Doha şäherinde ýerleşýän dünýä ähmiýetli, özüne çekiji medeni gymmatlyk bolan özboluşly Yslam sungatynyň muzeýi Katar Döwletiniň esasy nyşany hasap edilýär.

Yslam arhitekturasynyň stilinde döredilen binanyň haýran galdyryjy binagärlik görnüşi arap stilinde arkaly penjireler bilen bezelen uzyn eýwanly «ganatlary» bolan bäş gatly diňdir. Onuň diwarlary ak daşdan ýasalan we edil piramida çalym edýär, ol deňiz aýlagynyň kenaryndaky emeli adada ýerleşip, muzeýe garanyňda, haýsydyr bir şeýhiň ajaýyp hususy willasyna meňzeýär.

14 asyrdan gowrak döwrüň yslam sungatyny öz içine alýan täsin muzeý Pars aýlagynyň arap döwletlerinde şeýle derejedäki ilkinji muzeýdir. Muzeýiň gurluşygy 2006-njy ýylda tamamlandy.

2008-nji ýylyň noýabr aýynda muzeýiň açylyş dabarasy boldy. Onuň taslamasy şol döwürde 91 ýaşynda mahaly Pritzker baýragynyň eýesi bolan asly hytaýly amerikan arhitektory Io Miň Peý (ýa-da Ýuýmin Beý) tarapyndan taýýarlanyldy. Döwrümiziň iň meşhur arhitektorlarynyň biri bolan Peý Pariždäki Luwr muzeýiniň esasy aýna piramidasynyň, Singapurdaky Raffles City toplumynyň, Hytaýdaky Sužou taslamasynyň awtorydyr.

Yslam sungatynyň muzeýiniň modernistik dizaýny häzirki zaman tehnologiýasyny arap arhitekturasynyň däpleri bilen organiki taýdan sintez edýär. Binanyň umumy meýdany 45 000 inedördül metre barabardyr.

Täze dinozawr görnüşleri awstraliýaly paleontologlar tarapyndan toparlara bölünipdir. "Euronews"-iň habaryna görä, "Australotitan cooperensis" ýa-da "Günorta titan" diýlip atlandyrylýan dinozawr ýer ýüzüne aýlanyp gören iň uly bäş dinozawryň biridir.

Alymlaryň pikiriçe, "Australotitan cooperensis" ýa-da "Günorta titan" atly äpet dinozawryň uzynlygy 5-6,5 metr, ini bolsa 25-30 metr bolupdyr

Alymlara dinozawryň bu görnüşini kesgitlemeklik üçin 15 ýyla golaý wagt gerek bolupdyr. Bu ylmy gözlegiň uzak wagt dowam etmekligi bolsa, tapyndylaryň tapylan ýeriniň uzaklygy we tapylan süňkleriň portlygy bilen baglanyşykly bolupdyr.

Alymlar dinozawryň 3D şekillerini öwrenmeklik bilen, onuň zawropodlar toparyna - ownuk kelleli, uzyn boýly we galyň aýakly dinozawrlara degişlidigini anykladylar. Bu dinozawrlar ýer ýüzünde takmynan ýüz million ýyl ozal, Mezozoý döwründe ýaşapdyrlar diýlip çaklanylýar.

Ga­myş tüý­dük go­wa­gy: Hy­ta­ýyň de­mir­ga­zyk-gün­ba­ta­ryn­da­ky Guýi­lin şä­he­ri­niň mer­ke­zin­den, tak­my­nan, 6 km uzak­lyk­da­ ýer­leş­ýän go­wak ga­dy­my­ly­gy bi­len ta­pa­wut­lan­ýar. 180 mil­li­on ýyl ozal eme­le ge­len­di­gi çak­la­nyl­ýan go­wa­gyň çuň­lu­gy 240 met­re ýet­ýär. Şeý­le-de bol­sa onuň içi o di­ýen ga­raň­ky däl. Se­bä­bi, Gün şöh­le­si go­wa­gyň içi­ne de­pe­den gö­ni düş­ýär. Go­wa­gyň di­war­la­ryn­da­ky reňk­li daş­lar şöh­lä­ni yza ser­pik­di­rip, ýag­tyl­an­dyr­ýar hem-de ja­dy­laý­jy te­bi­gy gö­zel­li­gi eme­le ge­tir­ýär. Bu ýe­r 1940-njy ýy­la çen­li nä­bel­li bo­lup­dyr. Hä­zir­ki wagt­da Guýi­lin se­bi­ti­ iň köp sy­ýa­hat­çy­lyk edil­ýän mer­kez­le­riň bi­ri­ne öw­rül­di. Bu go­wak «te­bi­gy sun­gat köş­gi» diý­lip at­lan­dy­ryl­ýar. Reňk­li öwüş­gin­le­ri bi­len ta­pa­wut­lan­ýan köş­güň iç­ki gur­lu­şy ga­myş tüý­dü­ge meň­zeş bo­lan­soň, şeý­le at­lan­dy­ry­lyp­dyr.

Ýerleriň hemmesini daýhanlar bejiripdirler. Mülkdarlar ýerleri kärendesine beripdir. Salgytlar emeriň, halyfyň kaznasyna siňiodir. Ikta ýerleri arasyndan ogluna nesle geçipdir. Sebäbi ol ýerler köplenç harby işe çeşmelere berlipdir.

VII-VIII asyrlarda Araplar d.g. Afrikany, Pirineý ýärym adasynyň köp ýerlerini eýläpdir. 715 Zakawkaziýa, soňra merkezi Aziýany basyp alýar. Basyp alan ýurtlarynyň halklary Omaýatlarydan närazyçylygy artýar. Şehitler we harajitlerden başgada 20 ýylarda täze topar abbasitler peýda boldy.

Omaýatlaryň häkimiýeti çykylsada olaryň biri Ispaniýa gaçyp, garaşsyz kardow emiratyny döretdi. Abbasitler basybalyjylylyk syýasatyny dowam etdirdiler.

Halyfatyň g.d. Merw oazisinde gozgalaňe Abu Mulsim ýolbaşçylyk etdi. Ol asly gelip çykyşy boýunça parsdy, Horasan we Mawerannahryň halky gozgalaňa aýaga galdy. (Amyderýa bilen Syrdarýanyň aralygy) bir bada 60 oba aýa galýar.

Hünärmentler, söwdagärler, daýhanlar gatnaşdy. Gözdalan 747 ýylda başlanyp üç ýylda golaý dowam etdi. Halyf Merwan II Müsüre geçip şol ýerde öldüpdir. Halyf diýip Abbasid Abul Abbas yglan edipdirler. Abbasitler (750-1258) Halifatda häkimligi ele alýär.

Ýöne abbasitler Siriýada, Damaskda köp saklanyp bilmediler, sebäbi ol ýerde Omaýatlryň tarapdarlary köpdi. Şol sebäpli olaryň ýurdyň paýtagtyny Bagdada geçirdiler (762 ý.). Abbasidleriň döwründe söwda we ýere iri ýer ýeçiligi saklanypdyr.

Ikta düzgüni ýaýraýar. Musulman dini edaralarynyň wakuf ýerleri bolupdyr. Halyfatda VIII asyryň 2 ýarymyndan IX asyryň I ýarymyna çenli Abbasidleriň häkimiýetine garşy halk hereketleri dowam edipdir.

755 ýylda Horasanda Sumbodyň gögalany Merkezi Aziýada 776-783 ýylda Mukannanyň ýolbaşçylygyndaky halk hereketi (Akbynaslylaryň gözgalany) Gürgende 778-779 ýylarda gözgalan boldy.

816-837 ýylarda Azerbaýjanda we Günbatar Eýranda Babegiň ýolbaşçylygyndaky daýhan hereketleri boldy. 839 ýylda Tabristanda (Mazendaranda) Marýaryň ýolbaşçylygyndaky halk köpçüliginiň hereketi bolup, daýhanlar araplaryň ýerlerini eýeläpdirler.

VIII-IX asyrda hüramentleriň hereketi Azerbaýjana we Merkezi Aziýada täsirli bolupdyr (huromit sözüniň gelip çykyşy barada maglumat ýok). Bu hereket iri ýer eýeleriniň ezişine garşy bolandygy üçin progressiw rol oýnapdyr.

Halyf Muliniň döwründe (813-833) Müsürde halk salgytlara çydaman herekete gelýär. Muliniň özi baryp gozgalaňy ýätyrýär. Aýllary, çagalary gula öwüripdirler. Ýöne nähili bolsa-da, gozgalaň ýatyrylandan soň salgytlar düzgünleşdirilýär.

Araplar syýasy taýdan pese gaçsada arap-musulman medeniýeri, edebiýaty hünärmentçilik, söwda, deňizde ýüzmek ösdi. Suw gurluşygy, desgalaryna uly üns berildi. Yspaniýa bilen Hytaý aralagynda sowatly adamlaryň sany artdy. Goşuna uly üns berildi. Göçüp-gonup ýörän bedwinlere derek hakyna tutma goşup berildi. Agrar gatnaşyklary Abbasidlererde öňli ýaly galdy.

Horosan eýenlylaryň Tahirid (821-873) neberelerine berildi.

Tahirid Abdallah (828-844) ýurduň ykdysady ösüşine uly üns berýär. Emma jemgyýetçilik ýerleriniň daýhan gozgalaňlaryna getirýär. Şeýdip Eýranyň Gündogarynda Saffaridleriň mebereleriniň döwleti döredýär. Ony esaslandyran Yakub Ibn Leýsdir. 864 ýylda Ol Leýstanda Emir boldy. Häzirki Owganystanyň Hyrat, Kabul, Gazna, Kerman, Pars ýerlerini eýeläp 873 ýylda öž häkimiýetini berkitdi. Bagdada ýöriş etdi. Ýöne ol ýeňildi. Soňra bütin merkezi Aziýa diýen ýaly Samanileriň (875-999) gol astyna düşdi. IX-X asyrda halyfat pese gaçyp başlady. Sebäbi milli halyfat pese gaçyp başlady. Sebäbi milli azat edijilik hereketler güýçlendi. Eýranda Tahiriler, Merkezi Aziýada Samaniler, Demirgazyk Afrikada Müsürde Halyfa salgyt tölejek bolup gozgalaňlar turdy.Kermatlaryň gozgalaňy 900-902 ýylda Siriýada bolup geçdi. Kermatlar gozdalaň turuzdylar. Emma bu gozgalaň ýatyrylandan soň Ysmail, Tunisa gaçýär, bu ýerde Muhammediň nesli bilen baglanyşykly. Fatimidlerin Ysmailit halyfaty döredilýär (910-1171).

X asyryň ahyrynda Alžir, Tunis, Siriýa, Sisiliýa, Müsür, Palestina, Siwiýanyň uly bölegi degişli bolupdyr. Fatimid Ismaitleriniň hem karamatlaryň hem belli bir meýilnamasy bolmansyr. Olaryň baryly din bilen baglanyşykly bolup, halky özmek, talamak, hormatlak, öldürmek, gula öwürmek bolupdyr.

Musulman doganlaryndan Nigeriýalylara sowgat

Dünýäniň iň garyp ýurdy hasaplanýan Nigeriýada, 70 müň gurban paýy bolan türk kömek guramalary, umumy ilaty 21 million bolan ýurduň ýediden birine ýetýär we gurban etini getirmekde möhüm rol oýnaýar. takmynan 3,5 million afrikalylaryň öýleri.

Çyzykly melotriýa – hyýar bilen garpyzyň çaknyşdyrylmagy netijesinde emele getirilen gibrid. Ylmy ady – Melothria scabra. Dünýä ýurtlarynda ol “cucamelon” ady bilen tanalýar, ýagny iňlis dilindäki “cucumber-hyýar” hem-de “watermelon-garpyz” diýen iki sözden gelip çykan. Onuň daşy garpyza, içi bolsa hyýara meňzeş bolup, özboluşlylygy bilen görenleri haýran edýär. Dadyp görlende tagamy hyýar bilen garpyzyň ikisiniň-de tagamyny ýatladýar, emma biraz turşumtyk tagamy-da bar.

Meksikada oňa meksikan turşy hyýary hem diýilýär. Melotriýa esasan Merkezi hem-de Günorta Amerikada köpçülikleýin ösdürilýär. Ilkinji gezek Meksikada, Merkezi Amerikada we Afrikada ýetişdirilip, soňra Ýewropa ýaýraýar. Ölçegi üzümiň ululygynda – 4 sm çenli bolýar. Daşky reňki garpyzyňky ýaly bolup, kiçijik garpyza çalym edýär, içi hem edil hyýaryňky ýalydyr. Adaty hyýar hem-de garpyz bilen deňeşdirilende ony ýetişdirmek hem aňsatdyr. Oňa az tehniki hyzmaty ýetirseň hem hasyl berýär. Gurakçylyga çydamly bolup, direg berlen ýagdaýynda dyrmaşyp ösýär.

Düzümi boýunça melotriýa ýaglara, uglewodlara, beloklara, magniý, demir, fosfor, natriý, kaliý, kalsiý ýaly minerallara, B9 we C witaminlerine baýdyr. Şeýle-de onuň düzüminde belli bir derejede süýüm hem toplanýar. Miwelerini yzygider iýmek ýürek-damar ulgamynyň kesellerine gowy täsir edýär, gan basyşyny dikeldýär, howply çiş keselleriniň hem öňüni almaga ýardam edýär, gandaky holesteriniň derejesini peseldýär. Ýöne miwesiniň kaloriýalylygy pes bolup, ol 15 kkal deňdir. Ýene bellemeli zatlaryň biri-de, ol örän peýdaly berhizlik iýmit bolup, artykmaç agramy azaltmaga kömek edýär. Ýöne aşgazan keselleri bolan adamlar ony iýmekden saklanmalydyrlar. Melotriýa ter görnüşinde, duza ýatyrylan görnüşinde, dürli işdäaçarlar taýýarlananda giňden peýdalanylýar.

Ölüm jülgesiniň 1913-nji ýylda 56,7 ° C (134 ° F) temperaturasy bar. Tirat Zvi Ysraýylyň demirgazyk sebitinde ýerleşýän bir oba. Bu dünýäniň iň yssy ýurtlaryndan biridir. Bu ýerde 1942-nji ýylda rekord derejede 54 ° C (129 ° F) hasaba alyndy.

“Rolls-Royce” Boat Tail, 28 million dollar

“Rolls-Royce” ýene-de dünýädäki iň gymmat awtoulag. 2021-nji ýylyň maý aýynyň soňky günlerinde hödürlenen “Rolls-Royce Boat Tail” 28 million dollar (20 million ýewro) bahasy bilen täze rekord goýdy.

Puluñyz bilen abraý gazanmañ,

Puluñyz gutaranda abraýynyzy.

Ýitirmezlik üçin,

Abraýynyz bilen pul gazanyñ...