nabat_
19.06.2024 22:50
Kompýuter syçanjygynyň taryhy: agaç böleginden simsiz tehnologiýa çenli
Käbir häzirki zaman enjamyny görüp, aňymyzda onuň nähili döredilendigi baradaky pikir peýda bolýar. Mysal üçin, özboluşlyja kompýuter syçanjygy. Ol bolmasa kompýuteri ulanyp bolmaýar diýen ýaly. Aslynda, kompýuter syçanjygyny kim, haçan döretdikä?
1968-nji ýylyň 9-njy dekabrynda kompýuter ylymlary boýunça geçirilen maslahatda amerikaly oýlap tapyjy Duglas Engelbart ekranda obýektleri görkezmek üçin manipulýatory köpçülige hödürledi.
Täsin fakt — Duglas Engelbart syçanjygy Nasa-nyň görkezmesi boýunça taýýarlap belli bir derejede kämilleşdirdi, ýöne ol nol agyrlyk güýjünde işlemeýändigi sebäpli oýlap tapyş kän bir giň baha eýe bolmady.
Näme üçin «syçanjyk» diýildikä?
Onuň adynyň syçanjyk bolmagynyň esasy sebäbi enjamyň siminiň bolmagy. Ol oýlap tapyja adaty syçany ýatladypdyr we onuň ilkinji görnüşi ýekeje düwmeli agaç bölejik bolupdyr. Oýlap tapyjy enjam diňe wagtlaýyn şeýle atlandyrylyp, soňlugy bilen has ýerlikli atlandyrylar diýip pikir edipdir.
Ilkinji meşhurlyk
Kompýuter syçanjygy diňe 1980-nji ýyllarda meşhurlyga eýe bolup başlaýar. Syçanjygyň önümçiligi üçin «Apple» kompaniýasy patent alyp, ony has ýönekeý görnüşe getiripdir.
Birinji syçanjygyň bahasy
Syçanjygyň bahasy ilkibada 1000 ABŞ dollaryna barabar bolupdyr, ýöne «Apple» onuň bahasyny 25 dollara çenli arzanladypdyr.
Syçanjygyň özgeriş taryhy
«Xerox» kompaniýasy 1981-nji ýylda tigirçekli syçanjygy hödürledi. Onda syçanjygyň ekrandaky kursory syçanjygyň aşak böleginde goýlan tigirçek we ondaky iki rolik bilen dolandyrylýardy. Ol ýeňil we ulanmak üçin amatlydy, ýöne rolikleri ýapýan tigirçekde ýygy-ýygydan tozan ýygnanyp durýardy.
1996-njy ýylda «Microsoft» kompaniýasy resminamalaryň bir sahypasyndan beýlekisine geçmäge mümkinçilik berýän ýa-da suratlary ulaldyp bilýän aýlaw tigirli syçanjygy köpçülikleýin öndürip başlady.
Ony ýörite halyçasyz hem ulanyp bolýardy we onuň bahasy 84,95 ABŞ dollaryna barabardy.
90-njy ýyllaryň ahyrynda tozan ýygnaýan tigirçekler we rolikler öz funksiýasyny LED we sanly optiki syçanjyklar bilen çalyşdy. Olaryň içinde ýagtylyk çykaryjy we wideo kamera çalym edýän ýörite datçik işleýär. Onuň ýetmezçiligi bolsa syçanjygyň aýna, ýalpyldawuk hem-de o diýen tekiz bolmadyk ýerlerde kadasyz işleýänligidir.
Ilkinji köpçülikleýin öndürilen simsiz syçanjyklar 2001-nji ýylda jemgyýetçilige ýetirildi. Soňra 2004-nji ýylda «Logitech» kompaniýasy optiki datçikden on esse duýgur bolan lazer datçigi bilen işleýän syçanjygy oýlap tapdy.
Şondan soň ekrandaky kursor has takyk şöhlelendi we ýerini üýtgetmedi. Bu hili syçanjygy dolandyrmak bolsa aýnanyň üstünden başga islendik ýerde mümkindi.
Tehnologiýanyň ösmegi bilen simsiz syçanjyklar gitdigiçe meşhurlygyny artdyrýar, sebäbi olary kompýutere fiziki baglanyşyksyz ulanyp bolýar. Eger ilkinji syçanjygy oýlap tapan Duglas Engelbart sumbar-computer.com saýtyna girip gören bolsady, ol bir ýerde näçe täsin enjamyň ýygnanandygyna geň galardy.
Bu dükandan işlemek we oýun oýnamak üçin niýetlenen dürli görnüşli — simli, simsiz syçanlary we kombinasiýa enjamlaryny tapmak bolýar. «Sumbar Computer» dükanynyň maslahatçy hünärmenleri size islegiňize görä kysymdaky enjamlary saýlamaga, olaryň tapawutly aýratynlyklaryny düşündirmäge hem-de onuň islendik bahadaky görnüşlerini tanyşdyrmaga ýardam eder.
Çeşmeler: vc.ru; www.pnp.ru; ichip.ru
29
74
nabat_
16.06.2024 12:52
Garaşmak
Şeýle seredeniňde ýönekeýje söz ýaly welin, meniň ýüregime girip görseňiz, bu beýle däl. Garaşmak onda-da intizar ýola dikip garaşmagyň nähili hupbatynyň bardygyny, siz bir bilsediňiz. Muňa haçan-da, kalbyňyzda söýgi ody dörän ynsan düşünäýmese, başgalar düşüner öýdemok. Niçeme-niçeme eserleri okap, söýginiň şeýle ezýet çekdiriji derdiniň bardygyny bilsem-de, bu derdiň öz başyňa düşende beýle-beýle oýunlary turuzjagyny hiç haçan pikir etmändirin. Soraman gelýän söýgi. Ol islendik wagty seniň başyňy aýlap, ähli zatdan sowaşdyraýýan eken. Söýgi. Ilkinji garaýyşlardan döreýän söýgi. Birek-biregi tanamazdan, bilmezden tötänlikde göreçleriň kaklyşyp, birek-birege gönügen nazarlardan dörän uçgunyň köräp, gylaw almagyna näme sebäp bolýarka? Men ony tanamok. Ol hem meni. Hat-da adynam bilemok. Sataşanymyzda-da nirelerden bir ýerden özüňe gönügen nazary duýmazlyk asla mümkin däl. Şol tarapa seretmezlige çalyşsaň-da, öz erkiňe bagly bolmadyk nämälim duýgularyň girdabyna düşeniňi duýman galýarsyň. Näme üçin? Soňky döwürde meniň göwnüme bolmasa, sen maňa sataşanyňda özüňi oňaýsyz alyp barýan ýaly, aljyraýaňmy ýa-da… Ony seniň hereketleriňden aňmaga çalyşýaryn. Bir zatlar aýtmaga ymtylýan ýaly, ýöne nämedir bir zat seni saklaýar. Çekinýäňmi ýa-da utanýaňmy bilmedim. Ýöne seniň garaýyşlaryň, maňa gönügen nazaryň sözlemeseň hem ýüregiňi açyp berip dur. Belki, meniň dillerime garaşýansyň. Ýok, ýok, ol hiç haçan bolmajak zat. Gyzlar hiç wagt öz söýgüsini ilki aýan edýän däldir. Ol gyzlara mahsus bolmadyk häsiýetlerdir. Gyzlar söýgi meselesinde näçe ejir, ezýet çekseler-de, ilki dillenmegi diýseň ýerliksiz, utanç hasaplaýarlar. Bu türkmençiligiň kada-kanunlaryna gelişmeýän hereketler hasaplanylýar.
Ara köp wagt düşdi. Görüp otursam, seni görmänime iki hepde bolupdyr. Saňa sataşaryn diýen umyt bilen okuwa gidýärin. Birden ýitip gitmegiňi öz ýanymdan gowulyga ýorýaryn. Günde sen hakdaky ýatlamalar bilen ýaşaýaryn. Ýöne geçen hepdäň uzaklygy seni menden azajyk daşlaşdyrdy. Wiý, meniň diýip oturan zadym näme? Biz bir gezegem birek-birege söz gatyp görmedik ahyryn. Bir-birimizi daşymyzdan görüp, gözler bilen gürleşmek belki, söýgi alamatlary bolsa-da, tanaman, bilmän kimdir birini söýüp bolarmy? Häli-şindi tanamaýan adamyň ýadyňa düşüp durmagyna näme sebäp bolup biler? Öz-özüme sowal berip, şol her günki gatnaýan ýodamdan okuwa barýaryn. Pikirleriň girdabyna düşüp, daş-töweregime seretmändirin. Başymy galdyrsam şol owadan gözler maňa ýylgyryp seredip dur. Geçip gidibermekçi bolsam, ilkinji gezek baş atyp salam berdim. Sen baş atdyň-da, geçip gitdiň. Öz duýgyňy basyp, oňa garşy gitmekden ejirli zat ýok eken. Gyz utanjaňlygy ähli zatdan rüstem geldi. Emma men entägem onuň maňa düşünmegine garaşyp gezýärin…
atavatan-turkmenistan.com
30
68
nabat_
15.06.2024 19:45
Mekdebi we dünýäni gowy tarapa nädip üýtgetmeli?
Mekdep – diňe bir bilim alynýan ýer däl, eýsem mekdep aragatnaşygyn, sosiallaşmagyn we täze tejribelerin öwrenilýän ýeridir. Bu ýer ýetginjekleriň geljekgi ykbaly, karýerasy, durmuş garaýyşlary we gymmatlyklary barada karar berýän ýeri.
Ol ýerde dünýäni gowy tarapa üýtgedip bolýar. Muny okuwçylaryň özleri başarýar.
Nädip? Belli bolmadyk birnäçe usullara seredeliň.
Dünýä belli erkek adamlar barada öwrenmek bilen çäklenmän, eýsem zenanlar barada hem öwreniň
Erkeklerem, aýallaram, oglanlaram, gyzlaram, oglanjyklaram we gyzjagazlaram deň hukuklara we häzirki wagtda isleýän zatlarynyň dürliliginden saýlamak mümkinçiliklerine mätäç. Gender deňliginiň manysy şunda.
Gynansakda, köp okuw meýilnamalarynda öňden galan gizlin jyns ynançlary bar. Bu diýmek, maglumatyň köp bölegi erkekler tarapyndan, erkekler barada, erkekler üçin ýazylan.
Meşhur syýasatçylar, alymlar, gözlegçiler, syýahatçylar –bu erkekler. Olar barada kitaplarda ýazylan, olar barada prezentasiýalar we nutuklar görkezilýär. Munyň netijesinde zenanlar bütin taryh boýunça peýdaly bir iş ýerine ýetirmedik şekilde görkezilýär. Bu beýle däl.
Mekdepde bir soraga jogap, nutuk ýa-da prezentasiýa taýýarlanyňyzda synpdaşlaryňyz bilen kim barada ýazjagyňyzy maslahatlaşyň. Ynanyň, dünýä taryhynda täsirini galdyran zenanlar hem erkeklerden az däl.
Internetde we kitaphanalarda maglumatlary gözleşdiriň. Köp zenanlaryň dünýäniň ykbalyna özbäşdak ýa-da erkek bilen bilelikde täsirini ýetirendigine göz ýetirersiňiz.
Olar barada gürrüň beriň.
Bir partada hem gyzlar, hem oglanlar bilen oturyň!
Diňe arakesmede däl-de, başga wagtda hem gürrüňdeş bolsaňyz olar barada köp gyzykly zatlary öwrenersiňiz. Synpda öz orunlaryňyzy üýtgedip, dürli adamlar bilen oturyň.
Şeýlelikde synpdaky bolan gatnaşyklaryňyzy giňeldersiňiz we synpdaşlaryňyzyň başga bir taraplaryny hem görüp bilersiňiz. Mundan başga hem dürli adamlar bilen aragatnaşygy sazlamagy, sizi gurşap alýan dürli adamlaryň içki dünýäsine seretmegi öwrenersiňiz.
Jogaplary gygyryp aýtmaň!
Kämahal öz bilimiňiz bilen mugallymlary geň galdyrmak isleýänsiňiz. Bizden soralaryna howlugyp, jogaby gygyryp aýdyp goýberýäris.
Öz bilimiňizden utanmaň. Şeýle tiz pikirlenmegi başarýanyňyz üçin size berekella!
Emma beýlekilere hem pikirlenmäge, meseläni çözmäge we dogry jogaby oýlanmaga wagt beriň.
Şeýle hem siz bilen deňlikde soragyň jogabyny tiz tapmagy başarýan başga hem okuwçylar bardyr, emma ol elini galdyryp, bütin klasa eşdiler ýaly edip aýtmaga çekinýändir. Oňa biraz utanjy bilen göreşmäge hem mümkinçilik dörediň.
Daş-töweregiňiziň gözünde beýle hereket bilen kiçelmersiňiz. Gaýta tersine, beýlekileriň duýgusyna goýýan hormatyňyz – sizi gowy tarapdan görkezer.
Kimler bilen gürleşýäniňize üns beriň!
Biz gatnaşmaga rahat bolan adamlar bilen dostlaşýarys. Köplenç dostlarymyz özümize meňzeş bolýar, mysal üçin: meňzeş sazlary halaýan bolup bileris, bir etrapda ýaşaýan bolup bileris, meňzeş sosial derejede bolup bileris. Bu adaty waka.
Emma öz gatnaşýan toparyňyza üns beriň. Ony giňeldiň. Siz bilen düýbünden meňzeş däl adamlar bilen bolup biläýjek meňzeşlikleri tapmany we görmäni başarjak boluň. Hökman taparsyňyz!
Şol meňzeşlikleri tapmadyk ýagdaýyňyzda hem, ol adam düýbünden size ters hem bolsa – köp täze we gyzykly zatlary öwrenmegi başararsyňyz.
Sözleriňize üns beriň!
Synpda ulanylýan tekstlerdäki jynsy kemsidiji düşünjelere ýa-da terminologiýa üns beriň, mysal üçin, okuw kitabynda, žurnaldaky makalada, goşguda, gözleg işleri hasabatynda ýa-da blogdaky ýazylan habarda. Bu gürrüňlere hem degişli.
Hawa, dostlarymyz we joralarymyz bilen öz pikirlerimizi açyk paýlaşyp bileris. Şonuň bilen bilelikde olary degişme üsti bilen kemsitmän, sylanşykly hem bolup bileris.
Adamy kemsidip biljek islendik sözlerden gaça duruň. Mysal üçin, “gowja zat” ýaly hormatsyz sözleriň ýerine “gyz” sözüni ulanyň ýa-da iň gowusy ady bilen ýüzleniň.
Dowamy bar
turkmenistan.unfpa.com
30
145
nabat_
14.06.2024 18:28
Mal cimrilerde, silah korkaklarda, karar da zayıflarda olursa işler bozulur. (Hz. Ebubekir (r.a))
Herkes herkese bir lokma şey verebilir ama boğaz bağışlamak, ancak Allah'ın işidir. (Mevlana)
“Affetmek, zaferin zekâtıdır.” Hz. Muhammed
Gecenin ne kadar uzun olduğunu ancak hastalar bilir. (Sadi)
Kibir, bele bağlanmış taş gibidir. Onunla ne yüzülür ne de uçulur. (Hacı Bayram-ı Veli)
Ameler niyetlere göre değer kazanır.
ALLAH ile arasını düzeltenlerin, İnsanlar ile arasını ALLAH düzeltir.
Dünyadaki en huzursuz insan, kalbinde hased ve kin olan insandir.
Kula bela gelmez. Hak yazmadıkça, Hak bela yazmaz. Kul azmadıkça…
Geceler uzundur. Onu uyuyarak kısaltma. Gündüzler aydınlıktır, onu günahlarınla karartma.
İnsanların en âcizi dua etmeyen, en cimrisi de selam vermeyendir…! (Hz. Muhammed s.a.v.)
29
93
