Antarktidadaky syrly galyndy 68 million ýyllyk ýumurtga bolup çykdy
2011-nji ýylda Antarktidada tapylan we Çiliniň muzeýinde gizlenen galyndylaryň syry açyldy. Galyndylary öwrenen alymlar bu galyndylaryň taryhdan öňki deňiz süýrenijileriniň ýumşak gabyk ýumurtgasydygyny kesgitlediler.
Çili alymlary 2011-nji ýylda Antarktidada geçirilen gözleg wagtynda futbol topyndaky galyndylary tapdylar. Alymlar galyndylary “zat” diýip atlandyrdylar, sebäbi kartoşka meňzeş uly görnüşi bolan galyndylaryň syry çözülip bilinmedi.
Galyndylaryň syry, futbol topunyň ululygy täze derňew bilen çözüldi. Täze seljerme galyndylaryň taryhdan öňki deňiz süýrenijileriniň ýumşak gabyk ýumurtgasydygy ýüze çykaryldy. Bu gözleg geçiren alymlar, 68 million ýyllyk galyndylaryň deňiz jandarlarynyň ewolýusiýasy barada täze maglumatlary berjekdigini pikir edýärler.
Şu wagta çenli tapylan iň uly ýumşak gabyk ýumurtga galyndylary
Galyndylaryň üstünde işleýän alym, Tehas uniwersitetinden Lukas Legendre gowy goralýan ýumşak gabykly ýumurtga galyndylarynyň seýrek duş gelýändigini düşündirdi. Legendre: "Bu täze ýumurtga, şu wagta çenli tapylan iň uly ýumşak gabyk ýumurtgasydyr" -diýdi. "Bu ýumurtgalaryň şeýle uly ululykda bolup biljekdigini bilmeýärdik we ullakan deňiz süýrenijileriniň ýumurtgalarydygyny çaklasak, bu haýwanlaryň köpeltmek strategiýasy barada-da özboluşly bir maglumat bolup biler".
2011-nji ýylda Antarktidada tapylan ýumurtga galyndylarynyň ululygy 28x18 sm. Yumurtgany tapan alymlar, göwrümi, daşky görnüşi we gelip çykyşyny tassyklamak üçin skeletiň ýoklugy sebäpli ýumurtga hakda çaklama döredip bilmediler.
Täze derňew galyndylaryň böleklerini ýüze çykarmaga mümkinçilik berdi. Derňewiň netijesi, ýumurtganyň ýumşak membrana meňzeş gatlakly gurluşynyň we ýumşak gabykdygyny görkezýän has inçe has daşky gatlagyň bardygyny ýüze çykardy.
Derňewi geçiren alymlar ýumurtganyň dinozawr ýumurtgasy däldigini pikir edýärler. Bu tezis Antarktidada ýaşaýan dinozawr görnüşleriniň şeýle uly ýumurtga emele getirip bilmejekdigi baradaky netijelere esaslanýar. Gözlegçiler bu ýumurtga, Antarktika sebitinde taryhdan ozal ýaşap geçen Mosasaurs diýlip atlandyrylýan süýrenijiler toparynyň ýumurtgasydyr öýdýärler.
Başga bir gözleg, ýumşak gabyk dinozawr ýumurtgalarynyň bardygyny görkezýär
Tebigat, ýumşak gabyk ýumurtgalary bolan ýeke-täk jandarlaryň taryhdan öňki süýrenijiler däldigini görkezýär. Makalanyň awtory alymlar dinozawrlaryň ýumşak gabyk ýumurtgalaryny hem emele getirýändigini öňe sürýärler.
Dinozawrlaryň üstünde işleýän alymlar dinozawrlaryň diňe gaty gabyk ýumurtgalary bar diýip köpden bäri pikir edipdirler. Şeýle-de bolsa, Mongoliýada galyndylar toparynyň öwrenilmegi bu çaklamanyň täzeden gözden geçirilmegine sebäp bolup biler.
Mongoliýada gazylyp alynýan düwünçejik Protoceratops dinozawrlarynyň bir toparynyň tapylmagyna gatnaşan Amerikan Tebigat Taryhy Muzeýinden Mark Norell, diňe giç dinozawrlaryň näme üçin ýumurtga bolýandygy baradaky sorag boýunça tezis döretdi. Norelliň bu soraga beren jogaby, irki dinozawrlaryň ýumşak gabyk ýumurtgalarynyň ýok edilendigi boldy.
Bu teoriýany barlamak üçin Norell we kärdeşleri Mongoliýadaky Protoceratops skeletleriniň galyndylaryny we täze doglan Mussaurusyň galyndylaryny seljerdiler. Derňewiň netijesinde dinozawrlaryň ýumşak ýumurtga gabyklary bilen gurşalandygyny görkezýän himiki gollar tapyldy.
Mark Norelliň we onuň toparynyň gözlegleri, Antarktidada tapylan ýumşak gabyk ýumurtgasynyň deňiz süýrenijilerine degişlidigi baradaky tezisi üýtgedip biler. Munuň üçin ýumurtganyň galyndylaryna täze analizler edilmeli. Netijeleri dinozawrlar hakda bilinýän zatlaryň üýtgemegine hem sebäp bolup biler.
