düşýär.
Hyzmatkär aýal ah çekdi. Şol wagt bilip galdym! Şondan soň hiç zat bilemokdym. Hiç zat... Birden “Oýnaşyňyzmy?” diýýän popa gözüm düşdi. Göwnüme bolmasa pop oña dil ýetirýän ýalydy. Ikibaşdan ol öldi, indi bular ýaly sözi hiç kimiň aýtmaga haky ýokdy. Popy kowdum. Başga bir pop geldi. Ol örän mylakatly gürleşýärdi. Maňa ondan söz açanda aglamaga başladym.
Depin etme meselesinde birnäçe soraglary berdiler. Hiç zat ýadyma düşenok.
Şeýle-de bolsa, ony tabyda ýerleşdirensoň tabydyň çüýleri kakylanda eşdilýän çekiç sesi diýseň gowy ýadyma düşýär. Eý, Hudaý!
Jaýlandy. Ol indi bu çukurdady! Gonamçylyga birnäçe tanyş-bilişdir dost-ýarymam gelipdi. Gaçdym ol ýerden. Ylgadym.
Uzak wagtlap köçede gezdim. Soň öýe dolandym. Ertesi gün gezelenje çykdym.
Düýn Pariže dolandym.
Otagymyzy, düşegimizi, egin-eşiklerimizi, ölüminden soň ondan galan hemme zadyň ýerleşen bu öýi täzeden görüp, süňňümi tükeniksiz gam-gussa gaplap aldy welin, tasdan özümi penjireden zyňýardym. Onuň teni degen we gyzgyn demi siňen ähli zatlaryň, müňlerçe zerräni özünde saklaýan goş-golamlaryň, diwarlaryñ arasynda galyp biljek däldim. Daşary çykmak üçin elime başgabymy aldym.
Gapa çykmanka onuň goýduran uly ýüz görülýän aýnasynyň öňünden geçdim. Ol daşary çykmanka bu aýnada özüni boýdan-başa synlardy, eşikleriniň özüne gelişip-gelişmändigine esewan ederdi, ýüz-gözüni, saçyny timarlardy.
Onuň keşbini saklap galan aýnanyň öňünde eglendim. Aýnada onuň keşbi şeýle bir aýdyň görünýärdi welin, hamala aýna onuň gözel keşbini gorap saklaýan ýalydy.
Gözlerimi bir nokada dikip, tekiz we borram-boş aýnanyň öňünde kän durdym. Edil meniň seredişim ýaly teşne, edil meniň oňa durkum bilen berilişim ýaly aýna-da onuň ähli durkuny öz içinde saklaýan bolarly. Men aýnany halap başlanymy duýdum. Oňa elimi degirdim. Buz ýaly sowuk eken! Ah! Ýatlamalar, ýatlamalar! Ähli gam-gussalaryň çekilmegine sebäp bolan şol gorkunç, şol diri, şol öli, şol hasratly, şol ýakyp-ýandyryjy aýna! Haýsam bolsa bir aýnada keşpleriň sumat bolup gidişi ýaly saklan, gören, öňünden geçenleri söýgüsine sygdyran baryny-ýoguny ýatdan çykaran adamlar nähili bagtly! Hasrat ýüregimi gyýyp gelýärdi. Köçä çykdym. Her näçe islemesemem biygtyýar gonamçylyga gitdim.
Onuň mazaryny tapdym. Ýüzüne birnäçe söz ýazylan mermer haçly mazar. Haçda “Söýdi, söýüldi we öldi” diýen ýazgy bar.
Ol şu ýerdedi, özem eýýäm çüýremäge başlapdyr! Nähili gorkunç! Maňlaýymy guma sürtäp möňňürmäge başladym.
Ol ýerde ep-esli eglendim. Soňra iňrik garalandygyny duýdum. Şol wagtam serimi täsin we dälişge hyýal – umytsyz galan ýigidiñ hyýaly gaplap aldy. Gijäni onuň mazarynyň başynda aglap geçiresim geldi. Emma meni görseler, gonamçylykdan daşary çykaraýmaklary daşda däldi. Näme etmeli?
Dikeldim. Ölüleriň mekanynda ýeke özüm gezim etmäge başladym. Ýöredim, ýöredim. Bäri diri adamlaryň ýaşaýan ýerleriniň ýanynda nähili kiçijekdi! Muňa garamazdan ölüleriň sany diri gezip ýörenleriňkiden ep-esli kän. Bize - baglaryň şerabyny, çeşmeleriň suwuny içýänlere, oasizleriň çöregini iýýänlere has köp binalar, köçeler, has köp ýerler gerek.
Eýsem ölülere, bize çenli gelip ýeten ähli ölülere bir gysym gumdan başga hiç zat gerek däl. Ýer olary öz goýnuna dolap alýar, ýatdan çykarmak endigi wagtyň geçmegi bilen olary hakydamyzdan öçürýär. Wessalam, hoş galyň!..
Gonamçylykda aýlanyp ýörşüme taşlanyp gidilenleriň, ýagny birmahal ölenleriň, tümmegi birçak ýer bilen deňleşip gidenleriň, hatda başagajy çüýräp ugranlaryň mazarlarynyň deñesinden geçip, ertir täze ýogalanlary jaýlamak üçin gazylyp goýlan gabyrlaryň deňesine ýetenimi duýman galdym. Bu ýeri gül-gunça, uzyn we gara serwi agaçlaryna bürenen, gussaly, adam etine ýugrulan bag-bakjalyk ýerdi.
Ýekeje özümdim. Agaçlaryň birine dyrmaşdym. Garaňky we galyň pürli şahalaryň arasynda özümi doly gizledim.
Agdarylan gäminiň bölegine ýapyşan ýolagçy ýaly agajyň şahasyny gujaklap garaşdym.
Mazaly iňrik garalyp, töweregi tümlük gaplap alansoň, gizlenen ýerimden çykdym we ölüler bilen doly ýeriň üstünde ümsüm ýöräp ugradym.
Eýläk-beýläk ýöremedik ýerim galmady. Onuň mazaryny tapamokdym. Sermenekläp, gözümi petredip, el-aýagymy, dyzymy, kükregimi, hatda başymy guburlara ura-ura ters aýlandym, emma ony tapmadym. Ýoluny gözleýän kör ýaly daşlary, haçlary, guburlaryň daşyna aýlanan demir germawlary, solup giden gülleriň bogdaklaryny elim bilen tüýtmeleýärdim. Barmagymy harplaryň üstüne basyp atlary okaýardym. Nähili tümlük, nähili gije! Men mazary tapyp bilemokdym!
Aýyň ýagtysy hem ýokdy. Daş-töwerek tüm-garaňkydy. Gorkýardym. Iki mazar syrgynynyň arasyndaky ýodalarda aýlanyp ýörşüme kalbyma eýmenç gorky aralaşdy. Guburlar, guburlar, guburlar. Daş-töweregim guburlardan doludy. Sagymda-solumda, öňümde-ardymda, bar ýerde gubur bar. Dyzym ysman başlady, ýöremäge halym galmady. Guburlaryň biriniň üstünde oturdym.
Ýüregimiň urgusyny eşidýärdim! Başga zatlary-da duýýardym. Nämekä bular? Atlandyryp bolmaýan düşnüksiz güwwüldi! Nireden gelýärkä? Agdar-düňder bolan serimdenmi, tüm garaňky gijedenmi, ýa bolmasa adam jesetleri bilen doly syrly topragyň astyndanmy? Töweregime seredýärdim!
Ol ýerde näçe wagtlap oturanymy bilemok. Gorkudan ýaňa gymyldaman durşuma özümden geçdim. Ses edip gygyrmaga we ölmäge taýýar boldum.
Birdenem üstünde oturan mermerimiň daş gapagy hereket edýän ýaly bolup gözüme göründi. Hawa, göýä biri ony galdyrýan ýaly daş gapak ýerinden süýşüpdi. Bir bökende özümi gapdaldaky guburyň üstüne atdym. Ýap-ýaňy üstünde oturan daşymyň gönelenini gördüm. Birdenkä öli göründi. Ýalaňaç ystyhan küýkeren arkasy bilen daş gapagy zyňyp goýberdi. Gije gözedürtme garaňky-da bolsa, gözüm ony diýseň gowäy görýärdi. Haçyň ýüzünde “Elli bir ýaşynda ýogalan Jak Oliwant şu ýerde ýatyr. Maşgalasyny, dost-ýarlaryny örän gowy görerdi. Dogruçyldy, namysjaňdy. Hakyň rehmetine gowuşdy.”
Ýaňky öli mazar daşlarynyň ýüzündäki ýazgylary okaýardy. Soňra ol ýolda ýatan kiçijik gyýçak daşy aldy we ýazgylary gazamaga durdy. Ýazgylary kem-kemden doly öçürdi. Şol gazan ýerine owasy boş gözleri bilen seretdi we birmahallar süýembarmagy bolan süňküň ujy bilen ýalpylawuk harplary ýazdy:
“Elli bir ýaşynda ölen Jak Oliwant şu taýda ýatyr. Kakasynyň mirasyna eýe bolmak üçin erbet sözleri aýdyp, onuň ölümini çaltlaşdyrdy. Aýalyna görkezmedik görgüsi ýok. Çaga-çugasyny-da hor-zar saklady. Goňşy-golamlaryny aldaýardy. Ýagdaýyny tapsa ogurlyk etdi. Iň soňunda göz-gülban bolup öldi.”
Öli ýazyp bolansoň, duran ýerinden gymyldaman yazan sözlerine syn etdi. Yzyma öwrülip seredenimde, ähli guburlaryň açylandygyny, ähli jesetleriň gabyrlaryndan çykandygyny, olaryň hemmesiniň hakykaty ýazmak üçin hossarlary tarapyndan mazar daşlaryna ýazylan ýalanlary öçürýändiklerini gördüm.
Olaryň hemmesiň - gowy kakalardygy, wepaly aýallardygy, işeňňir ogullardygy, el degmedik gyzlardygy, halal telekeçilerdigi, mahlasy, hiç hili kemi-kösti bolmadyk erkeklerdigi we aýal-gyzlardygy aýdylan adamlaryň, aslynda hossarlaryna gün bermedik, betpäl, binamys, ikiýüzli, ýalançy, hilegär, töhmetçi, husyt, ogry, aldawçy, hiç bir ýamanlykdan we hapa işleri etmekden gaýtmaýan adamlardygyny gördüm.
Olaryň hemmesi jem bolup bire wagtyň özünde ebedilik gonalgalarynyň agzyna dirikäler hiç kimiň bilmän galan we bilinmän galar öýdülen eýmenç, ajy we mukaddes hakykatyny ýazýardylar.
Söýgülimiňem öz mazar daşyna bir zatlary ýazýandygyny aňyma aýladym.
Indi gorkman-ürkmän ýarsy açyk tabytlaryň, jesetleriň, ystyhanlaryň arasyndan onuň mazaryna tarap ylgamaga başladym. Ony dessine tapjakdygyma ynandym.
Onuň kepen oranan ýüzüni görmesemem, uzak aralykdan tanadym.
Mermer haçyň ýüzünde başda “Söýdi, söýüldi we öldi” diýen ýazgy bardy.
Soňky okanlarym bolsa şeýledi: “Bir gün ol söýgülisine ikilik etmek üçin daşary çykdy. Ýagyşa ezildi. Sowuklady. Öldi.”
Gün doganda meni çalajan halda bir guburyň ýanyndan tapdylar.
Terjime eden: Has TÜRKMEN.
9
79
awesome
18.07.2022 17:26
Beýik Ret edilenler
Edebiýatyň taryhyna seretseň, şu döwürde Ýeriň ýüzünde ykrar edilen we meşhurlyk gazanyp, eserleri Umumadamzat edebiýatynyň altyn hazynasynda orun alan ýazyjylaryň eserleriniň çap edilmekden ýüz dönderilen, olaryň özlerini bolsa ýazyjy hökmünde ykrar etmekden ret edilen ýagdaýlarynyň nijemesi hakda okamak bolýar.
Şolar hakda-da birki agyz söz.
Belki, şu birki agyz söz, öz ýazan eserleriniň ykrar edilmeýändiginden göwni galyp ýören ýazyjylardyr-şahyrlara teselli bolar we olara öz döredijiliklerini täze güýç bilen dowam etmäge itergi berer.
Marsel Prust
Onuň “Ýitirilen wagtyň gözleginde” atly ýygyndysynyň “Swana tarap ugurda” atly ilkinji romanyny birnäçe neşirýatlaryň çap etmekden ýüz dönderendigi sebäpli, M.Prustyň özi öz hasabyna neşir etmäge mejbur bolupdyr. Onuň şu romanyny hödürlän neşirýatçylarynyň biri bolsa oňa: “Gadyrly dostum, men awtoryň nädip, özi uklamazyndan öň agdarynýandygyny suratlandyrmaga otuz sahypany sarp etmegi nädip başarýandygyna hiç düşünip bilmeýärin” diýibem jogap beripdir.
“Swana tarap ugurda” atly roman çap edilenden soňam ol köpçülik tarapyndanam, tankytçylar tarapyndan iňňän sowuk-sala garşylanypdyr. Ýöne eýýäm bu ýygyndyň ikinji romany bolan “Gyzlaryň saýasynda, güllerde” atly romany üçin M.Prust Fransiýanyň iň uly edebiýat baýraklarynyň biri bolan Gonkur baýragyny alypdyr.
Uilýam Golding
Soňra Edebiýat boýunça Nobel baýragynyň laureaty bolan bu ýazyjyň “Siňekleriň hökümdary” atly, ilkinji (debýut) romanynyň ykbaly juda çylşyrymly bolupdyr. Adamzadyň beýik eserleriniň biri hökmünde ykrar edilýän bu romanyň golýazmasy 21 gezek dürli neşirýatlardan çap etmekden ýüz dönderilip yzyna gaýdyp gelipdir. Diňe “Faber & Faber” atly neşirýatyň redaktory bu romany neşir etmäge razylyk bildiripdir. Olam neşir etmek üçin awtoryň romanyň içinden ýadro urşuny suratlandyrýan bölegini, şol neşirýatçynyň sözleri bilen aýdanyňda: “absurdlaýyn hem-de gyzyksyz fantaziýany” ýok etmegini talap edipdir.
Roman çap edilenden soň bolsa, gysga wagtyň içinde ol dünýä edebiýatynyň nusgalyk eserine öwrülipdir.
Gerbert Uells
“Dünýäleriň uruşlary” atly roman neşir edilýänçä ony çap etmekden ençeme gezek ýüz dönderipdirler. Bu kitap hakda ýaramaz pikirli redaktorlaň biri bolsa, ony: “tükeniksiz garabasma” diýibem atlandyrypdyr hem-de “Bu elhenç kitaby düýbünden okamaň” diýen netijäni çykarypdyr.
Eýdip-beýdip çap edilenden soň, bu kitap dünýä fantastikasynyň naýbaşy eserleriniň birine öwrülipdir.
Ernest Hemingueý
Beýik Hemiň “We Gün dogýar (Fiesta)” atly romanyny çap etmekden ýüz dönderýän hatynda “Peacock & Peacock” neşirýatynyň redaktory, roman hakda şeýle ýazypdyr: “Çynymy aýdaýyn, jenap Hemingueý, edil siziň öz kyssa eserleriňizde hakykatçyl bolşuňyz ýaly, men siziň bu kitabyňyzy neşir etdirmek babatdaky tagallalaryňyzy iriziji hem-de masgaralaýjy diýip hasaplaýaryn. Men siziň bu wakany meýhanada, bir eliňizd-ä şerap, beýlekiňizde-de syýagalam saklap ýazanyňyzy eşitsem-de, geň galmaryn...Biziň neşirýatymyz golýazmada täzeligi we ýürekdeşligi agtarýar. Ýöne siziň ýazanyňyzyň bu ölçeglere gabat gelmezlik derejesinden men elheder alýaryn.”.
(Awt.: Bu romany okanlaryň hemmesine mälimdir, “Fiesta” Birinji jahan urşunda ýaralanandygy sebäpli, erkeklik agzasyndan mahrum bolan betbagt bilen onuň magşugynyň arasyndaky sönmez yşk hakda gamgyndan, hasratly, ýüregiňi mynçgalaýan kyssadyr. Türkmen edebiýatynda-da Nargylyç Hojageldiýewiň şu kysymdaky: “Gülle degen sünbüller” powesti bardyr.).
“We Gün dogýar (Fiesta)” atly romanyň çap edilenden soňky meşhurlygy hakda agzap oturasy işem ýok.
Dewid Lourens
Bu ýazyjyň “Hanym Çatterleýiň oýnaşy” atly romanyny çap etmekden nobatdaky gezekde ýüz dönderen neşirýatçy D.Lourense şeýle sözleri ýazypdyr: “Siziň hut öz bähbidiňiz üçin bu kitaby çap etdirmäň”. Bu kitap eýdip-beýdip, hatda 1928-nji ýylda neşir edilenden soňam, onuň mazmunynyň erotizmden we söýgi uçburçlugy bilen bagly aç-açan sahnalardan doludygy üçin, Beýik Britaniýada ony satmaga we kitaphanalarda saklamaga gadaganlyk girizilipdir. Şol gadaganlygam tä 1960-njy ýyla çenli dowam edipdir.
Wladimir Nabokow
Bu ýazyjyň adybelli “Lolita” romanyny çap etmekden ýüz dönderen neşirýatçy ol hakda: “Köre-kör ynançly freýdist (meşhur psihiatr Zigmund Freýdiň taglymatyna eýeriji) bolsaňam çydap bolmaz derejede ýürekbulanjy çyrşaňňy...aýylganç durmuşy hakykatyň we görlüp-eşidilmedik hyýallaryň gowuşgynsyz dürüşdesi. Men bu kitaby ýene-de müň ýyllap jaýlamagy maslahat bererdim” diýipdir. Şondan soňam bu romany ýene-de 2 ýyllap hemme neşirýatlar ret edipdir. Haçan-da bu roman ilki Fransiýada çap edilip, soňra ABŞ-a getirilende bolsa, ol bada-bat bestsellere (iňlisçe: best seller – iň gowy satylýan) öwrülipdir.
Anna Frank
Ikinji jahan urşy ýyllarynda faşistlerden gizlenip, gündelik ýazan jöhit gyzjagazynyň gündeligi bolan “Anna Frankyň gündeligi” atly eseri çap etmekden 15 gezek ýüz dönderilipdir. Neşirýatçylaryň biri özüniň kitaby çap etmekden ýüz döndermegini esaslandyryp, şeýle diýipdir: “Meniň göwnüme bolmasa, bujagaz gyzjagaza, onuň kitabyny ýöntemje bir gyzyklyja güýmenjelik derejesinden ýokary galdyrýan akylly-başly duýgular ýetmeýär”.
Kitap çap edilenden soň birnäçe wagt geçip, ÝUNESKO-nyň mirasynyň “Dünýäniň hakydasy” atly sanawyna girizilipdir.
Klaýw Steplz Lýuis
Bu ýazyjyň häzirki döwürde juda meşhur “Ýolbars, Jadygöý hanym we geýim tekjesi” atly erteki-romany neşirýatçylar tarapyndan uzak wagt ret edilip gezipdir. Romany çap etmekden 37 gezek ýüz dönderilenden soň K.S.Lýuis tötänden edebiýat agenti Jefri Bles bilen sataşypdyr. Şolam ýazyja jadyly ülke – Narniýa hakda birinji kitaby çap etmäge ýardam beripdir. Häzirki döwürde bu kitap 47 dile terjime edilip, jemi 100 million sanda neşir edilipdir. Ol boýunça birnäçe gezek çeper filmler we multfilmler düşürilipdir.
Jek Keruak
Bu ýazyjyň häzirki döwürde adybelli “Ýolda” atly romanyny neşirýatçylar ret etme kemini goýmandyrlar. Şeýle ret etmeleriň birinde bolsa, hatda: “Onuň kakabaş kyssasy bitnikleň nesliniň (ýitirilen nesliň) ysytmaly jahankeşdeligini ajaýyp şekillendirýär. Ýöne, eseriň eser bolmagy üçin şujagaz ýeterlikmikä? Men-ä beýle pikir edemok.”.
Neşirýatçylaryň beýleki biri bolsa bu kitabyň: “sähelçe satuwlara hem-de tankytçylaryň ýaňsylaýjy seslenmelerine” mynasyp boljakdygyny aýdypdyr.
Jozef Heller
Bu ýazyjyň “Tilsim-22” atly kitabyny çap etmekden boýun gaçyran neşirýatçylaryň biri: “Mende bu adamyň (ýagny, awtoryň) näme diýmäge dyrjaşýandygy hakynda iň bir bulaşyk düşünjede ýok...Awtor romany gülkünç etmäge çytraşýar, mümkin satiriki-de etmäge dyrjaşýandyr, ýöne, hakykat-da welin, ol akyllylygyň hiç bir derejesinde-de gülkünç däldir”.
Stiwen King
Häzirki döwürde gorkunçlyklar eserleriniň Patyşasy diýlip ykrar edilýän bu ýazyjyň ilkinji romany bolan “Kerri”, 30 gezek çap edilmekden ýüz dönderilmegine mynasyp bolupdyr. Ýöne S.Kingiň hötjetligi ahyrsoňunda öz kitabyny çap etmäge ýeterlik bolupdyr we bu roman çap edilen ýylynda bir million tiražda satylypdyr.
Joan Rouling
Jadygöý oglanjyk hakda dünýä ýaň salan romanlar tapgyrynyň ilkinji romany bolan “Garri Potter we pelsepe daşy” atly romanyny çap etdirilip bilmän, J.Rouling ençeme neşirýatlaryň gapysyndan gaýdypdyr. Diňe “Blumsberri” neşirýaty bu kitaby çap etmäge töwekgellik edipdir. Bu töwekgelligiň gönezliginde-de, neşirýatyň eýesiniň 8 ýaşlyja gyzynyň tötänlikde romanyň golýazmasyny okap, kakasyna: “beýleki kitaplardan kän gowy” diýip aýtmagy sebäp bolupdyr. Ilkinji gezek neşir edilende-de bu roman bary-ýogy 1000 sany möçberde çap edilipdir.
Şol ýylam bu roman Beýik Britaniýada “ýylyň iň gowy kitaby” diýlip ykrar edilipdir.
Emili Dikinson
Emili Dikinsonyň ýazan eserleri, şygyrlary onuň özüniň ölüm, başy ölümlilik we tebigat hakdaky şahsy oýlanmalaryny beýan edýär. Ol dirikä onuň diňe käbir goşgujyklary çap edilipdir. Diňe ol 1886-njy ýylda aradan çykandan soň onuň uýasy Lawina elde tikilip, jilt edilen 40 sany kitaba ýerleşdirilen 1800 sany goşgusyny tapypdyr. Şol kitaplaram şondan soň çap edilipdir.
Häzirki döwürde Emili Elizabet Dikinson ABŞ-nyň iň ajaýyp we beýik şahyra-hanymlarynyň biri hökmünde ykrar edilýär we onuň şanyna 1955-nji ýylda Wenera (Zöhre) saýýarasynda Dikinson ýanardag girdaby atlandyrylypdyr.
Frans Kafka
Bu ýazyjy dirikä neşirýatçylaryň hiç biri ony çynlakaý kabul etmändir we onuň eserlerini çap etmekden üzül-kesil ýüz öwrüpdirler. Ol 1924-nji ýylda inçekeselden aradan çykmazyndan ozal öz dosty Maks Broda hemme ýazgylaryny otlamagy wesýet edipdir. Ol ölenden soň bolsa M.Brod F.Kafkanyň eserlerini neşir etdirmegiň alajyny agtarmaga başlapdyr.
Netijede F.Kafkaň eserleri dünýä edebiýatynda ekzistensial-roman görnüşinyň naýbaşy nusgalary hökmünde ykrar edilýär.
Edgar Alan Po
1849-njy ýylda aradan çykan bu amerikan ýazyjysy bolsa öz şygyrlaryny, hekaýalaryny we beýleki eserlerini çap etdirjek bolanda her sapar güzap baryny görüpdir. Diňe ol pajygaly ýagdaýda aradan çykandan soň onuň eserleri hakyky meşhurlyga eýe bolupdyr.
Jon Kits
Bu şahyryň döredijiligini tankytçylar onuň bütin ömrüniň dowamynda halaman ýazgaryp, kötekläp gezipdirler. Ýöne 19-njy asyryň ahyrynda J.Kitsiň döredijiligi Angliýada ägirt uly meşhurlyga eýe bolupdyr.
Stig Larsson
Dirikä žurnalist hökmünde adybelli bolan bu ýazyjy diňe 2004-nji ýylda ölenden soň, onuň “Millenium” atly romanlar üçleme ýygyndysyna girýän “Aždarha tenşekilli gyz”, “Ot bilen oýun edýän gyz”, “Howaýy galalary partladýan gyz” atly romanlary dünýäde ägirt uly meşhurlyga eýe bolupdyr.
Oskar Uaýld
Bu iňlis ýazyjysy hem öz döredijiligi bilen düýbünden eklenip bilmän, 1900-nji ýylda aradan çykanda başbitin tozup (bankrot bolup) ýogalypdyr. Diňe onuň ölüminden birnäçe ýyl geçenden soň ilki onuň Watanynda onuň ýazan sahna eserleri adygypdyr, soňam beýleki eserleri meşhurlyga eýe bolupdyr.
Margaret Mitçell
“Ýele sowrulanlar” atly, M.Mitçelliň 1937-nji ýylda Pulitser baýragyna mynasyp bolmagyna getiren we amerikan edebiýatynyň nusgawy görnüşine öwrülen bu romanyň 1000 sahypadan ybarat golýazmasyny jemi 38 gezek neşirýatlar çap etmekden ýüz öwrüpdirler.
Agata Kristi
Ýeriň ýüzünde eserleri 103 dile terjime edilen bu ýazyjy-hanymyň ilkinji romany bolan “Staýlzdaky täsin hadysa” (1920) 5 ýyllap ol neşirýatdan beýleki neşirýata oklap-gapdy oýnaşylyp, çap etmekden boýun gaçyrylyp gezipdir. Ol çap edilenden soň bolsa belgiýaly aňtawçy Erkýul Puaro hakdaky wakalar dünýä ýaň salypdyr.
Meri Şelli
1816-njy ýylda Jorj Baýron we onuň dostlary Jon Polidori, Persi we Bişi Şelli hem-de onuň 18 ýaşly aýaly Meri Şelli dagylar Ženewa kölüniň kenarynda ýagyn-ýagmyrdan gizlenip oturmaga mejbur bolupdyrlar. Şol ýerde-de olar Jiowanni Bokkaççoň usulynda güýmenmek üçin birek-birege gorkunç wakalary gürrüň bermäge başlapdyrlar.
Londona dolanyp gelenlerinden soň Meri Şelli özüniň şol ýerde toslap tapyp aýdyp beren wakasyny çap etdirmegiň kül-külüne düşüpdir. Waka merhumy operasiýa edip ondan diri adamy döredýän hakdan içen lukman hakynda ekeni. Netijede 1818-nji ýylda “Frankenşteýn” atly fantastiki roman “Lackington, Hughes, Harding, Mavor & Jones” atly abraýsyz, gümürtik neşirýatlaryň birinde, awtorynyň ady görkezilmezden, bary-ýogy 500 sany tiražda çap edilýär. Şojagaz tiražyňam bary-ýogy 25 sanysy satylypdyr. Soňra 1822-nji ýylda, bu romanyň eýýäm awtoryň ady görkezilen görnüşde neşir edilmegem edil şol öňki ýagdaýa sezewar bolupdyr. Diňe romanyň 1831-nji ýylda çap edilen täze görnüşi ýazyjy-hanymyň hakyky meşhurlyk gazanmagyna getiripdir.
Jon Grişem
Häzirki döwürde detektiw žanrynyň klasasy hasaplanýan, 1989-njy ýylda çap edilen “Öldürmegiň wagty” atly Jon Grişemiň romany hem ilkibada ençeme neşirýatlardan yzyna gaýtarylypdyr. Diňe “Wynwood Press” neşirýatynyň töwekgellik etmeginiň netijesinde ýaş detektiw ýazyjysynyň bu eseri meşhurlyga eýe bolupdyr.
Frederik Stendal
Dünýä edebiýatynyň altyn hazynasyna giren “Gyzyl we gara” eseriniň awtoram, oň eserem onuň döwürdeşlerine nämälimligine galypdyr. Ýöne muňa garamazdan ýazyjy bütin ömrüne öz eserlerine-de, öz zehinine-de çuňňur ynanjyny saklap, hemişe özüniň diňe geljekki nesiller üçin ýazýandygyny nygtap gezipdir.
Ýokarda görkezilenlerden başga-da, Jeýn Ostin, German Melwill, Genri Dewid Toro, Sýoren Kýerkegor, Meri Enn Şeffer, Aleskandr Griboýedow, Sergeý Dowlatow, Osip Mandelştam, Mihail Bulgakow, Warlam Şalamow, Wiktor Ýerofeýew, Annasoltan Kekilowa ýaly häzirki döwürde belli awtorlaň öz ýaşan döwürlerinde düýbünden ykrar edilmän, aradan çykansoňlar şöhrada eýe bolan ýagdaýlaryny näçe diýseň mysal getirseň boljak.
Bu mysallaň hemmesem, türkmen halkynyň: “Bermezek Taňrydan irmezek awçy”, “Ýykylan göreşden doýmaz”, “Yhlas bilen aglasaň sokur gözden ýaş çykar”, “Ajy günleri süýjä öwürýän – sabyrdyr”, “Bekli gapyny sabyr açar”, “Sabyr eden, myradyna ýeter”, “Sabyr edenler, gara dagy ýer eder, bisa¬byr¬lar haýyr işi şer eder”, “Sabyrly ýigit aşa ýeter” diýen nakyllarynyň aňyrsynda ummasyz durmuşy paýhasyň ýatandygyny hem-de şol nakyllaryň durmuşy hakykata, durmuşy tejribä doly laýyk gelýändigini subut edýär.
Onsoňam türkmeniň ýene-de bir dana nakylam bardyr. Şonam unutmalyň!
“JÜÝJÄNI GÜÝZ SANAŞYLÝAR” :-(...
Dürli internet çeşmelerinden maglumat alnyp taýýarlandy.
7
45
