enes_∞
18.10.2024 15:59
![]()
GAÝNENE
__A gyz, Olýa, şu gün işden gelýärkäm,
Seniñ gaýynyña duş geldim ýolda.
At ýaly heleý-le,
seni garratman ,
Entek - entekler-ä ýaryşjagam däl-le.
__Wah, olmy? Wah, ony goýaý ýöne sen,
Bir tulum ýeli bar,
Bir sanaç puly.
Aýaklary ýelden,
saçlary kendir.
Olmy?
Diýmesizin diýmmäýin weli,
Tüýs Göroglyñ atyn ogurlan kemipir.
__Meñ gaýyn enem-ä Lukman hekimden
Bir müçe ulumyş.
Gözlerem batyl.
Gulaklary bilen göräýjek bolýar
Sokur gözleriniñ görmeýän zadyn.
__Seniñkä ýagşy gyz, pensiýa alýar,
Gör, biziñki otyr duluñy saklap.
Ne biş-düşi...
Ne-de kir yuwup bilýär___
Otyr garraryña garaşýan ýaly,
Agtygyñ däl ,
__ Käşgä saña ýetirmese agtygyn....
__Käşgä çyrpsa geýim-gejim , arlygyñ,
Poluñ ýuwsa ,
kaksa keçe-kilimiñ.
İlleriñ gaýyn-a kesel halyna
Garawulam durýar edaralarda.
Biziñkimi?
Keýpin görüp diliniñ
Ýöne ýaşamaga gelen ýaly-la...
...Gaýneneler garramaýan bolarly,
Gybata goşulýar öýe gelenler.
Gybat urýar gara kofäñ başynda,
Bu gün-erte gaýyn boljak gelinler!
10
221
enes_∞
18.10.2024 13:08
![]()
Näme üçin pallaýarys we pallamak nädip ýüze çykýar?
Haýwanlaram, adamlaram ― her kimem pallaýar. Aslynda, bu proses çaga düwünçejik ösüşiniň 12-nji hepdesinde başlaýar. Alymlar bu hadysany dürli sebäplere görä bolup biler we olaryň ählisini-de howply däl diýip hasaplap bolmaýar diýen netijä geldiler.
🌀Aslynda, pallamak näme?
Pallamak ― agzyňy açmak we uludan dem almak, öýkenleri howa bilen doldurmak üçin birnäçe sekunt wagt alyp bilýän meýletin prosesdir. Köplenç, ukusyz wagtymyz pallaýarys diýen düşünje bar. Emma munuň tersine, pallamak beýnini oýanmaga we jemlenmäge höweslendirýän refleksdir. Pallanan wagtynda beden gysga wagtyň içinde ýürek urmasyny ýokarlandyrýan, gan aýlanyşyny işjeňleşdirýän we gan basyşyny kadalaşdyrýan käbir gormonlary bölüp çykarýar. Ondan başga-da, pallanan wagtynda howa ýollary giňelýär, boýun, egin we ýüz myşsalary rahatlanýar, duýgy dartgynlygy we stres ýok bolýar, ýagdaý gowulaşýar. Şeýle hem pallananda käbir gormonlaryň işjeňligi ýokarlanýar. Şonuň üçin käwagt lapykeçlikden ýaňa gözýaş dökýän ýaly bolýar.
🌀Näme üçin pallaýarys
Pallamak, köplenç ýadawlyk, içgysgynçlyk we derrew Morfusyň (gadymy grek uky hudaýy) eline düşmek islegi bilen baglanyşykly, ýöne başga-da birnäçe sebäpler we teoriýalar bar. Käbir alymlar beýnimizi sowatmak üçin pallaýarys diýip hasaplaýarlar: pallaýarkak uludan dem alýarys we girýän howa beýnimizi birneme sowadýar. Şeýle-de bolsa, pallamak wagtynda beýniniň temperaturasy entek belli däl. Mundan başga-da, pallamak ilkinji adam dörän wagtynda hem bar bolup, olar üçin aragatnaşyk serişdesi hasaplanypdyr. Adamlar ses bilen gürleşip başlamazdan ozal ýaňlanmak arkaly habarlaşýardylar. Içgysgynçlykdan we ukudan başga-da, gadymy adamlar üçin pallamak, beýlekilerden ägä bolmaklyga ýa-da pallamagy başga bir aragatnaşyk serişdesi hökmünde ulanan bolmagy ähtimal diýen birnäçe çaklamalar hem bar.
Ukynyň ýeterlik bolmazlygy, dowamly ukusyzlyk, ukusyzlyga sebäp bolýan köp dermanlaryň ulanylmagy sebäpli bolup biler. Mundan başga-da, adam kislorod ýetmezçiligi başdan geçirende ýa-da nädogry uklamagyň netijesinde hem bolup biler. Beden uzak wagtlap oňaýsyz ýagdaýda dursa, döş gysylýar we öýkeniň işine päsgelçilik döredýär. Pallamak ýürek-damar we awtoimmun keselleriniň, dowamly gipotoniýanyň alamaty bolup biler. Bir adam uky wagtynda ysgynsyz bolsa, bu onuň gaty ýadandygyny, horlanýandygyny ýa-da artykmaç agramdan ejir çekýändigini aňladýar.
🌀Ýokuşýan hadysamy?
Kimdir biri pallasa onuň garşysynda oturan adamyň agzy hem isle-isleme açylýar. Ýagny bu hadysa «ýokuşýan hadysa» hasaplanýar. Pallamagyň ýokançlygy, näderejede duýgudaşdygyňyza bagly. Adam näçe emosional we başarnykly bolsa, hadysanyň başlangyjyndan soň pallamak ähtimallygy has ýokarydyr. Munuň sebäbi, töweregindäki adamlaryň ýagdaýyny görkezýän beýni ýarym şaryndaky neýronlaryň işjeňligine baglydyr.
Pallamak ýok bolup bilermi?
Eňegiňizi gysyp ýa-da gapdal tarapa öwürmek elmydama gowy pikir däl. Şol bir wagtyň özünde, bedeni zerur kislorodyň belli bir böleginden mahrum edýär. Eger pallamak iş wagtynyň iň ýokary derejesinde ýa-da jogapkärli wagtdan öň ýüze çyksa, aňsatlyk bilen gutulmak üçin birnäçe minut wagt alyň we arassa howada gezelenç ediň. Şeýle hem sakgyç çeýnemegi ýa-da bir käse kofe içmek pallamany ýeňmäge kömek eder. Pallamagyň «ýokanç» endige öwrülmeginiň öňüni almak isleseňiz, pallaýan adamdan ünsüňizi sowmak maslahat berilýär. Mysal üçin, şeýle ýagdaý ýa-da pallamak ýerliksiz ýagdaýda ýüze çyksa, ýüzüňizi pallaýan adamdan sowuň, ünsüňizi üýtgediň.
🌼Türkmengazet🌼
10
93
enes_∞
16.10.2024 09:42
![]()
Ýadadym ýalanlardan🥀🥀
Men ýalandan, ýananlardan,
Ýadadym ýalany ýasaýanlardan,
Ýaşyrýanlardan,
Ýalan ýaşaýanlardan.
Göwnüm her bir söze ynanýanlardan.
Iblisiñ içinde görýän perişde,
Herişde mañlaýym urýan boşluga,
Üzülmez bergim bar geçen ýaşlyga.
Öz toslan zadyma ynanyp bilýän,
Kä özümden gorkup añalyp bilýän.
Şlýapadan towşan çykarýanlar köp,
Iñ arzan bahadan satylýar edep,
Sosial ulgamlar bolupdyr mekdep.
Ýaşym üç onlukdan aslyşýar häli,
Ömrüm uzak düýşiñ içinde ýaly,
Içimde ýaşaýar ýene bir däli.
Ruhum kararsyzyñ baryp ýatany,
Pikirlermiñ ýok belli bir watany.
Hatarly ýollarda sabrym gutardy,
Kimler bu gylygy bir kär tutundy,
Olardan däldigme nebsim utandy.
Ýüze gülüp dili bilen atdylar,
Köçede gygyryp ýalan satdylar,
Näme etse özlerine etdiler.
Hemme bilýändir,
Dünýe ýeke günde kezzap bolmandyr,
Ýalançy adyny ýatyp almandyr.
Soñsuz ýola birek biregi süýräp,
Barýarys nirä?!
© Süleýman TEKÄÝEW☘️
6
55
enes_∞
14.10.2024 18:49
![]()
Kitaply surat ýa-da suratly kitap
Orta mekdebiň ýedinji synpynda okaýardyk. Bogun sazlap, setir başyny çatyp bilýän okuwçylaryň ýazanjalaryny saýlap, baýramçylyk mynasybetli, ýygyndy etmek üçin jemlediler. Suratymyzy hem soradylar. Gördüm, bakdym, ýüze tutup boljak mesaňa-taýýar suratym ýok. Ýöriteläp düşmäge gitdim. Özümem okumyş görünjek boldummy ýa şahyrlar şeýle düşmelidir öýtdümmi, garaz, elime bir galyň kitabam aldym. Ynha, başymy biraz öňe egibräk, deň ikä açylan kitabyň sahypalaryna garap durun. Allanäme!
Ýygyndy çapdan çykdy. Minut sanap garaşanymyň tersine, görüp, känbir wejim bolmady. Suratym ölçeglije ýere doly ýerleşmänsoň, esasan, ýüz keşbimi goýupdyrlar. Kitaply ýeri sygmandyr. Onsoň, hamala, kimdir birinden öýkelän ýaly, başyny aşak salyp duran keşbe girip oturyberipdirin.
Wagt-wagt şol ýygyndyny elime alanymda, hem ýylgyrýaryn, hem öz ýanymdan özümçe “açyş” edýärin: “Asyl, adamyň elindäki kitabyny aýyrsaň, ol başyny egip, müzzerip, müýnürgäp duran birine öwrüläýjek eken-ow”.
Hakyky eser
Ýürekdeş dostumyň ýanynda kitaplardan söz açdym. Göwnüňi göterip, ýürege gozgalaň salýan çeper eserleriň käte tutuş ömür bilen terezä münýändigini, asyl-ha, şeýle kitaplaryň durmuşyň manysy bolup biljekdigini dile getirdim. Ylalaşmady. “Aňsadyna bakýarsyň. Taýýar zatdan lezzet almagy kim oňarmaz?! Öz ömrüňi, öz durmuşyňy çeper esere öwürjek bolmaly” diýdi.
Üstünden ýyllar ötse-de, aňymda aýbogdaş guran bu pent könelişibermändir.
Wagt
Ýaş şahyr: “Wagt, nirä gyssanýaň, saklan ahyry!” diýip, goşgy ýazdy. Bu goşgy ýany ýerden galmaýan hassanyň, durmuş toýuna gün sanap garaşýan aşyk-magşugyň, agtygyny bagra basmaga howlugýan enäniň… ýazgarmasyna sezewar boldy.
Kindiwanja telpekler we şygyr bentleri
Bir kişi täze ýüzülen işşek derisini telpek ussasyna eltipdir. Tamasy hem ulumyş: “Ýeri, neneň görýäň derini?! Dört-bäş telpek dagy çykar-la mundan”.
Ussa, çykaýsa, bir telpegiň çykjakdygyny näçe düşündirdim etse-de, garşysyndaky raýyndan gaýdarly dälmiş. Gep ýokmajagyny aňan ussa onuň bilen ylalaşypdyr-da, telpekleriň taýýar boljak wagtyny aýdypdyr.
Müşderi bellenilen mütdetde gelip äňetse, bäş telpek taýýar diýýä. Ýöne nä telpek-de, nä zat?! Hersi düwlen ýumruk ýalyja, hatda çaga-da geýdirip boljak dälmiş.
…Käte ele galam alyp, sözüň yzyna düşer gidersiň. Seriň göçüp, bir bentlik pikiri bäş bende ýaýradandygyňy aňşyrmarsyňam birbada.
Şeýle pursatda, näme üçindir, hiç kesiň “başyna ýapmajak” kindiwanja telpekleridir tamasyna büdrän badyhowa müşderi göz öňümde janlanýar.
Howlukmaçlyk
Şeýle maslahat berdiler: “100 göterim netije almak isleseň, howlukman, üns-üntüşigiňi diňe bir işe gönükdir. Gyssanyp, iki amaly birbada etseň, netije 50 – 50 bolmaýar, 30 – 30 bolýar…”. Bu ýerdäki aratapawut şeýtanyň paýy bolmaly. “Howlukmaç işe şeýtan garyşar” diýipdir-ä könekiler…
Görmek
Mugallym şeýle diýdi: “Görmek bar, görmek bar. Ýaş-juwanyň gözi ýitidir, ýöne görýän zady azdyr. Goja kişiniň bardykça gözi kütelişer, emma geçmişi, geljegi görüp-saýgaryp oturandyr…”.
Suratçy
Çagakak goňşymyzyň toýunda bir ýerde durman, zowzanaklap, bir pursady-da ahmal etmän, şekile geçiren suratçyny häli-henizem unudyp bilemok. Yhlas etme kemini-hä goýmandy ol. Ýöne… görlüp oturylsa, fotoenjamyna “plýonka” salmagy ýatdan çykaran bolsa nätjek?!
Suratdyr… Düşülse-de bolar, düşülmese-de. Ýöne durmuşda çep gursaga şükür, kanagat, ynam duýgularyny guýmazdan ýaşamak hem şol ahwaldan parhly däl bolsa gerek.
Kakamyrat REJEBOW
7
75
