73" belgili tussag (dowamy)

Ýaňy kyrk altynjy tussaga nobat ýetipdi. Birden jezalandyryjy toparyň ýaş serkerdesi büdrän ýaly, entirekläp gitdi. Gylyjyny elinden gaçyryp, dyza çökdi, soňra-da gapdala agyp gitdi. Näme bolanyny biljek bolup ylgap bardym. Ilkinji kömek hökmünde eden emlerimiň hiç biri peýda etmedi. Ýüregi urmaýardy. Şeýle duýdansyz ölüme nämäniň sebäp bolandygyny bilibilmän galdym.
Meni howsala gaplap aldy, özümi tonlarça agyrlygyň astynda ýegşerip barýan ýaly duýdum. Şol hytaýly tussaga tarap biygtyýar göz aýladym, onuň şol bir durkuny üýtgetmän kitap okap durşudy. Jezalandyryş işi togtamandy, ol ýerde duran beýleki bir serkerde gylyjy ýerden garbap aldy-da öňki serkerdäniň hereketlerini gaýtalap ugrady. Tussaglardan düzülen hataryň uzynlygy barha gysgalyp barýardy, menden bolsa şagga-şagga sowuk der inýärdi. Dyzym saňňyldap ugrady. Hytaýly tussagyň birinji aýdany hakykata öwrülipdi ahyry. Ýa ikinjisem çyn bolup çykaýsa? Ýüregimde, ylymdan başga zada känbir ynanmaýan meniň ýaly birine gelişmejek gorky döredi. Hawa, ol hytaýlynyň aýdanlaryna ynanman durup bilmändim. Indi menem öläýmeli bolarmykam diýip, özüme erk edip bilmän, gorkup başlapdym. Şol wagt bir ýerden hökümiň ýerine ýetirlişine gözegçilik etmek üçin maýor çininde bir hytaýly serkerdäniň ak atyna atlanyp ýetip gelýändigini gördüm. Hiç kimden rugsat, beýleki garaşman göni onuň ýanyna ylgadym. Atynyň uýanyndan ýapyşyp, ony sakladym. Maňa juda geň galyp seretdi. Men ahyry birneme özümi dürsäp, parahat äheňde:
– Ýoldaş maýor, sizden bir towakgam bardy, meniň göwnüm üçin diňläp bilermisiňiz?
– Baş üstüne, Lukman!.. – diýip, ol göwünjeň seslendi. Onuň gara çynydygy görnüp durdy, munuňam sebäbi, öňräk men onuň endamynda dörän howply ýarasyny bejerip beripdim. Ýöne barybir haýyşymyň bitjegine känbir ynamym ýokdy, şonda-da ýatyp galandan atyp galaýyn diýip, oňa:
– “73” belgili tussagy maňa beräýiň diýip haýyş etjekdim… Men onuň ýaşamaga doly hukugynyň bardygyna ynanýaryn. Ol entek juda ýaş biri! – diýdim.
Maýor diýseň geň galdy.
– Gynansagam bu haýyşyňy bitirip biljek däl. Sen bolmajak zady soraýarsyň, lukman jan! – diýip jogap berdi. – Beren buýruklarynyň ýerine ýetirilişine marşalyň nähili irniklik bilen gözegçilik edýändigini sizem mençeräk bilýänsiňiz.
Aýdýanlarynyň jany bardy. Içki tolgunjymy daşyma çykarandygymy duýup, bir hili utandym, şol minudyň dowamynda bolan zatlaryň ählisini unutmak üçin, ýitirim bolup bir ýerlere gidesim geldi.
Tussagyň gözi henizem kitapdady, barha golaýlap gelýän ölüm ony birjigem eýmendirmeýän ýalydy. Nobatyň özüne ýetmegi üçin dört tussag galypdy. Kalbym tiz-tizden urmaga başlady, ondan hiç ünsümi sowup bilemokdym. Birdenkä jezanyň ýatyrylýandygyny aňladýan surnaý sesi geldi, atyny ýüzin salyp bir esger meýdanda peýda boldy. Ol maýoryň ýanyna baranda, atynyň jylawuny şeýle bir dartdy welin, at janawer art aýaklarynyň üstüne çarpaýa galdy. Atdan böküp düşen esger maýora bir bukja uzatdy. Edil şol pursat meýdandaky üýşüp ýatan jesetleriň arasynda nobatyň özlerine gelerine garaşyp duran diňe ikije ýesir galypdy. Tüpeňiň nili sähel salymdan özüne gezeljek bolup durka-da ol tussag kitap okap durdy. Maýor elindäki kagyza gyssagly göz gezdirenden soň atuwy bes etmelidigini elini galdyryp yşarat etdi. Näme bolanyna düşünmän galdym. Bir gözüm henizem tussagdady. Şol mahal maýoryň üm bilen meni öz ýanyna çagyrýandygyny gördüm. Ýanyna baramda:
– Aman soran esgeriňiziň çöregi bitin ekeni, Lukman! Gelen buýruk şol hakdady – diýdi.
Mundan soň aýdara söz galmandy. Öz ýanymdan diýseň begenip, tussagyň ýanyna howlukdym. Edil özüm halas bolan ýalydym. Ömür ýadymdan çykmajak ol adam bolsa, başyny dik tutup, sarsman durdy, kitaply eli aşak sallanypdy, gözi bolsa alyslara, has alyslara garaýardy. Hamana bu zeminden has alysdaky ýerleri görmekçi bolýan ýalydy. Parahat ýüzünde ne begençden nysan bardy, ne gorkudan. Töweregimdäki zatlar daşymdan aýlanyp ugrady, ahyrynda ýaňky tussagam gözümden gaýyp boldy. Känbir zat ýadyma düşenok. Özümi dürsän wagtym ol tussag hakykatdanam gürüm-jürüm bolupdy. Hernäçe tanyşasym gelenem bolsa, onuň bilen içgin tanşyp bilmän galdym. Şondan soň ony hiç haçan görmedim. Ýöne men onuň henizem diridigine ynanýaryn, çünki meniň özüm entek ýaşap ýörün ahyry…


soňy.