enes_∞
04.10.2024 19:03
![]()
🍂Güýz depressiýasy🍂
Häzirki zaman jemgyýetiniň ösendigine, ewolýusiýanyň we tehnologiki ösüşiň ýokary belentliklere ýetendigine garamazdan, her birimiziň abadançylygymyz howa şertlerine baglydyr. Bu howa we möwsümleýin üýtgeşmelere, esasanam, geçiş döwri — güýz aýlaryna degişlidir. Bu möwsümde gündiziň gysgalmagy, temperaturanyň peselmegi, iň köp geomagnit tupan we howanyň iň ýokary ionlaşmagy bolup geçýär. Bu bolsa elektromagnit meýdanynyň üýtgemegine sebäp bolýar.
Ýadawlyk, dowamly uky, keýpiň düýpgöter üýtgemegi, gaharlanma, umytsyzlyk, güýz depressiýasy bilen häsiýetlendirilýär. Iň stresse çydamly adamlar hem gaharlanýar. Lukmanlar bu ýagdaýyň esasy çeşmesi möwsümleýin täsirli näsazlyk hakda aýdýarlar. Olaryň pikiriçe, diňe tomus we gyş adamlar üçin kadaly howa hasaplanyp bilner. Güýz we ýaz paslyny bedenimiz üçin aňsat bolmadyk geçiş döwri hökmünde görkezýärler.
Güýz hemmämize täsir edýär. Sebäbi beden täzeden gurulmaga mejbur bolýar. Güýzüň başynda adamlarda «gyşlamak» fiziologiki mehanizmi işjeňleşýär. Köpleriň «uklamak» diýip häsiýetlendirýän ýagdaýy, bedeniň energiýany tygşytlamak prossesine sazlanandygyny görkezýär. Güýz depressiýasyndan ejir çekýän adamlar depressiw netijelere getirýän negatiw duýgulary sebäpli özlerini dolandyryp bilmeýärler. Şeýle ýagdaýlarda psihologlar näme maslahat berýärler? Olar syýahat etmegi, arassa howada gezmegi, ir turmagy we ir ýatmagy aýdýarlar. Başga-da möwsümleýin depressiýany ýeňmek üçin näme bolup biler?
Fiziki maşk. Bedenterbiýe elmydama ylham berýär. Sebäbi gözellik we saglyk! Meşhur psihoterapewt we ýazyjy Mihail Litwagyň pikiriçe, fiziki maşk göwnüçökgünlige garşy göreşmäge kömek edýär. Şeýle hem: «Depressiýa adama özi hakda pikirlenmek üçin berilýär» diýýär. Şonuň üçin güýzde öz keşbiňize üns beriň! Sport bilen meşgullananymyzda bedende madda çalşygy kadalaşýar we immunitet güýçlenýär.
Kadaly iýmit. Howanyň üýtgemeginiň adam bedenine ýaramaz täsiriniň bardygyny biz gowy bilýäris. Şonuň üçin witamine we minerallara baý täze gök önümleri we miweleri iýiň.
Gezelenç. Işden soň derrew öýe gitmäge howlukmaň, azyndan bir ýa-da iki duralga gezelenç ediň. Bu siziň emosional we beden taýdan sagdynlygyňyzy güýçlendirer.
Peýdaly reňkler. Meşhur şweýsariýaly psihoterapewt Maks Lusçeriň reňk testi boýunça mämişi, sary we gyzyl nerw ulgamyny sazlaýan we güýçlendirýän işjeň reňklerdir. Eşikleriňizi we otaglaryňyzy şeýle reňkler bilen baýlaşdyryň. Öýüňizi dürli güller we ösümlikler bilen bezäň! Şeýle-de gyzykly kitaplar okaň, degişme kinolaryny görüň, teatra gidiň. Kalbyňyza ýakyn ynsan bilen daşarda pyýada gezelenç ediň. Çagalykda eden garagollyklaryňyz, dostlaryňyz bilen geçiren gyzykly ýatlamalar, ýokary okuw jaýyna kabul edilen ilkinji günüňiz, boýnuňyzda «Talyp» ýazgyly lenta we başga-da täsirli pursatlar ýadyny açýar.
Hiç haçan göwnüçökgünlige ýol bermäň! Özüňizi dolandyrmagy başaryň. Şonuň üçin gadymy rim şahyry Horasyň «Hyýallaryňyza gözegçilik ediň. Sebäbi boýun egmese, buýruk berer» diýen paýhasly sözlerini ýada salmalydyrys. Her gün, hatda azajyk hem bolsa döredijiligiňizi ösdürmäge synanyşyň. Netijede, dünýägaraýşyňyzyň we onuň bilen bütin durmuşyňyzyň üýtgäp biljekdigine göz ýetirersiňiz.
🍂🍂🍂🍂🍂🍂🍂🍂🍂🍂🍂
10
43
enes_∞
03.10.2024 12:46
😂 😂 😂
Gülki — ýaşaýşyň nury
Ýüzi gülüp duran, hoş sözli adam sözleşen adamlaryna hem ýakymly täsirini ýetirýär, onuň bilen gülşesiň, degşesiň gelýär. Az salymlyk bolsa-da, agyry-ynjyny, öýke-kinäni ýatdan çykarýarsyň, ýüküň ýeňlän ýaly bolýar. Ylym şähdaçyk, ýürekden gülýän adamlaryň durmuşda gabat gelýän köp kynçylyklary ýeňillik bilen çözýändigini belleýär. Onuň tersine gahar-gazap, gaýgy-gam ýokarda aýdanlarymyza garşylykly täsir edýär.
«Gülki terapiýasy» diýip atlandyrylan sagaldyş usulyny alymlar geçen asyrda, ýagny 1960-njy ýyllarda öwrenip başladylar. Şol wagt adatdan daşary bir wakanyň bolmagy alymlara özleriniň pikirleriniň, ugurlarynyň dogrudygyny tassyklamaga mümkinçilik berdi. Ýaş amerikaly lukman Normani Kazins ölüm bilen ýaşaýşyň serhedinde durdy, ýagny bejerip bolmaýan, ölüm howply kollagenoz keseliniň pidasy bolmalydy. Ol garaşylmadyk ýerden özüne berilýän lukmançylyk kömeginden ýüz dönderdi we özi hiç bir hereket edip bilmese hem, öýüne eltilmegini, ýatjak otagynda ulaldylan şekilleri görkezýän abzal goýulmagyny garyndaşlaryndan haýyş etdi. Ol gije-gündiz diýmän, diňe gülküli kinolary görmäge we uly möçberde C witaminini kabul etmäge başlady. Birdenem görlüp-eşidilmedik täsin waka boldy: Normani sagalmaga başlady. Bir aýdan ol barmaklaryny gymyldatdy, ýene bir ýyldan bolsa aýak üstüne galdy.
Peydaly maslahatlar
Rejepguly MAŞADOW,
Balkanabat şäheri, lukman-trawmatolog.
11
54
enes_∞
03.10.2024 08:02
![]()
Ertir düýnden başlar
Başlangyç okuw ýyllarymy göz öňüme getirsem, ýaşy bir çene baran nurana ýüzli, kümüş saçly bir ene ýadyma düşýär. Onuň bilen haçan gürrüňdeş bolsaň, ol söhbet arasynda “Hemme zat wagtynda” diýen sözlerini ýygy – ýygydan gaýtalardy we öwüt – ündew bererdi. Onuň bu sözleri näme üçin köp gaýtalaýandygynyň sebäbini bir gün bilesigelijilik bilen özünden soradym. Enäniň aýdanlary şu günki ýaly sözme – söz ýadymda…
“Diňle, gyzym, dünýä üç gündir. Düýn – bugün – ertir – wagt hakykatynyň aýrylmaz üçlüsidir. Biri beýlekisinden aýrylmaýan bolsalar – da, üçisiniňem ýeri aýrydyr.
Düýn pikirlenip ädilen dogry ädimler bu günimiziň hem gowy bolmagyna getirer. Bu günem äden dogry ýa-da ýalnyş ädimlerimiziň netijesi ertirimizi şekillendirýär. Şonuň üçinem, etjek her bir işiňi pikirlenip et!.. Gowy bir maksadyň bolsun. Soňra ädimiňi ät we hemme zady öz wagtynda et!.. Ynha, bu durmuşyň syrydyr!..”
Wagtyň geçmegi bilen nurana enäniň bu iki – üç söze sygdyran durmuş pelsepesine has- da çuň düsündim we bu pelsepe meniň ýaşaýşymda ýol ýörelgäm boldy.
Ynsan hemişe öňe gitmek, täze zatlary öwrenmek isleýär, ýöne ilkinji ädimi ätmekde ýaýdanýar. Okajak bir kitabymyz, görjek teatr eserimiz düşünjelerimizi üýtgedip biler. Ýa-da gatnaşjak konferensiyalarymyzda sorag berip aljak jogabymyzyň netijesinde ýaşaýşymyzda-da täze gapylaryň açylmagy mümkin. Bular hemişe ilkinji ädimlerdir. Ädilmedik her bir ädim, isrip edilen wagt bize şowsuzlyk getirer we maksatlarymyzdan uzaklaşdyrar. Şonuň üçin, ilkinji ädimler kyndyr, belki-de… “Başlamak gutarmagyň ýarysydyr” diýilmeginiň sebäbi-de şondan ybaratdyr. “Düýn” tejribe we “Bugün” düýniň okuwçysydyr. Düýni üýtgedip bolmaz, yöne ertiriň gowy bolmagy üçin bu gün sana berilen pursatdyr.
Ertir ederin, ertir ederin diýme! Bu günem düýniň ertiridi, näme edip bildiň?
18
87
enes_∞
02.10.2024 18:26
![]()
Ýatmazdan ozal kitap okamak üçin 5 sebäp
1. Döredijilikli pikirlenmegiň ösmegi
Nil Geýmanyň «Kitap eliňizdäki düýşdür» diýen sözlerini ýatlaň. Onsoň hem ylmy açyşlara düýşleriň sebäp bolup bilýändigini taryh telim ýola subut etdi. Şeýlelikde, düýşleriň beýnimiziň çuňluklarynda ýatan ylham gorumyzy köredip bilýändigine ynanyň.
Başarjaň we döredijilikli pikirlenmegi başarýan adamlar hemişe diýen ýaly şol bir zadyň pikirinde gezýändir öýdýärsiňizmi? Ýok, beýle däl. Garaşylmadyk täsin pikir käte başga bir ugurlar bilen baglanyşykly pikirlerden hem döräp biler.
Onsoň hem döredijilikli pikirlenmegi başarmagyň ilkinji şerti dünýä we bolup geçýän zatlara tapawutly garamagy öwrenmekdedir. Ýatmazdan öň okalan kitap bu babatda size ýardamçy bolup biler.
2. Ünsüň güýçlenmegi
Tehnologiýalar döwründe haýsy hem bolsa bir zatda ünsüňi jemlemek aňsat däl. Muňa telewizor, internet, sosial torlar, daş-töweregimizdäkileriň täsirleri zyýan ýetirip biler.
Eger ýatmazdan ozal 15 — 20 minut çemesi kitap okasaňyz, bu ünsüňizi bir ýere, ýagny kitaba jemlemäge ýardam eder. Okamak üçin düşünmek we ünsi jemlemek zerur. Diýmek, kitap biziň üçin ünsi jemlemek bilen bagly maşkyň serişdesine öwrülip biler.
3. Maglumat gorunyň baýlaşmagy
Zehinine hormat goýan adamlarymyzdan ilkinji soraýan zatlarymyzyň biri haýsy kitaplary okandygy. Eger şeýle bolsa, zehinli we giň dünýägaraýyşly bolmaga barýan ýol kitap okamagyň üstünden geçýär diýip bileris. Kitap — öwrenmegiň, uky bolsa öwrenmek amalyny durmuşa geçirmegiň serişdesi.
Uklan wagtymyz günüň dowamynda öwrenen maglumatlarymyz beýnimizde ýerleşýär. Onda has peýdaly maglumatlaryň orun tutmagyny haýsy birimiz islemeris?! Maglumatlary bolsa okamak bilen baýlaşdyryp bolýar.
4. Dartgynlylygyň aýrylmagy
Bir gyzykly eseri bir sagatlap okamak beýniňdäki islendik dartgynly ýagdaýy aýryp, iň bolmanda, ep-esli ýeňledip bilýär. Nerw dartgynlylygynyň ynsan saglygyna edýän ýaramaz täsiri barada, belki, size lukmanlar gürrüň berendir. Şonuň üçin hem maksadymyz şol täsirler baradaky gürrüňi ýene bir gezek gaýtalamak däl. Ýöne Angliýanyň uniwersitetleriniň birinde geçirilen barlaglar ýatmazdan ozal kitap okamagyň dartgynlylygy 68 göterime çenli azaldyp bilýändigini görkezdi. Galanyny özüňiz pikir ediň!
5. Çalt uklamak
Günüň dowamynda islesek-islemesek beýnimiz dürli täsirlenmeler bilen ýadaýar. Ýadawlykdan soňra dynç almak üçin ýerimize geçip, uzak wagtlap uklap bilmän ýa gije ukymyzyň bozulyp, birki sagatlap çirim etmän oturýan wagtlarymyz bolýar. Şol wagt ýakynyňyzda bolsa kitap okap görüň…
Turkmengazet
13
199
enes_∞
02.10.2024 12:54
![]()
Gadymy Naska geoglifleriniň syrly dünýäsi
Alymlar Perudaky gadymy geoglifleri arheologiki barlaglaryň, ýagny emeli aň tehnologiýasy arkaly ýüze çykardylar. Bu ýeriň üstüne çekilen şekiller b.e.öňki 500-nji ýyllara degişli hasaplanylýar. Toplanan maglumatlara görä, 303 görnüşli geoglif tapylypdyr. Bu geoglifler köplenç maýmyn we guş şekillerini görkezýär. Geoglifler, uly ölçegli ýer ýüzüne çekilen çyzgylar ýa-da nagyşlardyr. Adatça, olaryň uzynlygy 4 metrden geçýär, we şeýle uludygy üçin olary diňe ýokardan görmek mümkin. Naska platosyndaky çyzyklar we şekiller geoglifleriň iň meşhur mysallarydyr. Arheologlar bu geoglifleriň b.e. II asyrynda bu sebitiň ýaşaýjylary bolan Naska siwilizasiýasy tarapyndan döredilendigine ynanýarlar. Suratlar dürli usullar bilen döredilipdir, mysal üçin, nagşyň perimetri boýunça topragyň ýokarky gatlagyny aýyrmak ýa-da nagşyň çyzyklarynyň geçýän ýerine çagyl daş sepmek arkaly.
Emeli aň tehnologiýasy, AI kompýuter görüş ulgamy arkaly, öň belli bolan geoglif şekilleri boýunça tälim aldy we Naska platosyndan uçardan alnan ýokary durulykdaky suratlary seljerdi (piksel takmynan 10 santimetr bolup). Bu barlaglar netijesinde, 1,3 müň töweregi täze geoglif ýüze çykaryldy we olar meýdan şertlerinde üns bilen öwrenildi. Bu geoglifleriň içinden 303 sanysy ozal näbelli bolan şekiller hökmünde tassyklandy. Olar köplenç Naska halkynyň durmuşyna we dini däp-dessurlaryna degişli adam, haýwan şekillerini we sahnalary görkezýär.
Naska platosyndaky geoglifler ýerli howa şertleri sebäpli müňlerçe ýyl bäri saklanyp galypdyr. Ölçegleriniň uly bolmagy (käbirleriniň uzynlygy birnäçe ýüz metre ýetýär) sebäpli, bu çyzgylar resmi taýdan diňe XX asyryň birinji ýarymynda tapylypdyr, platonyň üstünden uçarlaryň geçmegi bilen. 1994-nji ýylda Naska suratlary UNESKO-nyň Bütindünýä mirasynyň sanawyna girizildi.
Wepa Astanow,
Türkmen oba hojalyk institutynyň
1-nji ýyl talyby
12
70
