Doktar
30.07.2020 11:07
gan emele getiriji öýjüklerde DNK-nyň
we RNK-nyň emele gelmegini sazlaýar we ganyň şekilli elementleriniň
kämilleşmegine täsir edýär. Bedende
gan emele gelşini güýçlendirýän ulgam
bilen bilelikde ony togtadýan ulgam
hem bar. Olara keýlonlar, laktoferin,
prostaglandinler, interferon degişlidir.
Gemopoezi sazlamaklyga immun
ulgamy hem gatnaşýar. Gemopoez –
düwünçek (embrional) döwrüniň başynda (19–22 günlük düwünçekde)
sarylyk haltanyň gan adajyklarynda
amala aşyrylýar. Düwünçegiň ösüşiniň
5-nji hepdesinden (ikinji aýda) başlap,
gemopoez, esasan, bagyrda amala
aşyrylýar we doglandan soňra bütin
ömrüniň dowamynda ganyň emele gelşi gyzyl süňk ýiliginde geçýär.
Düwünçek döwründe amala aşyrylýan
eritropoez embrional ýa-da megaloblastik diýlip atlandyrylýar. Çaga doglandan soň (postembrional döwürde)
postembrional ýa-da normoblastik
diýilýär (gyzyl süňk ýiliginde).
Ganyň umumy göwrüminiň bozulmalary.
Ganyň umumy göwrüminiň kadaly möçberde saklanmagy normowolemiýa diýlip atlandyrylýar (normo –
kada, wolum – göwrüm, gemo – gan).
Kadada ganyň umumy mukdary
bedeniň agramynyň 6–8%-ni tutýar.
Eritrositleriň plazmanyň göwrümine
bolan göterim gatnaşygyna gematokrit
görkezijisi diýilýär.
Bu görkeziji kadada 36–48%-e
ýa-da 0,36–0,48 g/l barabar, ýagny
36–48% ganyň göwrümi öýjüklerden
durýar, galan 52–64% plazma, ony
ýörite kapillýar-gematokritde sentrifugirleme usuly arkaly kesgitleýärler.
Patologik şertlerde ganyň umumy mukdary we gematokrit görkezijisi üýtgäp bilýär. Ganyň umumy mukdaryna baglylykda, şeýle üýtgemeler
tapawutlandyrylýar:
1. Giperwolemiýa;
2. Gipowolemiýa;
3. Normowolemiýa
7
357
Doktar
29.07.2020 10:00
Leýkositleriň umumy häsiýetleri. Leýkositler ýa-da ak (reňksiz) gan öýjükleri- bular gemoglobinsiz, ýadroly öýjükler. Sagdyn adamyň 1 mkl ganynda 6000- 8 000 leýkosit bar. Leýkositlere gurluşy, funksiýalary we emele gelýän ýerleri () boýunça tapawutlan öýjükleriň birnäçe görnüşleri degişli. Sagdyn adamyň ganynda, sany otnositel bolan eritrositleriden tapawutlylykda, leýkositleriň sany, gije-gündiziň dowamynda we organizmiň funksiýa taýdan ýagdaýyna baglylykda üýtgäp durýar. Leýkositoz diýlip, ganyň 1 mkl ak gan öýjükleriniň sany 10 000-den ýokary bolan ýagdaýy aýdylýar, eger olaryň sany 1 mkl-de 4000-den az bolsa leýkopeniýa diýilýär. Leýkositoz köplenç alawlama kesellerinde ýa-da has agyr görnüşde- leýkozlarda duş gelýär.
Leýkositleriň migrasiýasy. Leýkositleriň ähli görnüşleri amýoba şekilli hereket etmäge ukyply, şuňa görä olar gan damarlarynyň diwaryndan daşary çykyp (migrirläp hem diýilýär) bilýärler. (Bu hadysa diapedez diýlip hem atlandyrylýar) Olar bakteriýa toksinlerine, bakteriýalar ýa-da organizmiň öýjükleri darganda emele gelýän önümlere we antigen-antitelo komplekslerine görä položitel hemotaksise eýe. Leýkositler keseki jisimleri gurşamaga we olary sitoplazmasyna geçirmäge ukyply (fagositoz). Leýkositleriň her bir görnüşinde kesgitli fermentler, şol sanda, proteazalar, peptidazalar, diastazalar, lipazalar we dezoksiribonukleazalar bar. Leýkositleriň köp bölegi (50% gowragy) gan damarlaryndan daşarda, öýjügara giňişlikde, galanlary (30% gowragy) süňk ýiliginde ýerleşýärler. Ähtimal, ähli leýkositler üçin (bazofillerden beýlekileri üçin, seret aşakda), gan ilki bilen gatnadyjynyň roluny oýnaýar, olary emele gelýän ýerinden (süňk ýiliginden we limfa dokumasyndan) olaryň zerur bolan dokumalaryna eltýär.
8
646
