Döşdäki agyrylar: ýürekmi ýa-da…

Tutuş organizmiň işjeň ýagdaýda üýtgedip gurulmagy bolup geçýän pubertat döwürde: ulgamlaryň we organlaryň ählisi täze şertlere uýgunlaşýarlar. Bu bolsa ýürek-damar ulgamyna artykmaç agram salýar. Ýürege bu zatlara döz gelmäge nädip kömek etmeli?

Ýürege aşa agram düşmesi nädip döreýär?

Ýetginjeklik döwri — bu işjeň ösüş döwrüdir. Ýetginjekleriň köpüsi bir ýylda 10-15 santimetre çenli ösüp bilýär. Bu hili agramlarda ýürek hemişe hereketde bolup, damarlar gany aýlap, şol sanda kelle beýnä çenli aýlap «ýetişip» bilmeýär. Başaýlanma, kelle agyrylar we şuňa meňzeşler ýüze çykyp başlaýar.

Gormonal fonuň durnuksyzlygy hem ýürek-damar ulgamyň işine täsir edip biler.

Uly ýaşlylardan tapawutlylykda, ýetginjeklerde has ýygy-ýygydan ýüze çykýan alamatlar diňe bir döş agyryda däl, eýsem, başaýlanma, tiz ýadamak, gowşaklyk ýaly görnüşde hem ýüze çykyp bilýär. Kähalatlarda gan basyşyň birden ýokarlanýar, işdäň peselýär, hemişe ukuda gezýärsiň.

Bu eýýäm siziň kardiologa ýüz tutmagyňyz üçin sebäpdir.

Ýetginjegiň ýüreginiň işine  ýene-de näme täsir edip bilýär?

Bu günki gün mekdepde düşýän agram aşa köpdür. Çagalar sözüň doly manysynda «müňlerçe» tonna maglumaty özleşdirmeli bolýarlar, az dynç alyp, wagtynyň köp bölegini kompýuteriň başynda geçirmeli bolýarlar. Nerw ulgamy elmydama tonusda bolýar, beýni üznüksiz işleýär. Şol bir wagtda ýetginjekler az hereketli durmuş ýörelgesini ýöredýärler (gipodinamiýa), ýürege birsydyrgyn bolmadyk agram salýarlar. Bu bolsa döş töwereginde ýa-ha oňaýsyzlygy, ýa-da agyryny döredip bilýär.

Eger-de düşýän agramy kadalaşdyrmasaň, onda wagtyň geçmegi bilen dürli ýürek keselleri döräp biler. Eger ýürek gowşak bolsa, bu aýratyn hem şeýledir.

Häzirki zamanyň ýetginjeginiň iýmit rasiony-da ýagdaýy halas etmäge ýardam etmez —düzüminde köp mukdarda şeker saklaýan içgiler, çagalaryň söýüp içýän we möhüm synaglara taýýarlyk wagtynda, kähalatlarda bolsa, sapaklaryň arasynda arakesmelerde kabul edýän  energetikleri bar. 

Duzly ýagly iýmit, tiz garbanyşlar, hamyrly zatlar — bularyň ählisi damarlara ýaramaz täsir edýär.

Döşüň agyrmagynyň beýleki sebäpleri

Döşdäki agyrylar diňe bir ýürek meselelerine bilen bagly bolman hem biler.

Süňk-bogun ulgamynyň işjeň ösmegi hem döşde agyrynyň döremegine sebäp bolup biler. Bu döwürde myşsa galyby heniz ýeterlik berkemedik bolýar we oňurga aşa köp agram düşýär. Aşa köp agram düşse, ol egrelip başlaýar. Kähalatlarda bu ýagdaý nerwleriň gysylmagyna getirýär, bu hem ýiti sanjyly agyryny döredýär (prekardial sindrom). Bu agyry geçýär, munuň üçin ýöne bir turnikde sallanmak ýa-da ýatmak, ýagny oňurgany gowşadyp, «çekmek» ýeterlikdir.

Öýken ulgamynyň kesellemegi, dem gysma we öýkeniň kesellemegi — bronhit, plewrit, pnewmoniýa we beýlekiler, şeýle hem aşgazan-içege traktynyň keselleri döşde ýiti agyryny döredip biler.

Işjeň ösüş döwründe fiziki agram salma şikeslere we myşsalaryň çekilmegine, şol sanda döş kapasasynyň çekilmegine getirip biler. Ol ýerli agyry we çişme ähtimallygy bilen ýüze çykýar.

Galyberse-de, psihologik sebäpleri — dartgynlyk, nerw sarsgynlygy, aşa ýadamak. Şol sanda, olar hem döşde oňaýsyzlygy we agyryny döredip bilýär. 

Çaga nädip kömek etmeli?

Işjeň ösüş döwründe ene-atalar çagalaryna diýseň uly kömek edip bilerler. Ilkinji nobatda, tejribeli lukmandan maslahat sorap bilerler. Ol zerur bolan barlaglary we analizleri geçirer, bejergini we öňüni alyş çärelerini ýazyp berer, şeýle hem ýürek-damar ulgamyna düşýän agramy peseltmek boýunça anyk maslahatlary berer.

Mundan başga-da, ýetginjegiň kompýuteriň başynda geçirýän wagtyny günde 1,5-2 sagada çenli azaltmaly, tutuş maşgala üçin dogry iýmitlenmegiň kadalaryny we düzgünlerini girizmeli, çagada mekdepden soň güýjüni dikeltmek üçin dynç almak medeniýetini (gadjetlersiz) ösdürmeli, bedeniň çäkli ýagdaýda ösmegi üçin sport (ýöne aşak köp bolmaly däl) maşklaryny girizmeli.

Iň bolmanda ýylda bir gezek çagaňyzy saglyk edaralaryndan geçirmegi unutmaň. Barlaglara elektrokardiogramma (EKG), ganyň we peşewiň umumy barlagy, kordiologyň gözegçiliginden geçmeklik girýär.

Arzaňyz bolan ýagdaýynda

Ýadyň ýaramazlaşmagy, ukuçyllyk, ýadawlyk, çaganyň işjeňlik ukybynyň peselmegi — pediatra ýa-da kardiologa ýüz tutmak üçin sebäpdir. Dermanlardan başga-da, size witaminleri hem ýazyp bilerler. Damarlar üçin goşmaça goldaw hökmünde bolsa — hünärmeniň gözegçiliginde bedenterbiýe sagaldyş maşklary bellenilip bilner.

Şulary maslahat berip bolar — suwda ýüzmeklik çaganyň fiziki ösüşine oňaýly täsir eder.

Artykmaç agramly çagalar — howp astynda. Çagaňyzyň iýmitini gözegçilikde saklaň. Göze gelüwli bedeniň diňe owadan bolman, eýsem, peýdalydygyny düşündirjek boluň.

Ýürek-damar ulgamy bilen bagly meseleler — fiziki işjeňlikden büs-bütin ýüz döndürmegi aňlatmaýar. Iň esasy zat, fiziki işjeňlik bilen lukman hünärmeniň gözegçiliginde meşgullanmakdyr. Ol hünärmen siziň üçin amatly maşklary saýlap berer we olaryň dogry ýerine ýetirilişine gözegçilik eder.

GEÇIŞ

Eger-de çagaňyz döşde agyry bar diýip arz edýän bolsa — bu howsala düşmek üçin esas däldir. Iň esasy zat — meseläni wagtynda ýüze çykarmak we onuň ýüze çykmagynyň sebäbini anyklamakdyr. Eger-de agyry haýsydyr bir has uly zadyň alamaty bolsa, onda keseliň irki döwründe bejergi almaklyk ýaramaz netijeleriň ählisini puja çykaryp biler. 

Amerikadaky „Kanzas” uniwersitetiniň sungat eserleri muzeýinde şeýleräk tejribe geçirilipdir. Ýagny diwaryň reňkini ak we mele reňklere üýtgedip bolar ýaly sazlapdyrlar. Diwaryň reňki ak bolanda adamlar muzeýiň içinde ýuwaş hereket edipdirler.

Olar muzeýiň içinde uzak wagt bolup, köp ýerini aýlanyp görüpdirler. Diwaryň reňki mele edilende bolsa, adamlar muzeýiň içinde tiz hereket edip, has az ýerini aýlanyp görüpdirler hem-de tizräk muzeýden çykmak bilen bolupdyrlar. Şonuň üçin hem dünýäde tiztagam restoranlarynyň hemmesiniň oturgyçlary mele reňkde, diwarlarynyň reňki hem mele-gülgüne garyşan reňkde bolýar. Tiztagam ýerleriniň hiç haýsysynyň diwary ak reňkde bolmaýar

Mele reňk şol bir wagtyň özünde rahat reňk hökmünde kabul edilýär, ýagny adamlaryň özlerini rahat alyp barmaklaryna täsir edýär. Mysal üçin, adamlary arkaýynlyk bilen gürletmegi başarýan meşhur alypbaryjy Larry Kingi telewizorda her gezek mele penjekli, mele galstukly görmek bolýardy.

Mele reňk topragyň reňkidir, mele reňkde geýnen adam beýlekileriň ünsüni özüne çekip bilmeýär. Şonuň üçinem şereketlere iş gürleşmäge baranyňyzda ýa-da işewürleriň ýygnagyna gatnaşanyňyzda mele reňkde geýinmäň.

Gyzyl reňk işdäňi açýar. Üns berseňiz, dünýä belli iýmit firmalarynyň hemmesiniň logosy gyzyl reňkdedir. Muňa mysal hökmünde “Koka Kola”, “Ülker”, “Burger King” ýa-da şulara meňzeş ýüzlerçe firmalary görkezmek bolar. Gyzyl reňk gan basyşyny ýokarlandyryp, damarlarda ganyň aýlanyşygyny tizleşdirýär.

Öküzler näme üçin gyzyl reňk görse topulýarlar?” diýip soraýarlar. Maýmynlardan başga ähli haýwanlar diýen ýaly ak-gara görýärler. Ýagny öküzler hem reňk saýgarmaýarlar. Olar gyzyl reňke däl-de, özlerine topulan goýy reňkli mata garşy topulýarlar (Bu ýerde Ispaniýadaky geçirilýän oýun hakda gürrüň edilýär.)

Ýaşyl reňk adama ynam berýär. Şonuň üçin banklaryň logolarynda iň köp ulanylýan iki reňkiň biri ýaşyldyr. Ýatyş otagy üçin ýaşyl reňk rahatlandyryjy bolýar. Ýaşyl reňk täze pikirleri oýlap tapmaga ýardam edýär. Aşpezleriň oýlap tapyjylygyny güýçlendirmek üçin günbatar ýurtlarynda myhmanhanalaryň aşhanasynyň diwarlaryny ýaşyl reňke boýaýan ekenler. Hassahanalar hem logosynda we binanyň içini bezemekde ýaşyl reňki ulanýarlar. Sebäbi ýaşyl reňkiň rahatlandyryjy häsiýeti bar, şol bir wagtyň özünde tebigaty iň köp ýatladýan ýaşyl reňkdir. Alymlar ýaşyl ýerlerde adamlarda aşgazan agyrysy has az bolýandygyny ýüze çykarypdyrlar.

Gara reňk güýji we hyjuwy aňladýar. Gara reňk köp ýurtlarda matamyň nyşany hökmünde ulanylsa, Ýaponiýada şatlygyň nyşany hökmünde ulanylýar.

Gök reňk gan basyşyny peseldýär. Onuň rahatlandyryjy, ýuwaşladyjy häsiýeti bar. Amerikada geçirilen bir tejribede mekdebiň ak we pyrtykal reňkdäki diwarlaryny gök reňke boýapdyrlar. Şondan soňra çagalaryň bezzatlygynyň azalandygyna göz ýetiripdirler.

Gök, esasan hem goýy gök soňsuzlygy, abraýy we öndümliligi ýatladýar. Şol sebäpden dünýädäki firmalaryň ýarysyndan gowragy logolarynda gök reňki ulanýarlar.

Gülgüne reňkli eşik geýen adama hyzmatlary üçin pul tölämizde özümizi has arkaýyn duýýandygymyzy alymlar ýüze çykarypdyrlar. Angliýada „Buts”, „Marks and Spensers” ýaly uly söwda merkezlerinde hyzmat edýän işgärleriň ählisi gülgüne reňkli köýnek geýýärler.

Sary reňk wagtlaýynlygy we ünsi çekijiligi aňladýar. Şonuň üçin hem bütin dünýäde taksileriň reňki sarydyr. Ünsi çeksin hem-de wagtlaýyndygy bilinsin diýip şeýdýärler. Maşynlary kireýine berýän firmalaryň logolary hem sary bolýar. Olar sary reňkiň üsti bilen „Wagtlaýynçadyr, yzyna getirmegi unutmaň!” diýmekçi bolýar. Şol sebäpden dünýädäki banklaryň hiç haýsysy logosynda adaty sary reňki ulanmaýar. Sebäbi puluň wagtlaýyn däl, hemişelik bolmagyny isleýärler.

Ak reňk durnuklylygy, dowamlylygy we tämizligi aňladýar (ýada salýar).

Ynha, reňkleriň täsiri barada gysgajyk maglumatlar şulardan ybarat

Reňkleri anyk saýgaryp bilmeýän adamlar adaty görüş ukyply adamlara garanyňda, gije has gowy görýärler.
* * * 
Gök reňk dünýädäki iň gowy görülýän reňkleriň biridir. Ýer ýüzüniň ýaşaýjylarynyň, takmynan, 40 göterimi bu reňki beýlekilerden has gowy görýärler. 
* * * 
Gök reňk ynsan zehinini durlaýar, ýürek urgusyny haýalladýar, gan basyşyny peseldýär we gorkusyny azaldýar. 
* * * 
Bäbekleriň ilkinji saýgar­ ýan reňki gyzyldyr. Geçirilen barlaglar eýýäm iki hepdelik bäbejigiň gyzyl reňki saý­ garyp bilýändigini görkezdi. Sebäbi bu reňk ynsan aňyna beýleki reňklere görä has ýiti täsir edýär. 
* * * 
Adatça, bir adam bir million reňki biri-birinden saýgaryp bilýär. Has zehinli adamlaryň bolsa, bir ýarym milliona çenli reňkleri tanap bilýändiklerini ylym tassyklady. 
* * * 
Gülgüne reňk adamy rahatlandyrýar. Hytaýyň Feng Şui pelsepe akymyna görä, gülgü­ ne reňk ynsanda döreýän dürli energiýany kadalaşdyrýar. Ol sada reňk hasaplanylýar. 
* * * 
Gyzyl we sary lezzet beriji reňkler hasaplanylýar. McDonald’s, KFC we Burger King ýaly tiz tagam kompaniýalarynyň nyşanlarynda bu iki reňkiň haýsy hem bolsa biriniň ulanylmagynyň düýp sebäbi hem şundandyr. 
* * * 
Barlaglara görä, çagakak tomaşa eden teleýaýlymlarymyzyň reňkli ýa-da reňksiz bolmagy düýşümize-de täsirini ýetirýär. Çagalygynda akgara reňkli ýaýlymlara tomaşa eden ýaşuly adamlaryň düý­ şünde esasan, belli bir reňk ýokdur. 
* * * 
Eger kompýuteriňiziň ekranyndaky suratda ýaşyl reňk kän bolsa, bu siziň dogry suraty saýlap alandygyňyzy görkezýär. Sebäbi ýaşyl reňk rahatlandyrýar, ol gözi asla ýadadanok diýen ýalydyr. 
* * * 
Eger gije çybyn-çirkeý rahatlygyňyzy bozýan bolsa, açyk reňkli geýim geýniň! Çünki olaryň «jyny» goýy reňklere düşýär.

⭐Geñ galdyryjy maglumatlar⭐

⭐Eger adamyn gözi bir kamera bolsady onda 576 mega piksel bolardy.

⭐Çalt gaharlanyan adamlar köpsi gaharly däl streslidir.

⭐Dünýäde adamlaryñ sanyndan towuklaryñ sany köpdür.

Ýylanlaryñ eşdijilik ukyby ýokdyr.

⭐Balykgulagyñ 25.000- e golaý dişi bolýar.

⭐Eger 3 minutlyk sowuk duşa girseñiz onda  40 kalori ýakarsyñyz.

⭐Ýangyn söndüriji enjamy kimiñ oýlap tapany belli däl. Sebäbi patenti ýangynda ýok bolupdyr.

⭐Eger myşsañyz (pres) güýçli derejede agyrýan bolsa onda; nemli palatensany mikrawolnowkada 30 sekuntlap gyzdyryñ. Soñra agyrýan myşsañyza ýapyñ.

⭐Osminoglar ajyganda öz gollaryny iýýär.

⭐Gadymy pinguwinler uçup bilipdir.

⭐Klawiturañyzdaky klawişlerde tuwaletden 200 esse köp bakteriýa bar.

⭐Lübnanda haýwan bilen jyns gatnaşygyna girmek bolýar. Emma erkek haýwan bilen bolmaly däl.

⭐Ýer ýüzüne günde ortalama 8.6 million gezek ýyldyrym düşýär.

⭐Bir kör syçan günde 90 metr tunel gazýar.

⭐1876-njy ýylda ABŞ Alýaskany Russiýadan diñe 7.2 millon dollara satyn alypdyr.

⭐Fransiýada öli bir adam bilen durmuşa( öýlenmek) çykmak mümkin.

⭐Žirafa dili bilen gulagyny arassalap hem bilýär.

⭐Britaniýada bütün guwlar şa zenanynyñ eýeçiliginde.

⭐Eskimolaryñ garrylary güýçden düşeninde özlerini öldürýärler. Fijili garry erkekler ölmek islegini ýakynlaryna aýdypdyrlar. Bellenilen gün geleninde garry ýaşulyny diri topraga gömüpdirler.

⭐Basketboly ilkinji Kanadaly James Naismith tarapyndan 1891-nji ýylda oýlanylyp tapylypdyr.

⭐Zebralar ilki ak soñ gara çyzgylydyr.

⭐Dünýäde 4300 tapawytly din bar.

⭐Belli oýunçy Kate Winslet täze dogan çagasyna "Aýy" (bear) adyny dakdy.

⭐Pariźde adamdan it köpdir.

⭐Bütün Apple önümlerinde steve jobs belligi gizlenen ýagdaýda bardyr.

⭐Burnuñyz bilen başam barmagyñyz deñdir.

⭐Dünýäniñ aýlanýandygyny ilkinji keşp eden alym Biruny.

⭐Dünýäde 400 milliona golaý it bar diýip çak edilýär.

⭐Panama kanalynyñ gurluşygy wagtynda 25.000 işçi yogaldy.

⭐Diýabet keselliler iñ köp turşy almany iýmäni halaýar.

⭐Hindistan serhedini geçeni üçin Pakistanda 2011-nji ýylda maýmyn tussag edildi.

⭐Üzümi mikrowolnowka salsañ ýarylar.

⭐Taryhy film bolan Ben Hur da gyrmyzy awtomobil görülýär. Filmiñ çekilip durlan wagty ony görmändirler.

⭐Hindistanda naharyñ üstünden gelen myhman gägirmese nahary halamadygyny we sylagsyzlyk hasaplanýar.

⭐Iñ köp musulman bolan ülke Indoneziýadyr. Türkiýe bolsa 8 nji orunda.

⭐29-njy "maý sowadyja ýassyk goýma"güni.

⭐Ganatlary bilen uçan ilkinji alym Hazerfen Ahmet Çelebi.

⭐Keýikleriñ suw gerekçiligini ösümliklerden alýanlygy sebäpli olar suw ulanmazdan ýaşap bilýärler.

⭐Bir astronodyn eşigi 11 million dollardyr.

⭐Bir erkek kişi 10 metre golaý sakgal uzadyp bilýär.

⭐1089×9? Jogap 9801.

⭐Adamlaryñ 95% i ýüz ýüze aýdyp bilmediklerini sms de ugratýar.

⭐Russiýada ýaşan Wasilýewyñ iki aýalyndan 87 çagasy bolupdyr. 75 ýaşyny belläninde (1782ý) onun ýanynda 83 çagasy bardy.

⭐Kengrular yzlygyna ýöräp bilmeýär.

⭐4 sany gözli akulalaryñ barlygyny bilýardinizmi.

⭐Uly bir bit her dişläninde 0,008 gr gan emýar.

⭐Amerikada bir aýal kir ýuwujy maşyn alýar we onda pişigini ýuwýar. Netijede pişik ölýar. Aýal "Pişik ýuwmak bolanok" diýip görkezilmändigini öñe sürüp firma dawa açýar we uly möçberde pul gazanýar.

⭐Nil krokodilleri her ýyl ortalama 1000 kişiniñ ölümne sebäp bolýar.

⭐Doñuzlar asmana seredip bilmeýar.

⭐1 ball yñ peýdasy näme diýmäñ. 1923- nji ýylda  1 ball bilen Adolf Gitler partiýanyñ ýolbaşçysy bolupdy.

Bir gyz bilen oglan söýgili ekenler...

Oglan gyzyň ozine yone sms ýazyp "Söýyan seni"",yagdaylaryñ gowmy,galyñja geyindiñmi..we ş.m şo bir sms leri almakdan ýadapdyr yone söýgilisine hiç zad diymendir ondam gelyän sms lerede jogap bermayin diyen karara gelyä..We bir gun agşam oglan giçlik yatjak bolup durka söygilisinden sms gelyar oglan ony okamak islemeyar we yatyan...Ertesi irden gyzdan oglana jañ gelyar oglan telefony açsa gyzyñ telefonda ejesi aglap dur.Gyzym indi bir bir perişde boldy diyär we telefony öcuryar.Oglan göni gyzyñ dün agşam yazan sms ini okayar..Gyz ol sms de şeyle yazyar.."Janym maña kömek et kocede birnace adamlar maña sataşdylar meni gabadylar mana azar beryaler komek et"diyip yazylan

Oglan ol sms i okap gaty erved ökunyar şol sms i okamadygyna...

Ine şul hekayadan sapak almaly we öz söyenlerimize bize yakyn bolanlaryñ gic bolmanka gadryny bilmeli....🥺🥺🥺🥺❤💔🌹🥀

Ilkinji sagatlar barada maglumat

1511-nji ýylda  german Peter Henilein  taryhda sagat gurmak üçin niýetlenen ilkinji mehanik sagady oýlap tapýar.

1550-nji ýylda fransuzlar, 1575-nji ýylda iňlisler sagat öndürmäge başlaýarlar.

1556-njy ýylda Osmanlylarda ilkinji mehanik sagat Soltan III Murat tarapyndan döredilýär.

1571-nji ýylda Angliýada Robert Dudleý tarapyndan döredilen el sagatlar şazenany Ýelizabete sowgat berilýär.

Mehanik sagatlar kämilleşip, kiçelýär,

1600-njy ýyllarda jübi sagatlar öndürilýär. Şol ýyl sagatda minutlar çyzyldy we taýajyklar ýerleşdirildi.

1656-njy ýylda Robert Guk tarapyndan ilkinji jübi sagady öndürildi.

1660-njy ýylda sagadyň 1-2 sagat yza galmagynyň öňüni aldylar,sagat  diňe 1-2 minut gijä galýardy.

1721-nji ýylda öndürilen sagat diňe 1-2 sekunt gijä galýardy

Dünýäde ilkinji el sagady 1810-njy ýylda Abraham Luis Breguet tarapyndan döredilýär.

Ýewropada ilkinji el sagatlary 1868-nji ýylda öndürilip, german deňizçilere paýlanyp berlipdir.

1893-nji ýylda Londonyň “Garsin” kompaniýasy sagatlar üçin kiçijik bagjyklar döretdi, bu hem erkekler üçin el sagadyň döremegine sebäp boldy.