Bedenimizde birnäçe möhüm organlar bar. Şeýle-de bolsa, bularyň hemmesinden has möhümi beýni bolup durýar. Beýni adam bedenindäki energiýanyň köp bölegini gönüden-göni özüne sarp edýär.
Beýni nerw ulgamynyň merkezi bolup hyzmat edýän organdyr. Adaty bir adamyň beýnisinde 15-33 milliard neýron bardygy çak edilýär. Olaryň her biri “synapses” diýilýän baglanyşyk arkaly birnäçe müň neýron bilen baglanyşdyrylýar. Bu neýronlar akson diýilýän uzyn protoplazmatiki süýümler arkaly biri-biri bilen aragatnaşyk saklaýarlar. Aksonlar beýniniň beýleki ýerlerine ýa-da bedeniň belli bir reseptor öýjüklerine maglumat berýär.
Beýni barada gyzykly maglumatlar:
●Çuňňur dem almak has aýdyň pikirlenmäge mümkinçilik berýär;
●Aşyk bolmak beýnini işjeňleşdirýär;
●Beýniniň öndürýän energiýasy bilen bir çyrany ýakyp bolar;
●Uly adamyň beýnisiniň agramy ortaça 1,5 kg;
●Adam beýnisiniň kuwwaty çäksiz hasaplanýar;
●Adam beýnisi 75 göterim suwdan durýar;
●Adam beýnisinde ortaça 86 milliard neýron bar;
●Neýronlaryň arasynda maglumat akymy sagatda takmynan 400 kilometre deňdir;
●Beýni özüne iberilen agyry signallaryny bedeniň beýleki ýerlerine iberýär, ýöne agyryny duýmaýar;
●Adam beýnisi bedendäki kislorodyň we ganyň 20 %-ni ulanýar.
●Beýni şol bir wagtyň özünde 100 trillion maglumaty özünde saklap bilýär.
●Beýnimiz her sekuntda bedenimizden 100 milliondan gowrak habar alýar.
●Beýnimiz her gün öwezini dolup bolmaýan 1000-e golaý öýjük ýitirýär.
●Ýaňy doglan bäbegiň beýnisi ilkinji 6 aýyň dowamynda iki esse ulalýar.
●Beýniniň agramy bedeniň 1/50 bölegine deň bolsa-da, bedenimizdäki kislorodyň 1/4 bölegini ulanýar.
●Beýniniň çep bölegi bedeniň sag tarapyny, sag bölegi bolsa çep tarapyny dolandyrýar.
●Çep beýni matematika, logika, dil amallary tarapdan güýçli bolsa, sag beýni saz, reňk, sungat tarapdan güýçli bolýar.
●Eger-de sen saglakaý bolsaň seniň çep beýniň gowy işleýär, çepbekeý bolsaň sag tarapky beýniň gowy işleýär.
●Erkek adamlaryň beýnisi aýallaryň beýnisinden agyrdyr.
●Adam beýnisiniň temperaturasy 41 gradusa ýetip biler.
●Adamyň oňurga ýiliginiň massasy beýniden, takmynan, 50 esse azdyr.
●Uly adamda ortaça beýni beden agramynyň 2%-ni tutýar.
●Adam beýnisindäki ýagyň düzümi beýleki organlara garanyňda has ýokarydyr.
●Ilkinji adamlaryň beýnisi häzirki zaman adamlaryň beýnisinden has uly bolupdyr.
●Adamyň beýnisi ukyda wagtyda işlemegini dowam etdirýär, oýa wagty has güýçli işleýär.
●Beýni kislorod ýa-da glýukozasyz işläp bilmez.
●Adam beýnisinde uzak we gysga möhletli ýat bar we käbir maglumatlar, adatça, ýarym minutdan gowrak saklanýar. Şonuň üçin birnäçe minut ozal pikir edeniňizi ýatdan çykarmak aňsat.
●Beýniniň ululygy akyl derejesine hiç hili täsir etmeýär. Meselem, Eýnşteýniň beýnisiniň agramy bary-ýogy 1230 gramdan gowrakdy, bu ortaça derejeden pes, ýöne ol bilşimiz ýaly zehinli bolupdyr.
●Beýniniň agramy bedeniň 1/50 bölegine deň bolsa-da, bedenimizdäki kislorodyň 1/4 bölegini ulanýar.
●Adam beýnisi, takmynan, 25 ýaşa çenli ösmegini dowam etdirýär.
●Uzak wagtlap uklamasak, adamyň beýnisiniň temperaturasy ýokarlanýar we pikirlenmek ukyby peselýär.
●Beýnide nerw impulslary sagatda, takmynan, 440 kilometr tizlikde ýerleşýän neýron boýunça hereket edýär.
●Beýnä has köp täsiri bolan duýgy bedeni gözdür. Görmek bilen baglanyşykly nerwi öýjükleri beýnide beýlekilere garanyňda has köp orun eýeleýär. Şonuň bilen baglylykda diňlemek arkaly kabul edilen maglumatyň 10 göterimini ýatda saklaýan bolsak, görmek arkaly kabul edilen maglumatyň 65 göterimini ýatda saklap bilýäris. Täze tanyş bolan adamlarymyzyň atlaryny unutsak-da, olaryň ýüz keşbiniň ýadymyzda galmagy munuň netijesidir.
●Bedene sorulyp alynýan kislorod burundan girip, gan ýoly bilen beýnä ýetýär. Beýni kisloroda bagly bedendir, onuň öýjükleri kislorodsyz diňe 6-7 minut çydap biler.
