Näme üçin pallaýarys we pallamak nädip ýüze çykýar?
Haýwanlaram, adamlaram ― her kimem pallaýar. Aslynda, bu proses çaga düwünçejik ösüşiniň 12-nji hepdesinde başlaýar. Alymlar bu hadysany dürli sebäplere görä bolup biler we olaryň ählisini-de howply däl diýip hasaplap bolmaýar diýen netijä geldiler.

🌀Aslynda, pallamak näme?

Pallamak ― agzyňy açmak we uludan dem almak, öýkenleri howa bilen doldurmak üçin birnäçe sekunt wagt alyp bilýän meýletin prosesdir. Köplenç, ukusyz wagtymyz pallaýarys diýen düşünje bar. Emma munuň tersine, pallamak beýnini oýanmaga we jemlenmäge höweslendirýän refleksdir. Pallanan wagtynda beden gysga wagtyň içinde ýürek urmasyny ýokarlandyrýan, gan aýlanyşyny işjeňleşdirýän we gan basyşyny kadalaşdyrýan käbir gormonlary bölüp çykarýar. Ondan başga-da, pallanan wagtynda howa ýollary giňelýär, boýun, egin we ýüz myşsalary rahatlanýar, duýgy dartgynlygy we stres ýok bolýar, ýagdaý gowulaşýar. Şeýle hem pallananda käbir gormonlaryň işjeňligi ýokarlanýar. Şonuň üçin käwagt lapykeçlikden ýaňa gözýaş dökýän ýaly bolýar.

🌀Näme üçin pallaýarys

Pallamak, köplenç ýadawlyk, içgysgynçlyk we derrew Morfusyň (gadymy grek uky hudaýy) eline düşmek islegi bilen baglanyşykly, ýöne başga-da birnäçe sebäpler we teoriýalar bar. Käbir alymlar beýnimizi sowatmak üçin pallaýarys diýip hasaplaýarlar: pallaýarkak uludan dem alýarys we girýän howa beýnimizi birneme sowadýar. Şeýle-de bolsa, pallamak wagtynda beýniniň temperaturasy entek belli däl. Mundan başga-da, pallamak ilkinji adam dörän wagtynda hem bar bolup, olar üçin aragatnaşyk serişdesi hasaplanypdyr. Adamlar ses bilen gürleşip başlamazdan ozal ýaňlanmak arkaly habarlaşýardylar. Içgysgynçlykdan we ukudan başga-da, gadymy adamlar üçin pallamak, beýlekilerden ägä bolmaklyga ýa-da pallamagy başga bir aragatnaşyk serişdesi hökmünde ulanan bolmagy ähtimal diýen birnäçe çaklamalar hem bar.

Ukynyň ýeterlik bolmazlygy, dowamly ukusyzlyk, ukusyzlyga sebäp bolýan köp dermanlaryň ulanylmagy sebäpli bolup biler. Mundan başga-da, adam kislorod ýetmezçiligi başdan geçirende ýa-da nädogry uklamagyň netijesinde hem bolup biler. Beden uzak wagtlap oňaýsyz ýagdaýda dursa, döş gysylýar we öýkeniň işine päsgelçilik döredýär. Pallamak ýürek-damar we awtoimmun keselleriniň, dowamly gipotoniýanyň alamaty bolup biler. Bir adam uky wagtynda ysgynsyz bolsa, bu onuň gaty ýadandygyny, horlanýandygyny ýa-da artykmaç agramdan ejir çekýändigini aňladýar.

🌀Ýokuşýan hadysamy?

Kimdir biri pallasa onuň garşysynda oturan adamyň agzy hem isle-isleme açylýar. Ýagny bu hadysa «ýokuşýan hadysa» hasaplanýar. Pallamagyň ýokançlygy, näderejede duýgudaşdygyňyza bagly. Adam näçe emosional we başarnykly bolsa, hadysanyň başlangyjyndan soň pallamak ähtimallygy has ýokarydyr. Munuň sebäbi, töweregindäki adamlaryň ýagdaýyny görkezýän beýni ýarym şaryndaky neýronlaryň işjeňligine baglydyr.

Pallamak ýok bolup bilermi?
Eňegiňizi gysyp ýa-da gapdal tarapa öwürmek elmydama gowy pikir däl. Şol bir wagtyň özünde, bedeni zerur kislorodyň belli bir böleginden mahrum edýär. Eger pallamak iş wagtynyň iň ýokary derejesinde ýa-da jogapkärli wagtdan öň ýüze çyksa, aňsatlyk bilen gutulmak üçin birnäçe minut wagt alyň we arassa howada gezelenç ediň. Şeýle hem sakgyç çeýnemegi ýa-da bir käse kofe içmek pallamany ýeňmäge kömek eder. Pallamagyň «ýokanç» endige öwrülmeginiň öňüni almak isleseňiz, pallaýan adamdan ünsüňizi sowmak maslahat berilýär. Mysal üçin, şeýle ýagdaý ýa-da pallamak ýerliksiz ýagdaýda ýüze çyksa, ýüzüňizi pallaýan adamdan sowuň, ünsüňizi üýtgediň.

🌼Türkmengazet🌼