Guy de Maupassant / Papa Simona
Sagat on iki boldy. Mekdebiň gapysy açyldy, bir topar mazar ol ýerden ylgady we gysga wagtda çykmaga howlukdy. Differentöne dürli tarapa dargap, her günki ýaly öýlerine agşamlyk naharyna gitmegiň ýerine, mekdepden birnäçe ädim uzaklykda kiçi toparlara ýygnanyp, pyşyrdap başladylar.
Hakykat, şu gün irden Blançottyň ogly Simon mekdebe ilkinji gezek geldi. Çagalar ene-atalarynyň Blançott hakda gürleşýänlerini eşitdiler we ony mähirli garşylasalar-da, öz aralarynda ejeleri çagalaryň bilmän ogullyga alan ýigrenji gynanjy bilen gürlediler. Simunyň çagalary az bilýärdiler; elmydama öýünde oturýardy, oba köçesinde we derýanyň kenarynda olar bilen gürleşmeýärdi. Munuň üçin olar ony halamaýardylar, indi birneme begençli bolsa-da, geň galdyryjy bolmasa-da, on bäş ýaşly bir erbet adamyň sözlerini diňlediler we gaýtaladylar, görnüşi ýaly, köp zady bilýärdi:
- Diňle ... Simon bar ... kakasy ýok!
Blançotyň ogly hem mekdebiň gapysynda görkezdi. Ol ýedi-sekiz ýaşyndady. Ol utanjaňlykdan gödek diýen ýaly reňkli, owadan geýnen oglan.
Simon öýe gitmekçi boldy, ýöne ýoldaşlar pyşyrdap, oňa erbet heýwere göwreli bolan çagalarda bolup geçýän ýaňsylaýan we rehimsiz gözler bilen seredip, halka doly ýapylýança ony has ýakynlaşdyrdylar. Olaryň arasynda näme ediljekdigine düşünmän, hereketsiz, geň galdy we aljyrady. Täzelikleri ýaýran ýigit, gazanan üstünliklerinden serhoş bolup, ondan sorady:
- Diňle, adyň näme?
- Simon.
- Simon, soň nädip?
Çaga düýbünden utandy we gaýtalandy:
- Simon.
Himigit oňa gygyrdy:
- Diýýärler: Simon şeýle we şeýle ... "Simun" familiýasy näme!
Oglan gözýaşlaryny saklap, üçünji gezek gaýtalady:
- Meniň adym Simon.
Oglanlar gülüp başladylar. Soň ýigit ýeňiş bilen sesini çykardy:
- Bolýar, indi kakasynyň ýokdugyna düşündiň!
Doly ümsümlik boldy. Çagalar adatdan daşary, ajaýyp, adaty ýagdaýdan haýran galdylar - oglanyň kakasy ýok!
Oňa öň görlüp-eşidilmedik bir janawer duran ýaly, ejeleriniň Blanşot üçin öňem düşünip bolmajak ýigrenji ulaldy.
Simun ýykylmakdan gorkup agaja egildi; düzedip bolmajak betbagtlyk bilen ezildi. Özüni düşündirmek, kakasy ýok we edip bilmejek aýylganç aýyplamany ret etmek üçin söz gözleýärdi.
Sahypa ýaly ak, ahyrsoňy batyrgaýlyk bilen gygyrdy:
- Dogry däl, meniň kakam bar!
- Ol nirede?
Simun dymdy; bilmedi.
Guysigitler güldi, gaty tolgundy; tebigatyň ýakyn meýdanlaryndaky çagalar ýaly, guş howlusynda towuklary ýaralanan guşy gutarýan gaty rehimsiz instinkte boýun boldular. Birden Simun ejesi bilen ýeke galan dul aýalyň bir goňşusyny gördi:
- Şonuň üçin kakaň ýok.
-, ok, - diýip, oglan aýtdy - - Meniň kakam bar!
- Ol nirede?
- Ol öldi, - diýip, çaga ýeňiş bilen jogap berdi, - kakam gonamçylykda ýatyr!
Kakasynyň ölendigi we gonamçylykda jaýlanmagy, ýoldaşyny beýgeldip, kakasy bolmadyk beýlekisini kemsidýän ýaly, märekäniň mähellesinden makullanan pyşyrdy. Kakalary esasan gödek, serhoş, ogry we zalym aýal bolan oglanlar has ýakynlaşdy; kanuny çagalar bikanunlary bogmak isleýän ýalydy.
Birden Simona ýakyn ýerde duran, üstünden gülýän howa dili oňa ýapyşdy we gygyrdy:
- Kaka ýok! Kaka ýok!
Simun ony iki eli bilen saçdan tutdy, dişlerini ýaňagyna gazdy we tüpeňläp, aýaklaryna urup başlady. Zibil başlandy. Söweşijiler aýryldy. Simon şatlyk bilen el çarpýan oglanlaryň köpüsiniň arasynda ýere ýenjildi, ýenjildi, gögerdi.
Ol ýerinden turup, tozany mehaniki taýdan silkip, kimdir biri gygyrdy:
- Kakaňyza arz ediň!
Soň bolsa hemme zadyň çökýändigini duýdy. Ondan has güýçlüdi, urýardylar, jogap berip bilmedi - ahyrsoňy, kakasy ýok. Buýsanç sebäpli, özüni bogýan gözýaşlara garşy göreşmäge synanyşdy, ýöne sesini çykarman aglady, aglady, titredi.
Soňra duşmanlary gazaply lezzet aldylar; dessine, elhenç şatlygy bilen meşgullanýan wagşylar ýaly, elleşip, Simonyň töwereginde tans edip başladylar, hor ýaly gaýtaladylar:
- Kaka ýok! Kaka gitdi!
Birden Simun aglamagyny bes etdi. Onda gahar gazandy. Aýagynyň aşagynda daşlar bardy, olary ýygnady we bar güýji bilen jellatlara atyp başlady. Iki ýa-da üç urdy, gygyryp gaçdylar. Oglan şeýle bir gorkunç görünýärdi welin, beýlekiler gorkýardy. Gorkak, gazaply adamy gören islendik mähelle ýaly dargadylar.
Kakasy bolmadyk oglan ýeke bolup, meýdana ylgady; näme etmelidigini öňe sürüp, ýadynda bir ýat tutdy. Ol özüni derýa gark etmek kararyna geldi.
Bir hepde öň haýyr-sahawat bilen ýaşaýan bir garyp adam, asla pulunyň ýoklugy sebäpli derýa gaçdy. Simun gark bolan adamyň suwdan nädip çykarylandygyny gördi. Adatça özüne rehimsiz, mylaýym we ýigrenji ýaly görünýän bu betbagt goja daş keşbi bilen urdy: ýüzi reňkli, sypaýy däldi, uzyn sakgally çyglydy, ýöne açyk gözleri asuda görünýärdi. Daş-töwereginde aýtdylar:
- Ol aradan çykdy!
Kimdir biri goşdy:
- Indi özüni gowy duýýar!
Simun hem özüni gark etmek kararyna geldi. bu betbagt adamyň puly ýokdy, kakasy-da ýokdy.
Derýa tarap ýöräp, onuň akýandygyna syn etdi. Düwürtikli balyklar arassa suwda aýlandylar, böküp, derýanyň üstünden uçýan ortalary tutdular. Oglan aglamagyny bes etdi we bilesigelijilik bilen olaryň hilelerine syn etdi. Timeöne wagtal-wagtal, ýyldyrym çakýan mahaly gysga wagtyň içinde birden öwüsýän şemal öwüsýän ýaly, agaçlar heläkçilik bilen titreýär we uzaklara äkidilýär, şol bir pikir Simona gaýdyp gelip, oňa agyr agyry berýär: “Men özümi gark etmeli, sebäbi kakam ýok ".
Örän yssy, gaty gowy. Gün otlary gyzdyrdy. Bir gözýaş, gözýaşdan soň bolşy ýaly, oňa eýe boldy; günüň otunda ýatmak isledi.
Kiçijik, gaharly gurbaga onuň aýagyna bökýärdi. Ol ony tutjak boldy. Ol gitdi. Ony kowup başlady we üç gezek sypdyrdy. Ahyrynda yzky aýaklaryndan tutdy we özüni azat etmek üçin edýän tagallalaryna güldi. Aýaklaryny aşagyna aldy-da, birden çykardy, iki taýak ýaly gaty boldy. Tegelek gözlerini altyn tegelek bilen aýlap, şol bir wagtyň özünde ellerini ýaly howada öň penjelerini silkdi. Oňa bir oýunjak ýadyma düşdi: haçda birleşdirilen dar tagtalar, ýöriş eden esgerler bilen birlikde egrem-bugram görnüşde hereket edýärdi. Öýi, ejesi hakda pikir etdi, özüni gaty gynandyrdy we hemme ýerden titräp, ýene aglap başlady. Ol dyza çöküp, ýatmazdan ozal bolşy ýaly doga okap başlady, ýöne gutaryp bilmedi, sebäbi gaty aglap, gözegçiliksiz bokurdagyna ýokaryk galyp, ony silkdi. Hasratyna siňip gitdi, başga zat hakda pikir etmedi, töwereginde hiç zat görmedi, diňe aglady.
Birden onuň egnine agyr eli düşdi, çuňňur ses bilen biri sorady:
- Näme gynanýarsyň, kiçijik oglan?
Simun yzyna öwrüldi. Uzyn boýly işçi, egrem saçly, gara kelleli, gara sakgally oňa gowy seredýärdi. Çaga gözlerinde we sesinde ýaş bilen jogap berdi:
- Meni urdular ... sebäbi ... meniň ... kakam ýok ... kakam ýok.
- Nädip beýle, - nätanyş ýylgyrdy, - her kimiň kakasy bar.
Oglan bokurdagyny gysan spazm sebäpli sözleri aýtmakda kynçylyk çekdi:
- We men ... men ... ýok!
Işçiniň ýüzi çynlakaý boldy; ýaňy-ýakynda bu ýerde mesgen tutan hem bolsa, Blanşotyň ogluny tanapdy.
- Aglama, oglan, köşeş, - diýdi-de, meniň bilen ejeňe gel! Seni taparys ... kaka.
Uly biri kiçisini elinden aldy-da, ýola düşdüler. Işçi ýylgyrdy, obanyň iň owadan gyzlaryndan biri diýilýän Blançot bilen duşuşmagy ýigrenmedi. Belki-de, bir gezek süýnüp, gyz ýene süýşer öýdüpdir. Kiçijik, arassa ak reňkli jaýa geldiler.
- Ine! - diýip, oglan gygyrdy:
- Eje!
Gapyda bir aýal peýda boldy, işçi derrew ýylgyrmagyny bes etdi. Faceüzüniň reňkli bu uzyn gyzyň erkinlik almajakdygyna düşündi. Ol adamyň başga birine aldanan öýüne girmegini gadagan edýän ýaly berk durdy. Işçi gapagyny döwüp, utandy we sesini çykardy:
- Ine, jenap, men saňa ogluňy getirdim, ol derýanyň golaýynda ýitdi.
Emma Simun ejesiniň boýnuna özüni oklady we ýene aglady:
-, ok, eje, özümi gark etmek isledim, sebäbi meni urdular ... urdular ... kakam ýok.
Womanaş aýalyň ýaňaklaryny ýakdy; barlygy bilen agyryny başdan geçirip, çagany höwes bilen gujaklady, gözlerinden ýaş dökülip, ýüzüne döküldi.
Degilen işçi nädip gitmelidigini bilmän durdy. Birden Simun ylgady-da, sorady:
- Kakam bolmak isleýärsiňizmi?
Ümsümlik boldy. Blançot gaty utandy; Ol bir sözem aýtman, diwara egildi we ellerini ýüregine basdy, çaga jogap berilmändigini görüp, ýene aýtdy:
“Islemeýänligiňiz sebäpli, men ýene gark bolaryn.
Işçi hemme zady degişmä öwürjek boldy we gülki bilen jogap berdi:
-, ok, razy.
- Adyň näme? Çaga sorady. “Soralanda nädip jogap bermelidigini bilmeli.
Işçi: "Filip" diýip jogap berdi.
Simon bu ady has gowy ýatda saklamaga synanyşyp, bir sekunt dymdy, soň bolsa teselli berip, ellerini uzatdy we aýtdy:
- Filip, sen meniň kakam!
Işçi ony ýokaryk galdyrdy, iki ýaňagyndan ogşady, yzyna öwrüldi we howlukman, giň ädim ätdi.
Ertesi gün Simony mekdepde gaharly gülki bilen garşy aldy. Çykyşda, şol oglan düýnki zady gaýtalamak isläninde, Simon daş atjak bolşy ýaly ýüzüne oklady:
- Filip, bu kakamyň ady!
Hemme ýerden gülki eşidildi:
- Filip, soň? Bu Filip kim? Filipusy nireden aldyň?
Simon hiç zat diýmedi. Imanynda sarsmaz, olara äsgermezlik bilen seretdi we boýun egmek däl-de, gynamalara çydamak isleýärdi. Mugallymyň daş keşbi bilen halas boldy we ylgady.
Üç aýlap uzyn boýly işçi Filip Blanşotyň öýüniň daşynda köplenç görünýärdi. Kämahal, penjireden tikeninde, onuň bilen gürleşmäge het edipdi. Blançot sypaýylyk bilen jogap berdi, üýtgemeýän çynlakaý howa bilen, hiç wagt degişmedi, içeri girmäge çagyrmady. Şeýle-de bolsa, ähli erkekler ýaly birneme ulumsy Filip, özi bilen gürleşende ýaňaklarynyň birneme gülgüne bolandygyny göz öňüne getirdi.
Aöne zeper ýeten abraýy dikeltmek kyn, zaýalanmak üçin hiç zat gerek däl, Blançotyň gorkunç saklanmagyna garamazdan obada gybat başlandy.
Simon täze kakasyna hakykatdanam aşyk boldy we her gün agşam diýen ýaly, Filip işini gutaranda, bile gezdiler. Oglan yhlas bilen mekdebe gatnady we mekdep okuwçylarynyň mertebesi bilen geçdi, olaryň gülküsine hiç wagt jogap bermedi.
Şeýle-de bolsa, Simony ilkinji gezek uran ýigit oňa:
- iedalan sözlediň, Filip kakaň ýok!
- Näme üçin? - Simon alada bilen sorady.
Hisigit ellerini süpürip dowam etdi:
- Hawa, sebäbi kakaň bar bolsa, ejeňiň adamsy bolardy.
Jedeliň dogrulygy Simony utandyrdy, ýöne muňa garamazdan jogap berdi:
- Şeýle-de bolsa, ol meniň kakam!
"Mümkin" diýip, ýigit ýylgyrdy we garşy çykdy, "ýöne ol hakykatdanam seniň kakaň däl.
Blançotyň ogly başyny egdi we pikirini ýitirip, Filipiň işleýän Loison daýza galasyna barýan ýoldan ýöräp gitdi.
Galp agaçlaryň içinde gizlenýän ýalydy. Onda gaty garaňkydy, diňe ullakan galplygyň gyzyl alawy, ýalaňaç eli bilen bäş sany demirçiniň şekillerini aç-açan şöhlelendirip, kerleri ker edip kakýardy. Şeýtanlar ýaly alawda otyrdylar, çekiçleri bilen gynaýan gyzyl demirlere gözlerini dikdiler we agyr çekiçler bilen bilelikde ajaýyp pikirleri uçdy.
Simon duýdansyz demirçiniň içine girdi we ýuwaşlyk bilen dostunyň bluzkasyna gysdy. Filip yzyna öwrüldi. Demirçiler oglana üns bilen seredýärdiler. Adaty bolmadyk ümsümligiň arasynda Simunyň inçe sesi eşidildi:
- Diňläň, Mişodanyň ogly Filip, hakykatdanam meniň kakam däl diýýär.
- Näme üçin? Işçi sorady.
Çaga doly sadalyk bilen jogap berdi:
- Sebäbi sen ejemiň adamsy dälsiň.
Hiç kim gülmedi. Filip maňlaýy bilen uly elleriniň üstünde durup, çeňňegiň tutawajyny tutdy. Ol bu barada oýlandy. Dört ýoldaş ondan gözüni aýyrmady we bu ägirtleriň arasynda kiçijik Simun jogaba sabyrsyzlyk bilen garaşdy. Birden demirçileriň biri, her kimiň pikirine jogap berýän ýaly, Filipusa:
“Şeýle-de bolsa, Blançot gowy, edepli gyz. Özüne betbagtlyk bolsa-da, rahat we ykdysady taýdan ýaşaýar. Ol dogruçyl adama gowy aýal bolar.
Beýlekiler: "Bu hakykat" -diýdi.
Işçi sözüni dowam etdi:
- Onuň büdremeginde günäkärmi? Oňa öýlenjekdigini wada berdi we hormat goýýan aýal-gyzlar hakda beýle zat bilmeýäris.
- Bu hakykat! Beýlekiler bolsa agzybir tassykladylar.
- aloneeke çagany terbiýelemek nähili kyn boldy, şondan bäri näçe gözýaş dökdi, muny diňe Hudaý bilýär we ýygnakdan başga ýere gitmeýär.
Demirçiler ýene: "Bu hakykat" -diýdi.
Eşidilenleriň hemmesi galanyň oduny ýakýan gykylyklaryň sesi boldy. Filip göwünsizlik bilen Simuna tarap egildi.
“Ejeňe aýt, agşam onuň bilen gürleşerin. Ol oglany ýuwaşlyk bilen gapynyň agzyna itekledi we işe gaýdyp geldi.
Bäş sany çekiç, birine meňzeýär. Gijä çenli demir ýasadylar, güýçli, güýçli, şatlyk, kanagat bilen dolduryldy. Dynç alyşda kafedral jaňy beýleki jaňlaryň jyňňyrdylmagy bilen gark bolşy ýaly, beýlekileriň sesini ýapýan Filipiň çekiçi her sekuntda ker sesleri bilen aşak inýärdi. Filipiň gözleri ýanýardy we bir uçgun uçunyň arasynda gaharly ýasady.
Filip Blanşotyň gapysyny kakanda, asman ýyldyzlar bilen doldy. Sundayekşenbe güni bluzka, täze köýnek geýip, sakgalyny kesipdi. Gapynyň agzynda bir ýaş aýal peýda boldy; oňa gaharly aýtdy:
“Jenap Filip, beýle giç gelmek gowy däl.
Jogap bermek isledi, ýöne utanyp, bir zatlar gürledi.
Ol sözüni dowam etdi:
- Sen maňa düşünmeli, meniň hakda gürleşmek islämok.
Birdenem:
- Aýalym bolmaga razy bolsaňyz, kimiň aladasy bar?
Jogap ýokdy, ýöne otagyň garaňkylygynda kimdir biri ýykylan ýaly ses çykdy. Filip derrew girdi, eýýäm düşekde ýatan Simun, öpüş sesini we ejesi tarapyndan zordan eşidilýän birnäçe sözleri çykardy. Soňra güýçli eller oglanjygy tutdy we Gerkulyň gujagynda saklap, dosty oňa gygyrdy:
- adesoldaşlaryňyz, olara kakaňyzyň demirçi Filip Remidigini we sizi kemsitmäge het edip bilýänleri saýlajakdygyny aýdyň.
Ertesi gün oglanlar mekdebe ýygnananlarynda, kiçijik Simon sapak başlamazdan ozal ýerinden turdy. Ol reňkli, dodaklary titreýärdi.
Oglan jyňňyrdaýan ses bilen: “Kakam, demirçi Filip Remi, meni gulak asmak isleýänleriň hemmesini ýok etjekdigini aýtdy.
Bu gezek hiç kim gülmedi - demirçi Filip Remini hemmeler tanaýardy. Bu, her kimiň buýsanjak kakasydy.
XIX asyryň fransuz gysga hekaýasy / [Komp. B.P.Mitskewiç.]
- Minsk: "Uniwersitet" neşirýat, 1984
Terjime eden A.W.Nasnaýa.