alma___
16.12.2024 09:08
Erteki.
Gadym zamanlarda
bir sahy, adyl
patyşa bolupdyr.
Ol halkyň içinden
özüne akyldar wezir
gözlemegi ýüregine
düwüpdir we ýola düşüpdir.
Öňünden birnäçe adam çykypdyr.
Patyşa olara: «Patyşamnyza bir akylly, parasatly wezir bolmak ücin bir dana adam gerek. Eger patyşanyň synagyndan geçseňiz,
ol wezir siz hem bolup bilersiňiz!» diýip, habaryny beýan edipdir.
Olaryň hiç biri hem soraglara
jogap berip bilmändir.
Patyşa obanyň bazaryna
barypdyr, ol ýerde bir gök
satýanyň alyjylaryň sözüne jogap gaýtaryşyny eşidipdir-de oňa
tarap ýöräpdir. Patyşa satyjy bilen
salamlaşandan soň ýagdaýy bolşy ýaly gürüň beripdir hem-de ony
synagdan geçiripdir.
Patyşa satyja bäş barmagyny
görkezipdir, satyjy
bolsa bäş barmagyny
ýumup görkezipdir.
Ondan soň patyşa
ýere tegelek şekil
çyzypdyr, satyjy
hem sol şekiliň
göni ýarsyndan
çyzyk çyzypdyr.
Soňra patyşa şol adama bir barmak görkezipdir,
satyjy bolsa iki barmak görkezipdir.
Şeýlelikde, satyjiy patyşanyň
synagyndan geçipdir.
Patyşa parasatly ýoldaş
tapynandygyna begenipdir.
Ýöne hälki sowal-jogap berlişine seredip duran halaýyk hiç bir
söze düşünmän, muny patyşadan sorapdyrlar. Patysa bolsa: «Men
ilki bilen bäş barmagymy görkezip,oňa «Ýurdy dolandyrmak üçin
näme etmeli?» diýip ýüzlendim.
Ol bolsa barmaklaryny ýumdy-da: «Agzyny bir etmeli» diýdi.
Men tegelek şekil çyzyp: «Yurt nädip dargayar» diydim. Satyjy:
«Agzalalykdan, ikä bölünip
dargayar diydi. Iň soňky sowalda bolsa, men bir barmagy görkezip:
hem-de patyşamyza gulluk
edyärin diýdi. Ine, adamlar, siziň düşünmedik sözleriñiz-ä şular, men
hem şu yurduň adyl soltanydyryn»
diýip, özüni tanadýar. Obanyň ilaty patyşany hezzet-hormatlapdyr.
Patyşa köşgüne baryp, hälki
satyjyny wezir edip belläpdir
hem-de olar ençeme ýyllap
ýurdy bilelikde, agzybirlikde
dolandyrypdyrlar.
8
72
alma___
10.12.2024 20:22
2 bölûm
Sat bolup.
öyüne gaydyar,
Mahmyt pälwan ertesi toý diýlen
güni gijesi bilen kän oýlanýar. Nähili
bolarka? Bir maşgalany çörekden kesmek gowy däl. Ýurduň abraýyny hem
goramaly. Onsoňam Mahmyt pälwan
bilden bir tutansoň, bilgeşleýin ýykylyp
bilermikä? Munuň özi gaty gelşiksiz
hereket, tutuş märekäni oýnamak ahyry! Ol o ýanyna, bu ýanyna kän ag-
darylyp, gije uklaman, daňyny atyrýar.
Ahyry şol pursat hem gelip ýetyär.
In uly baýraga Mahmyt pälwan bilen
ol ýurduň baş pälwany çykýar.
Pälwanlar tutluşýarlar. Mahmyt pälwan garşydaşynyň guşagyndan elini
geçirýär-de, ony göterip ýanbaşdan
aylarly bolanda, düýnki garry mama
ýadyna düsyär. Garşydaşyny emaý bi-
len ýerde goýýarda, iki dyzyny yere taşlayar.
Şa saşertini üýtgetmese, men ýykyldym
diýip, boýun alýar.
Hywa hany ot gysymlan yaly, zöwwe ýerinden galyar:
- Yykylan bolsan, gözüme görünme!
Mahmyt pälwan toýda uly baýraga
cykyp, ömründe ilkinji gezek öz erki
bilen garşydaşyndan ýenilýär. Hemi-
Şeler ony gözügidijilik bilen garayan
nazarlar ugradýardy. Bu gezek bolsa..
Mahmyt pälwan dagda gezip yörkä,
uçut gayadan bir at uçup gaydypdyr.
Onuň üstünde adamam bardygyny gö-
ren Mahmyt pälwan çalasynlyk bilen
aty tutmaga ýetişipidir. Atlynam, üs-
tündäki adamy hem ynjytman, usullyk
bilen ýere düşüripdir. Ol asyl Hywanyň hany bolsa nätjek. Han gaýdyşyn
Mahmyt pälwanyňn atyny münüp gaýdypdyr. At hem uzaklardan öz eýesini
tanapdyr-da, uçutdan özüni goýberipdir.
Han öz halasgärine:
- Günämi öt, pälwan! Seniň näme
üçin dyzyħy yere taşlanyňy eşitdik.
Halk patyşanyň pälwanynyň önünde
goýan sertinden habarly eken. Sen
ýykylan boisaň hem ýeňdin. Yör, ýurda gideli diýipdir.
Nökerlerin ugratmagynda ýüzüni
Türkmenistana tutan iki sany atly
ümmüldeșip, ýola düşüpdir.
GARAGUM 12/2015
6
56
alma___
10.12.2024 08:13
MAHMYT PÄLWAN
rowaýat
Belli şahyr hem-de pälwanlykda
özüni tanadan Mahmyt sol döwürlerde
Hywanyň baş pälwany bolupdyr. Onuň
orta çykyp, ýagyrnysynyn ýere degen gezegi bolmandyr. Mahmyt pälwan uly toylarda orta çykyp, diñe bir gezek ýenişsiz yza dolanypdyr.
Gonşy ýurduň şasynyň tutýan toýuna Hywa hany göreşdirmek üçin,
Mahmydy hem ýany bilen alyp gidyär. Ol toýuň dabarasy has uludy. Köp
ýurtlaryň in atly pälwanlary bu toýa çagyrylypdy.
Uzak ýoluň ýadawlygy
basmarlasa-da, Mahmyt pälwan myhman ýerinde jaýlaşyp, çaý-suw içensoň,
azajyk ýadawlygy aýrylýar. Ol gezelenç etmegi. şäher etegindäki oba bilen tanyşmagy yüregine düwýär. Şol barşyna gonamçylyga girip gideninem
duýman galýar.
Inlär siňeksiz mazarystanlyk. Mahmyt pälwan bir hümürdi eşiden ýaly
bolýar. Ol ses çykýan tarapa ädim
urýar. Garrap, bili yay? dik saç
mama haýsydyr bir mazary gujaklap aglaýardy, bir zatlary samrayardy.
Pälwan onuň ýanyna baryp, salam berýär.
-Gurbanyň bolaýyn, bizi rysgaldan kesme.
Ol henizem mazary gujaklap ýalbarýardy. Ahyry bäri dönýär wé Mahmyt
pälwana seredip, onuň salamyny alyar.
Ýeri, mama, haýsy dert seni bu ýere alyp geldi?
Mama icki dünyäsini daşyna çykarmaga durdy:
-Oglum bizin maşgalamyz diñe oglumyzyn arkasyńdan gün görvär.
Oglum patyşanyn/baş pälwany. Patyşa
uly toy başlady/ OI toýa uzak-yakyn
ýerlerin pälwańlary çagyryldy. Toýa
türkmenlerin íň uly pälwany Mahmyt
hem geljekmiş. Meniň oglum dünýäde dine Mahmyt pälwandan çekinýär.
Patyşa oña eger bir pälwandan ýykylaýsa, çörekden kesjekdigini duýdurdy.
oi çörekden kesilse, biz aç galarys. Üç
gije-gündiz bäri şu keramatly mazary
gujaklap. oglumyň Mahmyt pälwany
yeňmegini dileýän..
Mahmyt pälwan ony ünsli diňläp:
Mama, sen öýüñe gaýdyber. Enşalla, senin oglun ýeňer diýyär.
Mama ony Hudaý tarapyndan iberilen gudrat hasaplaýar.Şat bolyp öýüne gaýdýar.
dowamy bar.
6
65
alma___
05.12.2024 12:22
Hekaýa
jemleýji bölüm
Hassahanadan cyksa da,
Güljanyň agsaklabrak ýöemesi
galmady. Oz bolşundan utanyp,
kemsinyärdl. Gözlerini ýaşlap,
gussa batyp yörsüne okuwdanarm
sowaşyp barýan ýalydy. Şonda
Gayratyň «Güljan, alada etme, hermesi gowy bolar. Aýagyň gutular,
sen diňe okuwyňa ünsli bol diýeni
ýadyna düşüp, göwni aram tapardy.
Gyz özüniň nähil ýagdaýda-da
bolsa Gaýrata gereklidigine, onuň
söýgüsiniň cyndygyna düşündi.
..Ine, eýýäm gys yetip geldi. Nesip
bolsa, ol bu ýyl okuwyny tamamIap, obasyna dolanar. Gys güni ak don geýen tebigaty gözi bilen
gujaklap, ak gary ak bagta deñäp
duralgada duran gyzyň ýanynda
owadan maşyn saklandy, «Güljan,
salam, gel üşäp durma, nirä gitmeli»
diýip özüni çagyrýan ýigit Gaýratdy.
Gyz maşynyň ýanyna ylgap bardy.
«Gutly bolsun, maşyn edindiimi?».
Hawa, pagta bilen bugdaý bu ýyl
gowja boldy,. ýylyk girdejimden şu
ulagy edindim-de, ilki bilen saña
görkezeýin diýip ýörite gaýtdym.
Sen gysda gezelenç etmegi gowy göýardiñå diýip, Gaýrat ýylgyrdy
Dünýäni aklyga büräp ýagyan ak
gar bolsa ýaşlaryň ak arzuwlaryna meñzeýärdi.
Ýazgül Saparowa.
5
58
alma___
04.12.2024 14:16
Otagdaş gyzy Jeren Amanyň ýanynda
gürlemese-de, soň Güljanyň erbet ýüzüni aldy, «Ýanyňdaky bilen bol
diyjekdim welin, köçede masgara bolşup durmaýyn diýdim. Agzyny
ýygsyn, aýt şoňa diýip, Güljana azgyryldy. Güljan öýüne baranda.
Amandan gaýdyp hiç zat ugratmazlygy, onuň süwümsiz kelpeňliginden
Özüne gep gelýändigini aýdyp, ejesine ýalbarmak ýalbardy.
Talyplyk ýyllary gyzykly geçýärdi.
Güljan synpdaşy Gaýratyň harby guluga gideninem onuň ýazan hatyny alandan soň bilip galdy. Sag-aman gelmegini arzuwlap birnäçe
setir jogap ýazdy. Gaýrat tä gullugy dynýança, her baýramcylykda Güjana gutiag hatyny iberdi durdy. Güjanyň oý pikiri okuwdy. Joralary oňa durmus barada-da wagtyrajygynda
oylanmalydygyny aýdyp degenlerinde, çalaja ýylgyryp onaýardy
Sonda onuň gözöňüne bir gyldan bezenip ýanyna gatnaýan kelpeň
Amanyňam, okuwda-da bir bahana tapsa, ýanyndan aýrylmaýan
Parahadyňam, synpdaşy. meýdanyñ işleri blen bolup ýören saýhaly
Gayratyňam sypatlary göz öñüne gelip geçerdi.
Bir gezek bahar aýlary talyplar bolup gül-gülälekli meýdana, daga
gitmegi maslahat etdiler. Bara-barmana-da toplanysyp daga çykmaga gitdiler. Yaşlar şildiräp akýan ceşmä, belentden belende uzap
gidýän dag gerislerine, tebigatyň gözelligine maýyl bolup synlaýardylar. Sol barmana owal daga çykyp
gömedik Güljanyň aýagy taýyp ýykyldy. Gyz aýagyny mazalyja
agyrdypdy. Ony deñ-duşlary göterip diyen ýaly umumy ýaşaýys jayyna
alyp geldiler. Emma aýagynyň agyrysy ertesem aýrylyp gidibermedik Güljan lukmana görünmell
boldy. Lukman orňa haýal etmän hassahana girmegi maslahat berdl.
Güljan aýagyna gerekli bejergleri alsa-da, năme ücindir haly
gowulaşyp gidibermedi. Gyzynyň ýagdaýyny eşidip obadan gelen
ejesi onuň başujundan aýrylanokay.
Onuñ ýanynda ýolbelet bolup gaydan Gaýrat gyza bir-iki agyz hos söz
aýdyp kän eglenman gltdi. Yz ýanam eli desse güll, dürli-dürmen iyer-
içer ýaly zatlary getirişdirdi. Arzygul ejåniñ wiý azar edinmell daldñda
jan balam, ine, ertir işden sypsca
kakasam geler, bu zatlaryň puluny
bir alda diýmesine-de garaman,
Hoş sag boluň, azary bolmaz, Özüm
habar tutar duraryn» diyip gitdi.
Sondan soňam ol gün yrman diyen
ýaly gyzdan habar tutup durdy.
Bir gezek Güljany soramaga gelen
talyp deň-duşlarynyň arasynda
Parahadyň ýoklugy gyzy geňirgendirdi. «Parahadam gowumy, o na
gelmedikä?» diýip, jorasy Atäçden
pysyrdap sorady. Aytäç ýüzüni bozýaz
edip, «Sondan mesiň öýi ýykyisyn, özi
gaýtmady, a indi ol agsak boljakmy.
keýtik boljakny, diyip, hüňürdäbả
ýördli diýmesi, Güljanyň yüregine iňňe
bolup sünjüldi. Gün yrman ýüz tapsa-tapmasa ýanyna gatnaýan Amandanam soň derek bolmady. Hatda
telefon edibem ýalandan çyndan
gyzyň halyny soranmady.
Hassahanadan cyksa-da.,
Güljanyň agsaklabrak ýöremesi
galmady. Oz bolşundan utanyp.kemsinýärdi. Gözlerini ýaşlap,
gussa batyp ýorşüne okuwdanam
sowaşyp barýan ýalydy Sonda
Gayratyň «Guljan, alada etme. hemmesi gowy bor Aýagyn gutular
sen diñe okuwyňa ùnsli bol diyeni ýadyna duşup, gowni aram tapardy
dowamy bar
6
68
