Alymlar Älemiň “Garaňky eýýamyny” ýagtylandyrmak üçin 13 milliard ýyllyk signal gözleýärler

Köp ýurtlardan gözlegçiler topary älemiň ýyldyzlara ýetmedik wagtyndan signal gözleýär. Alemde aýlanypdyr öýdülýän signal 13 milliard ýyl ozal azot wodorod tarapyndan çykaryldy.

Bu gün, gije açyk howada seredenimizde, sanap biläýjekden has köp ýyldyz görýäris, ýöne älem entek bu görnüşi almansoň, ýyldyzlaryň sany beýle köp däldi. Bu döwür barada näme bilýäris? Bu ýerde halkara gözlegçiler topary 13 milliard ýyl ozal, ýyldyzsyz älem ýyldyzlara ýetip başlanda, häzirki wagtda hem älemiň üstünden geçýän signalyň üstünde işleýär.

Waşington, Melburn, Kurtin we Braun uniwersitetiniň gözlegçileriniň ýolbaşçylygyndaky topar geçen ýyl gaty güýçli signalyň alamatyny tapdy. Bu signal häzirki wagtda bize älemiň 'garaňky eýýamyna' ýagtylyk bermek üçin iň uly maglumatlary berip biljek signal hökmünde görülýär.

Älemiň nähili emele gelendigi barada maglumat berip biler:

Gözlegçileriň pikiriçe, bu döwürde ilkinji ýyldyzlaryň emele gelmegine älemiň aýratynlyklary uly täsir etdi. Şol döwürde älemdäki materiýanyň paýlanyşy, adalaryň we galaktiki toparlaryň häzirki döwürde nähili ýaýrandygyny emele getiren bolsa gerek.

Älem garaňky döwürden öň gaty yssy we dykyzdy. Elektronlar we fotonlar biri-birini ýok etdiler, bu bolsa älemiň aç-açan bolmagyna sebäp boldy, ýöne älem million ýaşyna ýetende, elektronlar bilen fotonlaryň özara täsiri gaty seýrek boldy. Giňelýän älem, garaňky döwründen has belli we garaňky boldy.


Gözlegçileriň yzarlaýan 13 milliard ýyllyk signaly, 21 santimetr tolkun uzynlygynda azot wodorod tarapyndan çykýan elektromagnit radionyň zyňylyşy hökmünde kesgitlenýär, emma älem giňelip başlansoň, bu signal şu gün 2 metre çenli uzaldy. Gynansagam, bu signal hiç haçan gözlegçiler tarapyndan ölçelmedi, ýöne gözlegçiler bu signalyň älemde gezýändigine ynanýarlar.