amanmyradowna_
17.01.2024 16:41
Häzirki wagtda tutuş dünýäde temmäki uly ýaşdaky ulanýanlaryň sany 1,25 milliardda deňdir we temmäki önümlerini ulanýanlaryň sany yzygiderli azalýar. Bu barada Bütindünýä Saglygy Goraýyş Guramasynyň (BSGG) taýýarlan maglumatnamasynda beýan edilýär. Şeýle hem häzirki wagtda uly ýaşdaky adamlaryň 5-den biri temmäki ulanýan bolsa, 2000-nji ýylda bu görkeziji 3-den biri temmäki ulanýardy.
Resminamada eýýäm 150 döwletde temmäki önümlerini ulanýanlaryň sany görnetin azaldy. Braziliýa we Niderlandlar BSGG-niň temmäki önümlerine garşy göreşmek babatdaky maslahatyna eýerip, oňat netijeler gazandy. Braziliýa 2010-njy ýyldan bäri çilim çekýänleriň sanynda 35 göterimlik pese gaçyş gazandy. Niderlandlarda bolsa, bu görkeziji 30 göterime deň boldy.
Muňa garamazdan, 6 ýurtda temmäki ulanýanlaryň sany ýokary bolmagynda galýar. Olar: Kongo, Müsür, Indoneziýa, Iordaniýa, Oman we Moldowa Respublikasydyr.
Häzirki wagtda temmäki önümlerini ulanyjylaryň ýokary görkezijisine eýe bolan sebit Günorta-Gündogar Aziýa sebitidir. Bu sebitde ilatyňň 26,5 göterimi çilim çekýär. Ikinji orunda Ýewropa sebiti barýar, bu sebitde ilatyň 25,3 göterimi çilim çekýär
28
272
amanmyradowna_
15.01.2024 00:50
Ýadyň bozulmasy.
Ýat – bu ýada almak, saklamak we alynan maglumaty gaýtadan döretme prosessi.
Mukdar we hil bozulmalary (paramneziýa) tapawutlanýar, olarda ýalňyş ýatlamalar, geçmişiň we häzirki wagtyň süýşmegi, hakykaty we hyýala getirmäni çalyşmak.
Ýadyň mukdar bozulmasy:
Gipermneziýa.
Gipomneziýa.
Amneziýa.
Gipermneziýa – ýadyň patologik ýitileşmesi, ýatlamalaryň köplügi, ýeňil ýada düşmesi bilen ýüze çykýar. Gipomaniakal we maniakal ýagdaýlarda, serhoşlygyň başlangyç döwründe (gaşiş, alkogol), şizofreniýada, gipnoukuly ýagdaýda duş gelýär. Şeýle-de gipermneziýa depressiýada hem bolýar – geçmişiň epizodlary takyk ýadyna düşüp başlaýar. Aňy bozulma ýagdaýda näsaglar öňki okan kitaplaryny ygtyýarsyz we foto takykly beýan edýärler, daşary ýurt dillerinde gepleýärler. Sagalandan soň hemme zat ýadyndan çykýar.
Gipomneziýa – ýadyň gowşamasy. Köplenç dismneziýa görnüşinde ýüze çykýar – ýadyň her hili funksiýalarynyň gyradeň bozulmasy, birinji ýerde ýatda saklamak we gaýtadan döretme. Dismneziýanyň alamatlarynyň biri häzirki wagt zerur bolan haýsydyr bir fakty ýatlap bilmezlik, soň bolsa şol fakt özünden özi ýadyňa düşýär. Bir adama aýdan zadyny ýadyndan çykaryp ýene-de şol habary aýdýar, bu ýadyň ýeňil gowşama alamatlarydyr. Şeýle-de gipomneziýa – gowy bilýän zadyňy ýatladylmasa ýadyňa düşürip bilmezlik ýaly bozulma bilen ýüze çykyp bilýär. Gipomneziýanyň has agyr görnüşinde şahsy we jemgyýetçilik durmuşynyň aýry bölekleri belli bir derejede ýadyndan çykýar. Gipomneziýa kelle beýnisiniň damarlarynyň aterosklerozyndan ejir çekýän gartaşan adamlarda, birnäçe psihiki kesellerde, şikeslerde ýüze çykýar. Kelle beýnisiniň organiki keselleri bilen esaslanan ýadyň peselmesini, daşyndan meňzeş, ýöne düzelýän (yzyna dolanýan) bozulmalardan tapawutlandyrmaly. Olar psihogen patologiki bozulmalarda ýüze çykýar (asteniýa, depressiýa) we olarda ýadyň bozulmasy ujypsyzdyr.
Amneziýa – ýadyň bölekleýin ýa-da doly ýitmegi. Ýadyň boş ýerleri belli bir wagt bölegine, aýry wakalara bolup biler. Şeýle bölekleýin amneziýa huşuny ýitiren (epileptiki tutgaýda ) adamda has aýdyň, şeýle-de soporda we komada duş gelýär.
Ýatkeşligi gùýçlendiriji iýmitler: hoz, balyk, et, ananas we gyzyl reñkli gòk ònùmler. E we D witaminler.
27
206
amanmyradowna_
14.01.2024 20:09
Eşidiş gallýusinasiýalar:
Imperatiw gallýusinasiýalar – näsaglar üçin örän howply, sebäbi bu „sesler“ buýruk häsiýetli: öldür, asyl, iýme, gürleme, ýatma we ş.m. Bu „sesler“ näsagyň özi we töwerekdäkiler üçin howply, şonuň üçin olar gözegçilige mätäç.
Haýbatlaýjy gallýusinasiýalar – bu hem näsag üçin has howply, sebäbi ol özüne, seýrek ýakynlaryna ugrukdyrylan haýbatlary eşidýär: ony „soýjak“, „asjak“, „balkondan zyňjak“ bolýan sesler we ş.m.
Düşündiriş gallýusinasiýalar – näsag öz pikirleri ýa-da edýän işleri barada „sözleri eşidýär“. Meselem, näsag özi barada eşidýär: „ol turdy“, „ol ýöredi“, „kitap okaýar“, „ol düşegini ýygnaýar, ýöne gowy däl“ we ş.m.
Antogonistiki (gapma-garşy) gallýusinasiýalar – näsagyň iki topar sesleriň eşitmesi bilen häsiýetlenýär. Olar manysy boýunça gapma-garşy, biri käýeýär, beýlekisi öwýär.
31
430
amanmyradowna_
14.01.2024 00:37
Ünsüň bozulmasy.
Ünsüň bozulmasy beýniniň patologiki ýagdaýynyň esasy alamatlarynyň biri bolup durýar. Ünsüň patologiýasy şeýle-de psihiki kesellerde duş gelýär.
Şeýle bozulmalar ýüze çykýar:
Ünsüň göwrüminiň bozulmasy – erkin işjeňliginiň zonasynda köp sanly göz öňüne getirmeleri we olary erkin hereketlendirmegi başaryp bilmezlik bilen ýüze çykýar. Bir işi ýerine ýetirende bir ýa-da beýleki talaplaryň aňsat ýitmegi, bir zatlar göz öňüne tutulup beýleki zatlar hasaba alynmaýar. Näsaglar dagynykly, unudagan bolýar. Olaryň aýtmagyna görä, söhbetdeşlikde çala ünsüni bölse, aýtjak bolan bar pikiri ýadyndan çykýar. Goňşy otaga bir zat almaga gidende, barýançalar almaly zadyny ýadyndan çykarýarlar. Ýatdan hasaplap başlanlarynda sanlar köpelip we işlenmesi kynlaşyp başlanda ünsüniň aktiw zonasynda saklap bilmeýär we ýalňyşýar.
Ünsüň çuňlugynyň peselmesi – passiw ünsüň aktiw ünsden üstün çykmagy bilen häsiýetlenýär. Kliniki tarapdan ünsüniň sowulmasy, synçylygyň peselmegi, ünsüň ýokarlaýyn we durnuksyz häsiýetli bolmagy bilen ýüze çykýar. Näsaglar ünsüni bir zatda uzak saklap bilmeýär, başlan işini soňuna çenli etmeýär, başga zada ünsüni bölýär. Soraglary ünssüz diňleýär, olary gaýtalamaly bolýar, jogaplary ugursyz, oýlanyşyksyz, näsaglar başga zatlara, ýatlamalara, oýlanyşmalara ünsüni bölýär.
Ünsüň çenden aşa gowşamasy – ýadamaklyk sebäpli belli bir hadysalarda ýa-da işlerde uzak wagtlap ünsüni saklamaklygyň peselmegi bilen ýüze çykýar. Uzak wagt edilmedik işden soň çalt depginde ýadawlyk duýgusy, ünsüň bölünmesiniň ýokarlanmasy, sapaklara höwesiniň ýitmesi, dynç almaga we işini täzelemäge talap, ukuçyllyk, bir ýerde oturup bilmezlik ýüze çykýar.
#Duýgurlygyñ bozulmasy.
33
223
