gulia_maksatmyradowna
22.03.2024 20:47
![]()
- Şemal dost, geleniň gowy bolaýdy. Yssydanmy, sowukdanmy, köplükdenmi, ýekelikden ýüregim gysyp otyrdym. Wagtyň bar gerek?
- Men wagt ölçegini bilmeýärin. Meniň üçin aralygam ýok. Şonuň üçin men gitmeýärinem, gelmeýärinem. Men bar.
- Asmanam bar, elim ýetenok. Daglaram bar aýagym ýetenok. Adamlaram bar kalbym gapysyny açanok.
- Seniň Asmana däl, asmanyň saňa eli ýetsin. Sen daglara däl, daglar saňa gurban bolsun. Adamlar kalbyňy açmasa, sen kalbyňy adamlara aç.
- Wah sen bolsadym!
- Men özüme sen bolsadym diýýän. Güleňde gülüşiň menden zyýada, aglaňda gözleriň ýaşy.
- Howada guşlaryň deňinde uçýaň. Ýa olar seni kesip geçýärlermi?
- Olar mende ýaşaýar.
- Sen olarsyz oňup bilersiňmi?
- Düşünmedim?
- Olar bolmasa saňa nähili bolar?
- Olar bar. Menem bar. Senem bar. Bar zat nädip ýok bolsun?
- Şonda-da ... birden?
- Seniň aňyňda tüweleý turjak bolýar. Tüweleý garma-garjaşyklyk. Tüweleýi men halamaýaryn.
- Bagyşla. Ýazda açylan güller solýar, şoňa gynanjyma senem gynandyrdym.
- Gül solmaýar. Sen gaty köp ýerde, gaty köp zady güle deňeýäň. Sen ähli ajaýyplyklara gül diýýärsiň. Çünki gül ýüregiňde açylyp dur.
- Sen ony görýärmiň?
- Men ony yrap geçdim.
- Aýtsana, ol... adam ukudaka owadanmy ýa oýaka? Adam dirikä gowumy ýa ýogalandan soň?
- Dirilige taý geljek zat ýok. Ölümem deňsiz-taýsyzdyr. Ýöne onuň gözelligini açyk gözler görmeýär.
- Aýtsana, gyzgynlyk näme, sowuklyk näme?
- Olar bir-birine duşmandyr. Edil dirilik bilen ölüm ýaly. Olar ýaraşanlarynda salkynlyk döreýär.
- Begeneňde nädip gülýäň, gynanaňda aglaýyşyň nähili?
- Begenemde ýagyş getirip aglaýan, gynanamda epgek ösdürip gülýän.
- O nähili?
- Çünki, begenjimiň geçip gitjekdigine, geçip gitjek zada-da begenmeli bolýandygyma aglaýan. Gynanjymyň peýdasyzdygyna, peýdasyz zada-da gynanýandygyma bolsa gülýän.
- Şemal dost, aýtsana, sen kimlerden hoşal?
- Hakyň ýolunda başyny goýanlardan.
- Seni ojaklarymyzyň tüssesi hapalaýandyr, nädip ýuwunýaň?
- Ojaklaryň tüssesine. Çünki öý-ojaklar arassaja çagalaryň aýasyny ýylydyp, arlyjaklaryny guradýar.
- Nähili häsiýetdäki ynsanlary halamaýarsyň?
- Patyşanyň gujagyna düşselerem kanagatlanman, şasynyň täjine göz dikýänleri.
- Ondan beterlerem barmy?
- Bu nygmatlary, rehmetleri görübem ynançsyz ýaşaýanlardan beteri ýokdur.
- Adama yzyndan gelen duşman howplumydyr ýa-da öňünden gelen?
- Adamyň iň howply duşmany öz içinden gelýän nebsidir.
- Gybat, töhmet senem köýdürýärmi?
- Arman olar maňa söndürtmeýär.
- Gyş gowumy ýaz?
- Gyşyna garlary eretmek, ýazyna pyntyklaryň agzyny açmak gowy.
- Şemalym, bu günler nirelerden geçip, nämeler görüp geldiň? Bir ýerlerde ýer yranýar, bir ýerlerde tokaýlara ot düşýär. Ýerleriň özi yranyp özi durýar, tokaýlaryň özi ýanyp özi öçýär...
- Ýüreklere gezek gelende-de şeýle...
- Käteler gazaply gelýäniň, şondanmydyr?
- Gelişim ýalam älem giňişliginde ýitip gidýärin. Muny görenler bir gudratdan başga güýjüň hiçdigine düşünmeklerini isleýän.
- Sen menden näme isleýärsiň?
- Öz kölegäň bilen kowalaşma. Onuň yzyndan ýetip bilmersiň. Ýöne ýagtylyga tarap ýüzüňi öwürseň kölegäň arkada galar. Goý, kölegäň aladasy seniň yzyňdan ýetmek bolsun. Çünki, şeýtmek kölgelere gelişýär...
Men aýdylan zada aýdylşy ýaly düşünýän jahyl kimin kölegämi gözläp, öňüme, yzyma seretdim. Öňüme-yzyma garanjaklap durkam, şemal elini egnimden aýyrdy, ýa-da syrylyp boýnumdan düşdi. Çalaran başym çala sypalanan ýaly boldy. Açyk penjirämiň tutusam galgap gitdi. Ol gitdi... Gitmeýänem bolsa gitdi, diýmek, gelmeýänem bolsa geler...
Awtor Ylýas Amangeldiýew
43
343
gulia_maksatmyradowna
20.03.2024 13:30
Ýagyş ýagýar,
Uçmah ysly damjalar
Ýere dälde ýagýan ýaly ýüregme.
Bilmen, hyýallarym barýar hanjaga,
"Köne ýazgylary" goýup deregne.
Ýag, gussaň melhemi, yşgyň hemdemi,
Poslan göwünleri päklige ýetir.
Senden-umyt,
Razy, galsa mendenem,
Ýaşaýşy beýgeltjek ýekeje setir.
Tebigat asylky keşbine girse,
Duýgular düýpgöter barýar özgerip.
Adam ýaşamaly giçde ýa irde
Erkini olaryň eline berip.
Gurbanjemal Annakowa.
45
516
gulia_maksatmyradowna
16.03.2024 23:31
Hoşniýetlilik, beýleki adamlara kömek etmek isleginde ýüze çykýan hil. Bu kiçi kömekden başlap, beýleki adamlaryň durmuşyny gowulaşdyrmaga gönükdirilen has möhüm hereketlere çenli bolup biler. Hoşniýetlilik, kynçylyklary çözmäge kömek etmekden kyn günlerde goldaw we düşünişmek ýaly köp görnüşde bolup biler.
Hoşniýetlilik durmuşyň dürli ugurlarynda görkezilip bilner: işde, dostlaryňyz we ýakynlaryňyz bilen gatnaşykda, jemgyýetçilik durmuşynda. Adamlaryň arasynda has sazlaşykly gatnaşyklary döretmäge, gapma-garşylyklary azaltmaga we durmuş derejesini ýokarlandyrmaga kömek edip biler.
Hoşniýetliligi görkezmegiň köp usuly bar. Mysal üçin, mätäçlere kömek edip, haýyr-sahawata pul bagyşlap, kyn günlerde adama goldaw berip ýa-da haýwanlara ideg edip bilersiňiz. Şeýle hem başgalara üns bermek we olaryň pikirlerine we duýgularyna hormat goýmak möhümdir.
Umuman aýdanyňda, hoşniýetlilik bize has gowy adam bolmaga kömek edýän we dünýäni has ýakymly, bagtly ýere öwürýän gymmatly hil.
40
376
gulia_maksatmyradowna
15.03.2024 07:19
Albinizm deridäki melanositleriň melanin pigmentini öndürmegi üçin zerur bolan tirozinaz fermentiniň ýetmezçiligi netijesinde ýüze çykýan dogabitdi keseldir . Bu kesele albinizm , hassalara albino diýilýär (köplenç abraşlyk diýilýär).
Albinizm, adamlara we haýwanlara täsir edýän genetiki näsazlyk , reňk berýän melanin pigmentiniň ýoklugy ýa-da ýetmezçiligi bilen ýüze çykýar . Gözlere , derä , saçlara we bedeniň beýleki ýerlerine täsir edip biler . Şeýle hem akwarium balyklarynda ýygy-ýygydan bolýar.
Deriniň we gözüň täsir edýän albinizminiň görnüşine " okulokutan albinizm " diýilýär. Janly zatlaryň derisi, gözleri, terezisi, saçlary, sütükleri we ş.m. bar. Reňk berýän pigmentleriň dogabitdi ýetmezçiligi üçin edilen kesgitleme. Albinolarda (adamlar we haýwanlar) deri gaty inçe we ak (ýa-da birneme gülgüne), saçlary (ýa-da ýelekleri) ak bolýar. Deride melanin pigmentiniň ýoklugy gün şöhlesine (güne ýanýan) duýgurlygy ýokarlandyrýar we deriniň düwnük keseline sebäp bolýar. Gözüň görejiniň gülgüne-gyzyl bolmagynyň sebäbi , retinadaky damarlarda ganyň şöhlelenmegi. Melanin bolmadyk gözler ýagtylyga duýgur; Fotofobiýa (ýagtylygyň täsirinde), nistagmus we görüş bozulmalary näsaglarda kesgitlenýär . Albinizm, seýrek bolsa-da, akyl taýdan yza galmak ýa-da fiziki taýdan yza galmak bilen bolup biler .
Albinizmiň 2 görnüşi bar. Şeýle-de bolsa, albinizm agzalanda umumy görnüşli albinizm düşünilýär:
1.Umumylaşdyrylan albinizmde deride, irisde we saçda melanin ýok ( okulokutan albinizm ).
2.Localerli (lokallaşdyrylan) albinizm witiligo diýlip atlandyrylýan ýagdaýdyr . Adamlarda deride ak tegmiller ýüze çykýar. Pigmentli däl deriniň ýanýan yzlary we heýwere keselleri iň oňat mysaldyr.
39
145
gulia_maksatmyradowna
15.03.2024 00:00
Gyzylja (krasnuha) (latynça. rubella) – ýiti ýokanç keseli bolup, ol deride örgüniň ýüze çykmagy we daşky limfa düwünleriniň ulalmagy bilen häsiýetlenýär. Gyzylja keselini RNK saklaýan toparyna degişli wiruslar döredýärler. Olar daşky gurşawyň täsirine çydamsyz bolup, ultramelewşe şöhleleriniň täsiri bilen tiz gyrylýarlar.
Iňlis dilinde gürleýän döwletlerde gyzyljany käwagt "nemes gyzamygy" diýip atlandyrýarlar, sebäbi bu kesel XIX asyryň ahyrlarynda Germaniýada has gowy öwrenilipdi.
Birnäçe asyrlaryň dowamynda daşky alamatlarynyň meňzeşlikleri üçin gyzylja, gyzamyk we garamyk bir kesel hasap edilip gelnipdi. Gyzylja ilkinji gezek nemes lukmany F. Hofman tarapyndan 1740-njy ýylda öwrenilýär. Ýöne gyzyljany aýratyn kesel hökmünde 1881-nji kabul edýärler.
Keseliň ýaýramagy. Gyzyljadiňe adamlaryň arasynda ýaýraýar. Kesel ýaýradyjy çeşme gyzylja bilen kesellän adam bolup biler. Gyzylja ýolugan adam örgüniň peýda bolmazyndan 7 gün öň we peýda bolandan 4 gün soň ýokançly hasap edilýär. Kesel adamlara howanyň üsti bilen ýokuşýar. Şeýle hem wiruslar kesellän adamyň peşewinde we nejasatynda bolup bilýändigi üçin, ol käbir zatlaryň (oýnawaçlaryň, gap-gaçlaryň) üsti bilen hem geçip biler. Aýal göwrelilik döwründe gyzylja ýolugan bolsa, bu kesel onuň göwresindäki çaga-da ýokuşýar. Şeýle çaga dünýä inenden 1-2,5 ýyla çenli gyzylja wirusynyň "ojagy" hasaplanylýar
Gyzylja bütin dünýäde ýaýran keseldir. Ol adamlara aňsatlyk bilen ýokup bilýär. Bu keseliň möwsümleýin, ýagny gyş we ýaz aýlary hem-de her 3-5 ýyldan ýaýraýandygyny bellemek gerek. Gyzylja bilen esasan hem 1-2 ýaşdan 7-10 ýaş aralygyndaky çagalar keselleýärler.
Keseliň döreýşi. Gyzylja keseliniň wiruslary dem alyş ýollarynyň üsti bilen gana düşýärler. Soňra bedeniň limfalarynda, deri dokumalarynda mekan tutýarlar, köpelýärler we zyýanly täsirini ýetirip başlaýarlar. Gyzylja bilen kesellän göwreli aýalyň çagasyna hem ýokýar (ýatgy içindäki gyzylja). Göwreliligiň ilkinji aýlarynda gyzylja köplenç göwredäki çaganyň ölmegine we düşmegine getirýär. Bu kesel bilen kesellän göwreli aýallardan maýyp, şikesli çagalaryň dünýä inmegi ahmaldyr (60%).
Keseliň alamatlary. Keseliň inkubasion döwri 15-24, köplenç 16-21 güne çenli bolýar. Onuň ilkinji we esasy alamaty - endama örgüniň örmegidir. Syrkawyň umumy ýagdaýy gaty agyr bolmaýar. Onda ýüzleý ysgynsyzlyk, kellagyry, burnundan suw akmak, gözüniň içiniň gyzarmagy ýaly alamatlar peýda bolýar. Adaty alamatlarynyň biri – limfa düwünleriniň, esasan hem boýnunyň ýeňse mäzleriniň çişmegi we agyrmagydyr. Birbada ýa-da 1-2 günden syrkawyň ýüzünde we 2-3 sagadyň içinde bolsa bütin teninde açyk gülgüne reňkli örgün peýda bolýar. Ol esasan hem el-ýagyň epilýän ýerlerinde, otyrýerde, arkada we butlarda bolýar. Örgün az-kem gyzgynyň galmagy bilen bolup geçýär we ol 2-3 gün saklanyp, yz goýman, aýrylyp gidýär. Gyzyljany käbir adamlar ýeňil geçirse, käbirleri agyr geçirýär (gyzgynyň has ýokary galmagy, kelläniň we myşsalaryň agyrmagy).
Gyzylja keseliniň gaýraüzülmeleri gaty seýrek ýüze çykyp, bogunlaryň (artrit) we beýniniň sowuklamasy (ensefalit) görnüşinde geçip biler.
Gyzyljany beýleki ýokanç keselleri bolan gyzamykdan, täjihorazdan, mononukleazdan tapawutlandyrmalydyr. Gyzylja sowuklama alamatlaryň ýüzleý döremegi, ýaňagyň iç ýüzünde Filatowa – Kopligiň alamatynyň ýoklugy, örgüniň birden örmegi we limfa düwünleriniň ulalmagy bilen tapawutlanýar.
Keseliň bejerilişi. Gyzyljanyň ýörite bejergisi ýokdur. Syrkawy köplenç öýde saklaýarlar. Örgün döwründe düşek düzgüni berjaý edilmeli, şeýle hem syrkawyň şahsy arassaçylyk düzgünlerini oňat saklamagyny gazanmaly. Adatça hiç hili derman ulanylmaýar, ýöne witaminleri bermek bolar. Eger kesel agyr geçäýän bolsa, syrkawy keselhana ýerleşdirmeli. Syrkaw keselden gutulandan soň dowamly lukman gözegçiligine alynmaýar. Onuň ýaşan öýünde, edil gyzamykdaky ýaly, ýokançsyzlandyrma işleri geçirilýär. Syrkaw bilen gatnaşykda bolan çagalar 21 günüň dowamynda lukmanyň gözegçiliginde bolmaly.
Keseliň öňüni alyş çäreleri. Gyzylja keseliniň garşysyna ýörite waksina döredildi we häzir ony keseliň öňüni alyş çäresi hökmünde ulanýarlar. Bellenilen meýilnama boýunça gyzylja garşy öňüni alyş sanjymlary 12-15 aýlykda we 6 ýaşda geçirilýändir
33
119
