Lilia_
17.07.2023 07:13
Reňk terapiýasy
Reňk terapiýasy kolorologiýa ýa-da hromoterapiýa diýip hem atlandyrylýar. Bu terapiýa käbir akyl we beden saglyk ýagdaýlaryny bejermek üçin ulanylýan bejerginiň bir görnüşidir.
Bu görnüşdäki bejeriş usuly gadymy müsürlilere degişli bolupdyr. Şol döwürde bejergi maksatly reňkli aýna, güne batan otaglar ulanylypdyr. Reňk bejergisi ýyllar boýy meşhurlyga eýe bolsa-da, Günbatar lukmançylygynda henizem giňden kabul edilen bejeriş görnüşi däldir. Lukmançylyk işgärleriniň köpüsi muny ýokary eksperimental hem hasaplaýarlar.
Reňk bejergisiniň esasy, dürli reňkleriň her bir adamda dürli seslenmeler döretmegidir. Adamlar belli bir reňkleri bejeriş häsiýeti üçin hem giňden ulanýarlar. Bu teoriýa ynanýan hünärmenler reňkiň dürli tarapdan bize oňyn täsir edip biljekdigine we köp şertlerde kömek edip biljekdigine ynanýarlar.
Belli bir wagt, hemmämiz reňk bejergisini başdan geçirdik diýsek hem ýalňyşmarys. Käbir adamlar üçin gündelik ylgamakdan hem-de tebigaty ýaşyl reňkde görmekden lezzet alýarlar. Reňk bejergisi hindi aslyndadyr. Hindi filosofiýasyna görä, reňk tigirindäki ýedi esasy reňk bedenimiziň çakralaryny güýçlendirýär.
Reňk bejergisinde dürli reňkler dürli şertleri bejerip bilýär diýip çaklanylýar. Reňk terapewtleri, bedeniňizde belli bir reňkiň ýoklugy, durmuş ýagdaýyňyz üçin jogapkär bolup biler diýip hasaplaýarlar. Ine, reňk bejergisinde ulanylýan iň köp ýaýran reňkleriň sanawy we olary nädip ulanyp boljakdygy:
Gyzyl – bu reňk özüni ýadaw duýýan adamlary güýçlendirmek üçin giňden ulanylýar. Şonuň üçin gyzyl reňk bejergilerde seresaplylyk bilen ulanylýar.
Gök – hromoterapewtler depressiýany we agyryny bejermek üçin köplenç gök reňki ulanýarlar. Gök reňkdäki kölegeler hem köşeşdiriji häsiýete eýe hasaplanýar. Ukusyzlykdan ýa-da beýleki uky bozulmalaryndan ejir çekýän adamlar üçin hem bu reňk diýseň peýdaly bolup biler.
Ýaşyl – tebigatyň reňki bolup, hromoterapewtleriň pikirine görä, bu reňk stressi azaltmaga we adamy rahatlandyrmaga kömek edýär.
Sary – bu reňk hal-ýagdaýyňyzy gowulaşdyrmak we sizi bagtly hem-de işjeň etmek üçin ulanylyp bilner.
Mämişi – sary reňk ýaly, adamlarda bagtly duýgulary oýarmak üçin ulanylýar.
Eýsem, reňk bejergisiniň peýdalary näme?
Uzak ýyllaryň dowamynda reňk bejergisiniň fiziki taýdan akyl taýdan dürli peýdalarynyň bardygy subut edildi. Gök we ýaşyl reňkler stresli ýa-da aladaly adamlary köşeşdirýär. Açyk reňkler işdäňizi artdyryp biler. Gyzyl we sary reňkler energiýaňyzy artdyrmakda we sizi edýän işiňize has-da höweslendirmekde peýdalydyr.
Mähri HOJAÝEWA,
Türkmenistanyň DIM-niň Halkara gatnaşyklary institutynyň Halkara žurnalistikasy fakultetiniň 3-nji ýyl talyby.
81
131
Lilia_
16.07.2023 19:34
Pul barada 20 sany gyzykly fakt
Pul barada 20 sany gyzykly fakt
Biz gazanýarys, töleýäris, başga biriniň hasabyna geçirýäris, harçlaýarys, hatda howa sowurýarys... emma aslynda welin, puluň näme zatdygyny anyk bilmeýäris. Dogrusy, pul dogrusynda örän täsin maglumatlar bar.
Pul barada çagalaryň hem-de uly ýaşlylaryň ünsüni çekip biljek 20 sany gyzykly fakty okyjylaryň dykgatyna ýetirýäris.
1. Gadymy döwürlerde töleg hökmünde merjenler, balykgulaklar, öý haýwanlary, däneler, balyklar, ýüňler we şular ýaly beýleki zatlar kabul edilipdir.
2. Dollaryň «$» nyşany ABŞ-nyň walýutasynyň döremeginden has ozal, hatda ABŞ-nyň ýurt hökmünde ýüze çykmagyndan-da öň peýda bolupdyr. «$» belgisi ABŞ-nyň walýutasyndan öň köp ulanylan Meksika pesosyny aňlatmak üçin gysgaça bolan «Ps» harplarynyň birleşmesidir. Bu belginiň ABŞ-nyň çäginde giňden ornaşdyrylmagy bilen, amerikan dollarynyň ulanyşynda hem dowam etdirilipdir.
3. Banknotlar — ýokançlaryň köpelip bilýän ýeridir. Alymlaryň pikiriçe, dünýädäki pullaryň 94%-i özünde bakteriýalary saklaýar. Oksford uniwersitetiniň ylmy gözlegçileri mikroblar üçin birnäçe walýuta nusgalaryny barladylar we 100 ýuanyň iň hapa puldugyny, onda 180 000-den gowrak bakteriýanyň bardygyny anykladylar. Has arassa banknoty bolsa özünde ortaça 11 000 bakteriýany jemleýän ýewro diýip hasaplamak bolar.
4. Kagyz banknotlarynyň ulanyş ömri 3-5 ýyl diýlip kesgitlenilýär.
5. Doly zyňaýmaly ýagdaýa gelýänçä bir pul serişdesi 30-50 müň adamyň elinden geçýär. Ýeri gelende aýtsak, banknotyň nomeri näçe kiçi bolsa, şonça-da tiz könelýär.
6. 100$-lyk ABŞ dollaryndan düzülen 1 million dollaryň agramy takmynan 10 kilograma barabar.
7. Gadymy grek dekadrahmalary seýrek arheologiki tapyndy bolup, iň gymmat pul birligi hasaplanýar. Dekadrahma Afinada, Sirakuzada we Akragantda, şeýle hem Aleksandr Makedonskiniň döwründe (b.e.öň 336-323 ýý.) neşir edilipdir.
8. ABŞ-da pul birligine häzirki wagtda ýaşa ýören adamlaryň şekilini ýerleşdirmek kanuny taýdan gadagandyr.
9. Gadymy Rim tegelek teňňeleriň zikgelenip başlanan ilkinji döwleti hasaplanýar.
10. Ilkinji kagyz pullar Hytaý Imperiýasynda, Tan dinastiýasynyň hökümdarlyk eden döwründe (b.e.öň 618 — 907 ýý.) ulanyşa girizilipdir, emma olar diňe hususy maksatlar bilen peýdalanypdyr. Pullar döwlet derejesinde bolsa ondan soňky döwürde — Sun dinastiýasynda (970 - 1278) ulanylyp başlanypdyr.
11. Dollar pulunyň 100$ görnüşinden başga ählisinde Amerikanyň Birleşen Ştatlarynyň prezidentleriniň şekili ýerleşdirilipdir. Olaryň hatarynda diňe iň uly dollar görnüşinde şekillendirilen Benjamin Franklin prezident bolmandyr.
12. Meşhur stol üstünde oýnalýan Monopoliýa oýnundaky pullar adaty dollar pul birliginden 30 esse köpdür.
13. Dollar bilen 2005-nji ýylyň Azerbaýjan manadyny ilkibada tanamak ýeňilem düşmändir. Munuň sebäbi bolsa, olaryň ikisini-de şol bir adamyň — awstriýaly dizaýner Robert Kalinanyň ýasandygydyr.
14. Häzirki wagtda Ýer ýüzünde 159 sany resmi walýuta bar diýlip kesgitlenilýär.
15. 1966-njy ýylda bankda ilkinji bankomat patentlenildi. Şotlandiýaly inžener Jeýms Gudfello müşderileriň identifikasiýasy üçin PIN koduny oýlap tapdy. Doly anyk bolmadyk bir maglumata görä, başda PIN kody alty sandan ybarat bolupdyr. Şeýle-de bolsa, oýlap tapyjynyň aýalynyň diňe 4 sany ýatda bilýändigi sebäpli, Gudfellow kody gysgaltmaly bolupdyr.
16. Pullaryň saklanyp bilinjek ähli ýerlerinden (gapjyk, jübi we ş.m) ýitirilýän puluň bir ýyldaky ortaça möçberi 4,3 ABŞ dollaryna deňdir.
17. Funt sterling — häzirki wagtda hem ulanylýan dünýädäki iň gadymy walýutadyr. Iňlis walýutasy biziň eramyzyň VIII asyrynda ulanylyp başlanypdyr.
Surat: interesnyefakty.org
18. 1821 — 1825-nji ýyllar aralygynda Alýaskany dolandyrýan «Rus-amerikan» kompaniýasy düwleniň derisine çap edilen 10 000 sany banknoty çykarypdyr. Häzirki wagtda ol banknotdan takmynan 40 sanysy galypdyr.
19. Bagam adalarynda 2001-nji ýyldan bäri 1/2 dollarlyk nominaly bolan pul serişdesi dolanyşykda ulanylýar. Banknot numizmatlaryň arasynda giňden meşhurdyr.
20. Anyk bir taryhy maglumat saklanyp galmadyk bolsa-da, köp bilermenler rus dilinde ulanylýan «dengi» sözüniň türki diliniň sözlük düzümindäki «teňňe» diýen düşünjeden gelip çykandygyny belleýärler. «Kopeýka» sözüniň döremegi bolsa Iwan Groznynyň hökümdarlyk eden döwründe zikgelenen eli naýzaly (kopýe) atlynyň şekili bilen baglanyşdyrylýar.
Peýdalanylan çeşmeler: infozet.ru; infosvyaznoyplus.ru; стофактов.рф; raiffeisen-media.ru; notagram.ru; interesnyefakty.org
88
289
Lilia_
16.07.2023 00:19
Dünýä ummany: açylmadyk dünýäniň syrlary we faktlary
8-nji iýunda 30 ýyldan gowrak mundan öň, has takygy 1992-nji ýylda Birleşen Milletler Guramasy tarapyndan esaslandyrylan ekologik baýramçylyk — Bütindünýä ummanlar güni bellenildi. Ummanlar dünýä ykdysadyýetiniň ösüşinde-de wajyp orna eýedir. Alymlaryň getirip çykarýan çaklamalaryna görä, 2030-njy ýyla çenli Ýer ýüzüniň 40 million töweregi adamy ummanlar bilen bagly hünärlerde zähmet çeker.
Dünýä ummanlary barada bilinýän maglumatlar köp ýaly görünse-de, olaryň heniz nämälimligine galýany az däl. Hatda, bu babatda alymlar Ýeriň suw bölegine garanyňda adamlar Aý barada has köp zady bilýär diýip degişme äheňinde belläp geçýärler. Dürli maglumatlara görä, häzire çenli dünýä ummanlarynyň takmynan 10%-i öwrenilipdir. Sebäbi bu «çuň suwlaryň» aglaba meýdany adam aralaşardan çylşyrymly hasap edilýär. «Turkmenportal» web saýtynyň dünýä ummanynyň adaty bolmadyk maglumatlaryna salgylanyp ýetirýän materialy oňa azda-kände düşünmäge mümkinçilik berer.
1. «Dünýä ummany» diýen ylmy düşünje ilkinji gezek 1917-nji ýylda ulanyşa girizildi. Bu ulgam rus we sowet okeanografy hem-de kartografy Ýuliý Şokalskiý tarapyndan döredildi. Ol Bütindünýä ummanyny dört bölege — Ýuwaş ummany, Atlantik ummany, Hindi ummany hem-de Arktika ummany diýip bölüpdir.
2. 2000-nji ýylda Halkara Gidrografik Guramasy (HGG) bäş ummana bölünişik barada karar kabul edip, ozalky bar bolan dört ummanyň üstüne Günorta buzly ummany hem goşmagy makul hasap etdi. Şeýle-de bolsa, HGG-niň bu karary tassyklanylmady. Muňa garamazdan, 2021-nji ýylyň iýun aýyndan bäri ABŞ-nyň Milli geografiki jemgyýeti Günorta buzly ummany aýrybaşga, özbaşyna çäkli umman diýip ykrar etdi we ony kartalarda görkezip başlady.
3. Çuňlugy we meýdany boýunça dünýäde iň uly umman Ýuwaş ummandyr. Ol 180 million inedördül kilometre giňligine uzaýar, bu bolsa onuň gury ýeriň ähli meýdanyndan 30 million inedördül kilometr uludygyny aňladýar.
Ýuwaş ummanyny (Pasifico) bu hili at bilen portugaliýaly deňizde ýüzüji Fernando Magellan atlandyrypdyr. Magellan ummandan geçen ilkinji ýewropaly bolupdyr. Onuň ekspedisiýasy dört aý töweregi dowam edipdir we bu döwürde gämiler hiç hili tupana gabat gelmändir. Aslynda meşhur syýahatçynyň syýahaty şowly bolup, aslynda tupan turmagy Ýuwaş ummanynda adaty ýagdaý eken. Hut geçen mahaly tupansyz bolandygy üçinem ol bu giň ummany Ýuwaş umman diýip atlandyrypdyr.
4. Bütindünýä ummanynyň suwlarynda 20 million tonnadan gowrak altyn we 30 milliard tonna kümüş gyryndysy bar diýilýär. Şeýle-de bolsa, häzirki döwürde altyn gazyp almak netijeli däl hasap edilýär.
5. Marian çuňluklaryndaky «Çellenjer çuňlugy» Ýeriň iň çuň ýeri bolup, Ýuwaş ummanda ýerleşýär. Onuň çuňlugy — 10 994 metr, takmynan 11 kilometrdir. Deňeşdirmek üçin mysal alsak, Ewerest belentligini Marian çukuryna ýerleşdirip bolan bolsa, dünýäniň iň beýik dagy (8,848 m) dolulygyna suwuň astynda galardy.
6. Ummanlarda suwasty şarlawuklar bardyr. Olaryň ýüze çykmagynyň sebäbi duzlulygyň, temperaturanyň we aşaky topografiýanyň aýratynlyklarynyň düýpli üýtgemegi bilen baglydyr.
7. Ummanyň düýbünde wulkan kraterleriniň töwereginde howasy we yşygy bolmadyk suwda ýaşaýan jandarlar bardyr, bu ýerde suwuň temperaturasy 150 derejä ýetýär.
8. Ýuwaş ummanyň haýwanat dünýäsi beýleki ummanlara garanyňda, 3-4 esse baýdyr. Häzirki wagtda beýleki suwlarda tapylmaýan iň gadymy görnüşler bu ýerde saklanyp galypdyr. Bu ýerde endemikler hem ýetişýär, mysal üçin suw pişikleri we dýugonlar ýaly jandarlar ýaşaýarlar. Täsin ýeri, Ýuwaş ummanyň haýwanat dünýäsiniň köp görnüşine göwrüm taýdan ululyk mahsusdyr. Ullakan midiýalar we ustrisalar, ummanyň ekwatorial böleginde bolsa agramy 300 kg çenli bolan tridakna mollýuskalary ýaşaýar.
9. Atlantik ummany iň duzly umman bölegi bolup, ululygy boýunça ikinji orunda durýar. Atlantikada ummanlaryň iň syrly ýeri — Bermuda üçburçlygy ýerleşýär. Adamlar bu ýerde gämileriň we hatda uçarlaryňam syrly ýitip gidýändigini aýdýarlar. Aslynda, Bermuda üçburçlugynyň aşaky topografiýasy gaty çylşyrymly, bu ýerde köp sanly gäminiň we rifiň bolmagy nawigasiýany kynlaşdyrýar.
Atlantik ummanynda daýwertleriň arasynda ýene-de bir ajaýyp we meşhur ýer — diametri 300 metr we çuňlugy 120 metr bolan Uly Gök oýdur.
10. Ýuwaş ummanyndaky uly barýer rifi dünýädäki iň uly janly organizmdir, ol hatda kosmosdan hem görünýär. Uzynlygy 2300 km bolan ekoulgam birnäçe müň rifden we ýüzlerçe adadan ybarat bolup, 600-den gowrak gaty we ýumşak merjen görnüşlerinden emele gelýär. Bu ýerde köp sanly balyk görnüşleri, mollýuskalardyr deňiz ýyldyzlary, pyşbagalar, delfinler hem-de akulalar ýaşaýar.
11. Hindi ummanynda «süýt deňzi» diýen gyzykly hadysa şaýat bolup bolýar. Seýrek ýüze çykýan bu tebigy hadysa ummanyň suwlarynyň ýalpyldawuk görnüşde akmagy bilen, millionlarça Vibrio harveyi lýumesent bakteriýalarynyň birleşmegi netijesinde emele gelýär. «Süýt deňzi» birnäçe gijede 100 000 inedördül kilometrden gowrak meýdany tutup biler.
12. Demirgazyk buzly ummany gaty sowuk, ýöne meýdany we çuňlugy boýunça iň kiçi ummandyr. Onuň ortaça çuňlugy 1225 metre barabar. Alymlar 2100-nji ýyla çenli global ýylylaşma sebäpli, Demirgazyk buzly ummanyň tomusda buzlarynyň erejekdigini belleýärler.
13. Ýer ýüzüniň takmynan 70%-i suw bilen örtülendir. Alymlar bu babatda suwlaryň beýle köp mukdarynyň 3,5 milliard ýyl mundan ozal şeýle ýagdaýa gelendigi baradaky pikirde saklanýarlar.
Peýdalanylan çeşmeler: cawater-info.net; howdoright.ru; ru.wikipedia.org; kanal-o.ru; iwtsedov.ru
76
158
Lilia_
15.07.2023 19:03
Dogry netijäni nädip ýeňil we töwekgel gazanyp bolýar: Psihologlaryň maslahatlary
Biz her günde ýüzläp bolmasa-da, onlarça geljekki durmuşymyza azda-kände täsirini ýetirip biljek çözgütleri kabul edýäris. Adatça bolşy ýaly, «Pizza almalymy ýa-da kolbasa» diýen ýaly ownuk sowal üçin biz bary-ýogy 1-2 minut wagt sarp edýäris, emma biziň bütin ömrümiziň dowamyny, iş ýolumyzyň bütin dowamatyny eýeleýän çözgütler hem bolup bilýär. Köpler bolsa ykbal çözüji hasap edilýän şu hili netije çykarmak ýagdaýlarynda howsala düşýärler, şol sebäpdenem köp bilip azdan galýarlar.
Bu makalada psihologlaryň möhüm çözgütleri kabul etmekde duýgulara erk etmek hem-de iň zerur mümkinçiliklere nazar aýlamak babatdaky maslahatlary beýan edilýär.
1. Birbada birnäçe meseleleriň çözgütlerini kabul etmeli bolsa, onda şu aşakdakylary ýerine ýetirmäge synanyşyp bilersiňiz: olary gyssagly we gyssagly däl, soň bolsa möhüm we ähmiýetsiz diýen toparlara bölüň. Geljekdäki işleriňize täsir etjek, diňe anyk möhlet bilen ýerine ýetirmeli wezipeleri ileri tutuň. Möhüm meseleleriň arasynda başgalaryň kömegi bilen ýerine ýetirip boljagy bar bolsa, muny ähmiýetsiz goýmaly däl, işleri paýlaşmagy başarmak durmuşy ýeňilleşdirýär. O diýen bir zerur we gyssagly bolmadyk işleriň bolsa ählisini soňky nokada ýetýänçä goýbolsun edip ýaşap bolar.
2. Maslahatlar hiç haçan artykmaçlyk etmez. Başgalardan soramak ejizligiň ýa-da hiç zat bilmezligiň alamaty däl, köplenç beýleki adamlaryň berýän maslahaty meselä başga nukdaýnazardan seretmäge, kyn bolan çözgütleri kabul etmegi ýeňilleşdirmäge mümkinçilik berýär.
3. Duýgularyňyza bäs geliň. Bu kyn bolup biler, ýöne muňa meseläňizi üçünji bir adam ýaly pikirlenip çözmäge başlanyňyzda has aýdyň göz ýetirersiňiz. Meseläni öz-özüňiz bilen ara alyp maslahatlaşmaga, ýagny özüňi keseki bir adam diýip pikir edip synanyşyp bolar. Beýleki adamlaryň meselelerini köplenç duýgymyza täsir etdirmezden kabul edýäris we olaryň dogry çözgüdini tapmak duýga orun bermeýänligimiz üçin hemişe örän ýeňil düşýär.
4. Eger çylşyrymly, has köp oýlanmagy talap edýän meseläni çözmek gysga wagtlyk ýeňil-ýelpaý iş bolmasa, onda ony soňa goýmakdan başga alaç ýokdur. Ol barada her pursat alada edip, özüňi gynamak hasam samsyklyk bolsa gerek. Bu hili çemeleşme deliberation-without-attention (ünssüz oýlanmak) diýlip atlandyrylýar. Ol barada gaýybana, pikirde saklap, adaty wagtda bölek-büçek pikirlere gümra bolsaňyz dogrusy bolar.
5. Netijäniň haýryna ýa-da zyýanyňyza boljagyny kesgitlemek. Iň bolmanda ol ýa-da beýleki bir çözgüdiň haýsy ýagdaýlara sebäp bolup biljekdigini, iş ýoluňyza, maddy derejäňize, saglygyňyza we maşgala ýagdaýyňyza nähili täsir edip biljekdigine düşünmegiňiz möhümdir. Mümkin bolup biljek ýaramaz netijeler hakda oýlananyňyzda, olary ýeňip geçmek üçin iň bolmanda ýüzleý meýilnamaňyzy düzmek hem möhümdir.
6. Kesgitli netijä gelnenden soň bolup biljek oňyn we zyýanly üýtgeşmeleriň nähili ýagdaýa getirip biljekdigini bahalandyryň. Eger bularyň ikinjisiniň mümkinçiligi has ýokary bolsa, wagtlaýyn peýda ýa-da lezzet siz üçin näçe özüne çekiji bolup görünse-de, beýle çözgütden ýüz öwürmek has gowudyr. Köplenç şeýle emosional çözgütden soň ýüze çykýan kynçylyk, şol lezzete ýa-da peýda ymtylmagyň asla gerekli däldigini görkezýär.
7. Netije çykarmaly meseläňiz bilen baglanyşykly mümkin boldugyndan köp maglumat toplaň. Mysal üçin, başga bir ýurda göçmegi meýilleşdirýän bolsaňyz, şol ýurduň syýasy, ykdysady we jemgyýetçilik durmuşy barada näçe köp bilseňiz, şol ýurda göçeniňe degýändigine ýa-da asla göçmeli däldigine göz ýetirmäge ýardam eder.
8. Şol bir wagtyň özünde negatiw maglumatlara gulak assaňyz, özüňizde biderek howsala döredip, ýene-de emosional täsire girersiňiz. Dogry maglumatlar bilen bolsa, meýilleriňizi anyk maksatlara öwrüp bilersiňiz.
Şu getirilen umumylaşdyrylan maslahatlardan görnüşi ýaly, kesgitli, dogry we oýlanyşykly netijä gelmek üçin mümkinçilikleri aýdyňlaşdyrmak, maslahatlaşmak (olara ýagdaýa görä eýermek bolar), zerur bolan dogry maglumatlary toplamak we emosional ýagdaýlara ünsli çemeleşmek zerur bolup durýar.
Peýdalanylan çeşmeler: l-a-b-a.com; incrussia.ru
86
208
