Begench Malikgulyyew
01.02.2020 20:41
Dünýäniň ilkinji geni üýtgedilen kebelekleri (güýe) tebigata salyndy
Dünýäde ekerançylykda oba-hojalyk önümlerine zyýan berýän birnäçe mör-möjekler belli. Bularyň biri hem almaz kelebekleri. Birnäçe ösümlik üçin zyýankeş bilinýän bu kebelekleri gözegçilige almak üçin geni üýtgedilen kebelekler ulanyldy.
Plutella xylostella ýa-da başgaça bilinýän ady almaz kebelekleri ak kelem, kelem, brokoli kelemi we raps (ýag alynýan atanak güllüler maşgalasyna degişli ösümlik) ýaly ösümlikler üçin iň zyýanly we ýok ediji mör-möjeklerden biri. Bu jandar mör-möjeklere garşy dermanlara hem çydamly bolup, ýetip bilen ösümliklerine başardygyndan zyýan berýär. Esasan hem Hytaýda görülýän bu mör-möjek, ülkäniň iň esasy medeni ösümliklerinden biri bolan kelemleriň ýetişmesine örän päsgel berýär.
Biotehnologiki şereket bolan Oxitech-de işleýän Dr. Neil Morrison bu mör-möjekler barada “Almaz kebelekleri, ýylda 4 -5 milliard dollara barabar bolan we dünýä möçberinde zyýanly hasaplanýan mör-möjek. Birnäçe mör-möjek dermanlaryna çydamly bolan bu kebelegiň ýok edilmesi örän kyn” diýip aýtdy.
Oxitech bu kebelekleriň orta çykarýan meselelerine garşy durmak üçin öz-özüni çäklendirýän geni üýtgedilen almaz kebeleklerini döretdi. Technology Networks-e habar beren Morrison, öz-özüni çäklendirýän kebelekleriň zyýanly we allergen däldigini dile getirdi.
Geni üýtgedilen erkek kebelekler, tebigata salynýar we urkaçy kebelekler bilen jübütleşýär. Munuň netijesinde öz-özüni çäklendirýän genler, çaga geçýär we bu hem urkaçylaryň ýaşama wagtyny azaldýar.
Frontiers in Bioengineering we Biotechnology žurnalynda görkezilen bir makalada, Oxitech kebelekleriniň dünýäde ilkinji gezek açyk meýdana ýaýrandygyny we bu metodyň hem köpeliji we zyýanly mör-möjekleri tertibe salmakda peýdaly boljakdygy aýdyldy.
Kebeleklerden daşynda bu usuly ulanyp boljak başga zyýanly mör-möjekler barmy soragyna jogap beren Morrison, “Öz-özüni çäklendirýän çybynlar, Braziliýa, Panama we Kariblerde ulanylmaga başlanyldy. Gyzdyrma, zika wirusy, çikungunýa wirusy we sarygetirmäniň ýaýramagyna sebäp bolýan Aedes aegypti populýasiýasy gözegçilige alyndy ” diýdi.
Morrison, mundan başgada Oxitech-iň häzirki wagtda gyzdyrma garşy işe başlap, gyzdyrma keselini göterýän iki çybyn görnüşine garşy netije almak üçin işleýändiklerini dile getirdi. Morrison, öz-özüni çäklendirýän usulynyň birnäçe zyýanly mör-möjek görnüşleri üçin döredilendigini hem belledi.
Alnan çeşme: https://www.webtekno.com/genetigi-degistirilmis-guveler-dogayasalindi-h84682.html
Korono wirusynyň ilkinji gezek nirede çykanlygy resmi taýdan habar edildi
Hytaýyň Hassalygy bejeriş we öňüni alyş merkezi tarapyndan edilen görkezmelerde, wirusyň esasy çeşmesiniň wagşy haýwan eti bazarynda bolandygy habar edildi. Bu habar edilýärkä, Koronanyň aslynda bir biologik ýarag bolandygy şübhesi bolsa akyllary garyşdyrdy.
2019 - njy ýylyň soňky aýynda ilkinji gezek Hytaýda görülen we gysga wagtda dünýä ýaýran “Korono” tipli wirus, adamlary gorkuzmaga dowam edýär. 100-den gowrak adamyň ölen we heniz hem karantinada saklanýan birnäçe şübhelilerde bolan wirus barada işler dowam edýän bolsada, gynansakda gerekli çäreler doly ýagdaýda alynmady. Wirusyň bedene gireninden soňra birnäçe wagt täsir etmezligi bolsa işleri kynlaşdyrýar.
Häzirki wagtda esasan-da Hytaýyň teretoriýasy we Hytaýly ýolagçylaryň ýygy-ýygydan göçýän ülkeleri tiken üstünde oturana meňzeýär. Çünki bu wirusyň bejergisi häzirlikçe ýok we adamdan adama howa ýollary arkaly ýokuşýar. Üste-üstüne bu wirusy özüne kabul edenler duran ýerlerinde ýykylyp galýarlar we käwagt ähli işler netijesiz bolýar. Adamlar bu wirusyň täsiri bilen gysga wagtda aradan çykýarlar.
Häzir bolsa bu öldüriji wirus bilen baglanyşykly bir täzelik boldy. Hytaýyň Hassalygy bejeriş we öňüni alyş merkeziniň işgärlerinden gelen gelen resmi görkezmmeler bilen wirusyň ilkinji gezek orta çykan ýeri belli boldy. Hünärmenler tarapyndan görkezmelere görä Korono wirusy Wuhanda ýerleşýän wagşy haýwan etleriniň satylýan bazarynda ýüze çykdy.
Wuhandaky bazarda: ýylan, möjek çagasy, tawus guşy we syçan ýaly haýwanlaryň etleriniň satylýandygy bilinýär. Bu hem wirusyň orta çykan güninden bäri sosial media platformalarynda paýlaşylýan wirusyň çeşmesiniň Hytaýyň iýmitleniş medeniýeti bilen bagly bolýandygy dogrulanýar. Wirus, çaklamalara görä wagşy haýwan etine birleşeni we etleriň iýilmegi bilen adama ýokuşdy.
Bu wakalar bolýarka we Hytaýda ünsi çekýän görkezme edilýän wagtynda, orta has hem howply şübhe çykaryldy. Öňki Ysraýyl esgeri we harby aňtawçy Dany Shoham, uly jedelleşmä getirjek maglumat bilen düşündiriş berdi. Shoham, haýwan merkezli bu wirusyň Wuhan-da edilen gizlin biologik ýarag meýilnamasynyň laboratiraýada ýasalyp biljekdigini aýdyp geçdi.
Shoham, esgerlik kariýerasyndan başga-da ol biologiki urşyň analizatory. Bu sebäpli eden gürrüňlerini bilen ses getiren Shoham, Wuhan wirusologik institutynda bilinýän wirus gözlemek laboratoriýasynyň aslynda başgaça maksatlar üçin ulanylýandygyny aýdyp geçdi.
Shoham-a görä institutda ýerleşýän laboratoriýalaryň bir bölümi, biologiki ýaraglaryň Ar-Ge işlerini etmek üçin ulanylýar.
Hytaý bugüne çenli eden görkezmelerinde ellerinde howply biologiki ýaraglaryň ýokdugyny aýtdy. Emma geçen ýyl orta çykan Hytaýyň Daşary Işler habarnamasy, Hytaýda hüjüm etmek maksatly biologiki ýaraglaryň bardygyny habar berdi. Hat-da bu meselede dürli ülkeler, ilçihanalaryň üsti bilen beýle ýaragyň barlygyny ýoklugyny öwrenmek isledi emma, ülkeleriň bu ýagdaýa garaýşy pes geldi we mesele ýapyldy.
Esasy zady aýdanymyzda institutyň Korono wirusy bilen baglanyşygynyň bolup bolmadygy hakynda takyk bir zat aýtmak mümkin däl. Hünärmenler hem bu ýagdaýa doly ynamly bolmandyklary üçin belli bir zat aýtmaýarlar. Emma resmi habarlara görä agzalyp geçilen bazaryň , Wuhan wirusologik institutyna 32 km aralykda bolmasy, akyllarda sorag yşaratyny oturtman duranok.
Alnan çeşme: https://www.webtekno.com/corona-virusu-nerede-cikti-h84593.html
Goşmaça habarlara görä ýatlatsak, sosial medialarda köp adamlaryň ýazýan teswirlerde Hytaý hökümeti ýurtda ilatyň aşa artandygy sebäpli, ilat sany azaltmak üçin bu wirusy döredipdir. Bu bir çaklama takyk habar däl.
