Gynansak-da, maglumaty diňe okamak ýa-da toplamak adamyň beýleki adamlara bolan hormatyny ýa-da duýgudaşlyk bildirmek ukybyny gowulandyrmaýar. Aslynda, ýagdaý has çylşyrymly we düşnüksiz. Bilim, adamlary kemsidýän güýç guralyna öwrülip biler. Bu esasanam, bilimini nädogry ulanmaga, başgalary kemsitmeklige ýykgyn edýän adamlaryň arasynda duş gelýär. Bu makalada şeýle ýagdaýa, esasan-da, özüni beýleki adamlardan ýokary tutýan "bilimli" adamlara serederis.
Eger adam bilimi diňe başgalary kemsitmek we öz üstünligini subut etmek üçin ulansa, bu akyldarlykdan düýbünden tapawutlanýar. Bu hili adam köplenç bir tema çuňňur düşünýändirin öýdýär, emma başgalaryň garaýşyny, tejribesini, bilimini äsgermezlik edýär. Ol özüni «bilimli» ýa-da «paýhasly» hasaplap, beýleki adamlara «jahyl, bilimsiz, düşünjesiz 'bu tema barada näçe kitap okadyň?'» diýýär.
Adatça, adam okan ýa-da öwrenen zatlaryna üns bermegiň deregine, bu maglumaty öz hakykaty hökmünde kabul edende ýüze çykýar. Bu ýagdaýda olaryň maglumatlary ulanmak usuly, beýleki adamlar bilen manyly we konstruktiw dialogdan uzakdadyr. Bu bolsa onuň bilimden peýdalanyş stilidir...
Okamagyň maksady dünýäni has giň nukdaýnazardan aňlamakdyr, oňa akyl ýetirmekdir. Munuň üçin adamlaryň pikirini, tejribesini we bilimini sylap, ony kabul etmeli. Emma adam başgalaryň pikirini we dünýägaraýşyny ret etse ýa-da kemsitse, köplenç ol öz biliminiň we düşünjesiniň çäklidigine düşünmeýär.
Netijede, adam bir tema boýunça kitap okap, köp bilim alyp biler, emma bu onuň kellesinde bilimiň bardygyny aňlatmaýar. Bilimlilik - bilimimizi başgalara hormat we düşünje bilen paýlaşmagy, öz pikiriňi açyk aýtmagy we mundan beýläk hem öwrenmegi talap edýär. Kitabyň sahypalaryndaky maglumatdan has wajyby bolsa, şol maglumaty nädip ulanýandygymyzdyr. Biz bilimi ulanyp, başgalary kemsimeli däl-de gaýtam, ony başgalara düşünmek we kömek etmek üçin ulanmaly.
Çeşmeler:
Merton, R. K. (1973). The Sociology of Science: Theoretical and Empirical Investigations. University of Chicago press.
Lamont, M. (2009). How professors think: Inside the curious world of academic judgment. Harvard University Press.
Adler, M. J., & Van Doren, C. (1972). How to read a book: The classic guide to intelligent reading. Simon and Schuster.
King, P. M., & Kitchener, K. S. (1994). Developing reflective judgment: Understanding and promoting intellectual growth and critical thinking in adolescents and adults. Jossey-Bass Publishers.
Gardner, H. (1999). Intelligence reframed: Multiple intelligences for the 21st century. Basic Books.
©Baýramgylyç Sapargylyjow
