Imissyou
14.12.2023 14:19
Lukmançylyk ylmynyň tassyklamagyna görä, naryň miwesi ýokary bejerijilik häsiýete eýedir. Onuň himiki düzümi, görnüşine, ösýän ýeriniň topragyna, howa şertlerine bagly bolup, bu ýokumly we peýdaly iýmit bütin dünýäde bellidir. Naryň bişip ýetişmegi üçin yssy howanyň bolmaklygy hökmanydyr. Ol 9-12 derejä çenli sowuga çydap bilýär. Ol adamlara belli bolan iň gadymy ösümlikleriň biri hasaplanylyp, ilkibaşda, esasan hem Eýranda ösdürilip ýetişdirilipdir. Şeýlelikde nar miwe hökmünde ilki Aziýa ýurtlarynda ulanylyp başlanypdyr.
Nar agajynyň gabygy we köki dermanlyk häsiýete eýedir. Onuň ýapraklaryndan şypa beriji çaýy demleýärler. Şeýle hem nardan miwe suwy taýýarlanylyp, ol damarlaryň işleýşini gowulandyrýar. Lukmançylykda süýji naryň suwy böwregagyrylaryny bejermekde, turşumtyk naryň suwy bolsa böwrekdäki daşlary aýyrmakda we öthaltany arassalamakda peýdalanylýar. Başga-da, bagyr, öýken, dalak, galkan görnüşli we peşew mäzleriniň gowy işlemegine naryň suwunyň täsiri uludyr. Ony aşgazanasty mäz we düwnük kesellerinde, ganazlykda, ýokanç keselleri bejermekde hem umumy bejergi hökmünde ulanypdyrlar. Mundan başga-da, bu täsin miwäniň sesiňi arassalamakda, dümew, üsgülewük, gijilewük kesellerini bejermekde, bedeniň gyzgynyny kadalaşdyrmakda peýdasy uludyr.
Halk lukmançylygynda ata-babalarymyz naryň gülüni aşgazan we içege näsazlyklarynda, diş etiniň ganamagynda ulanypdyrlar. Naryň miwesi buşukdyryjy, ýara bitiriji we diş etlerini berkidiji serişde hökmünde belli bolsa, ondan taýýarlanan şire ganazlykda we sarygetirmede örän peýdalydyr. Naryň gabygy içgeçme keselinde gaýnadylyp ulanylýar.
18
25
Imissyou
14.12.2023 09:16
Gadym döwürlerden bäri adamlar suwy gaýnadyp, oňa dürli ösümlikleriň ýapraklaryny, baldaklaryny ýa-da miwelerini goşup, olary melhem hökmünde ulanyp gelipdirler. Bu ösümlikleriň köpüsi özüniň dermanlyk häsiýetleri bilen tapawutlanypdyrlar. Şeýle ösümlikleriň iň esasylarynyň biri hem keýik otudyr. Oňa il arasynda käkilik oty hem diýýärler.
Keýik otunyň watany Ortaýer deňziniň sebitleri we Türkiýe döwleti hasaplanýar. Bu otuň hoşboý ysy bar, ony dürli hili naharlaryň tagamyny süýjetmek üçin ulanýarlar. Käkilik otunyň ynsan saglygyny bejermekde dermanlyk aýratynlyklary bolup, aşgazan, öýken we içege kesellerini bejermekde halk lukmançylygynda giňden peýdalanylýar. Ondan başga-da bu ösümligi üsgülewüge, dem alyş ýollarynyň sowuklamasyna garşy çaý hökmünde içýärler. Ol adamyň gan akymyny kadalaşdyrýar, gandaky glýukozanyň mukdaryny sazlaýar.
Keýik otuny köp ýurtlarda şowlulyk getirýän ösümlik hökmünde hem ulanýan ekenler. Şeýle ýurtlardan biri hem Gadymy Gresiýa hem-de Müsürdir. Olar bu ösümligi ybadathanalarda we öýlerinde tütedipdirler. Türgenler we esgerler bolsa melhem hökmünde ulanypdyrlar. Olar bu ösümligiň ýagyny çykaryp, ony bedenlerine çalypdyrlar. Şeýtmek olara güýç berýär diýip hasaplapdyrlar.
Gadymy grek lukmanlary bolan Pedaniý Dioskorid we Pliniý keýik otunyň dermanlyk häsiýetleri barada öz ylmy işlerinde ýazyp geçipdirler. Russiýada ony ,,Ylahy ot’’ diýip atlandyrypdyrlar. Ony,, Bagt getirýär’’ diýen düşünje bilen toýlarda, ýörişe, awa ýa-da balyk tutmaga ugranlarynda tütedipdirler.
Keýik otunyň dermanlyk häsiýetleri barada Gahryman Arkadagymyzyň ,,Türkmenistanyň dermanlyk ösümlikleri’’, ,, Çaý melhem hem ylham’’ atly ylmy-ensiklopedik işlerinde hem giňden agzalyp geçilýär. Bu ösümlikden taýýarlanylan çaýy kakadylan miweler bilen kabul etmek boýunça maslahatlar berjaý edilende bedendäki mikroelementleriň deňagramlylygynyň üpjün edilmegine oňaýly täsir edýär.
24
17
Imissyou
13.12.2023 19:17
...Adam
Ýazjaklarny ýazyp bilmän,
tokgalap,
Mynçgap taşlan kagyzy deý kimsäniñ.
Ýürek dar gursakda barha ýygrylýa,
Gasyn-gasyn bolup günbe-gün saýyn.
Gasyn tutan lybas ýaly onuñ-da,
Bolaýsady ýygyrtlarny ütükläp.
Ütük bolmasa-da, onuñ ýygyrdyn,
Ýazar ýaly dil ujunda nutuk kän.
Ýöne, onuñ kalbyn ýazyp okara,
Bu günki gün hemme şermende "A"-dan.
Diýmek, özge kalplañ gapysyn açman,
Gaflatda galypdyr, bu gapyl Adam.
Gyzylgül ANNAGYLYJOWA.
30
44
Imissyou
13.12.2023 14:19
ELIŇDEDIR
Şükürüm kän, keremiňe, eý, Allam,
ykbala nur çaýýan ýaz eliňdedir.
Ömür günler bilen atyp ýör hallan,
emma, soňra galjak yz eliňdedir.
Bilmän galýan niçik duşumdan geçdi,
günler bir-birine şeýle bir gysby,
gursaga guýupsyň egsilmez yşgy,
körügin köretjek köz eliňdedir.
Aýdyň,
nirde yşkdan ýüzün sowan bar?!
Mähre – ýatlar ýakyn,
dostlar dogan bo:r.
Köp atsaň şor,
az atsaňam ýuwan bo:r,
ömre tagam berjek duz eliňdedir.
Öwütdir şü,
görelde şü pederden,
gahryn ýuwdan – iň ullakan edermen.
Haýsy ýana sürseň, şoňa gidermen,
ykbalyň jylawy ÖZ eliňdedir.
Aşyrmat GARLY.
26
33
Imissyou
13.12.2023 10:29
"Bir zenan bilen men dynman öpüşdim..."
• Wladimir Solouhin hakda
Wladimir Alekseýewiç Solouhin 1924-nji ýylda eneden boldy. Ilkinji kitaby "Sähradaky ýagyş" ady bilen 1953-nji ýylda çap edildi.
"Огонёк" žurnalynyň redaksiýasynda işlän döwründe ol ýurdumyzyň köp ýerlerinde bolup gördi. 1954-nji ýylda Gazagystana gelip, ol tarp ýer epopeýasynyň başlangyjynyň şaýady boldy. Baý materiallar esasynda dörän "Zernogradyň dogluşy", "Mawy deňziň aňyrsynda", "Altyn düýp" ýaly oçerkler we goşgular ýygyndysy ýaş ýazyja şöhrat getirdi.
W.Solouhin şahyrmy ýa kyssaçy? Şeýle soraga birbada jogap bermek kyn. Sebäbi, onuň goşgular ýygyndylary bilen bir hatarda prozanyň ajaýyp nusgalary bolan "Wladimiriň ýollary", "Çyg damjasy" atly liriki powestleri bar. Şu powestleri okanyňdan soň, W.Solouhiniň öz ülkesine aşyk, sözüň iň bir inçe äheňlerine düşünýän şahyrdygyna göz ýetirýärsiň.
Şahyryň goşgularyny hem-de prozasyny okap, biz içki dünýäsi baý, adama aşyk adamy görýäris.
* * *
Bir zenan bilen men dynman öpüşdim,
Uzak gün öpüşdim,
Mährim ganmady.
Gün geçdikçe welin gussa ýetişdim.
Iç gysyo,
Bir meňzeş bulutly göge
Her näçe baksam-da,
Gussam galmady.
haňlap,
Weýran boldy köňlüm saraýy.
Ömürylla öpüşmedik ýaly men.
Duzsuz posalardan tapman haraýy,
derdim ýeňletmeli boldum
Meý bilen.
* * *
Bir zenan bilen men tokaýda gezdim,
Dalaşmadym
Boýnuna gol ýetirip
Öpüşjek bolmadym -
Özüme dözdüm.
Diňe ýapdan geçirdim men
Göterip.
Göni görejime ol gamly bakyp,
Jany-teni bilen gysmyljyrady.
Çabran gyzgyn demi
Ýüzümi ýakyp,
Ganym bilen damarymda ýöredi.
Gün geçdikçe giňäp
Köňlüm saraýy,
Birzarba içen dek
Bir çüýşe meýi,
Yşkyň humaryndan başym aýlanýar.
Onuň gyzgyn demi
Aýrylman şindem
Çabraýar,
Howrundan çekgelem ýanýar
Ol howur göterlip ýitäýer öýdüp,
Ýüzüme el degrip bilmeýän indem,
Aýal söýgüsiniň boluşyn hemdem!
Terjime eden Ýagmyr PIRGULYÝEW.
28
68
