Gadym olceg birlikleri
Şu ýerde agzalan ölçeg birlikleriniň käbiriniň, meselem, sere, ker sere, agsak sere diýen ýaly birnäçe görnüşleriniň bardygyny biz ozal belläp geçdik. Şonuň ýaly, menzil ölçeg birliginiň-de birnäçe görnüşi bar. Olar: pyýada menzil, atly menzil, kerwen menzil.

– Hany, Weýeňňam bu ýerden daşmy, ýakynmy? – Weýeňňam atly menziline bir menzil, pyýada menziline

iki menzil («Görogly»).

Ýer, suw göwrüm ölçeg birlikleri.

Häzirki wagtda ýer, suw ölçeg birlikleri diňe çeper edebiýatda duş gelýär diýäýmeseň, durmuşda ulanylmaýar diýen ýalydyr.

Tanap – 0,25 gektar, uzynlygy 90 ädim, ini 45 ädim;

Tanap – 400 kwadrat gulaçdan 3600 gulaja çenli;

Suw – 3 sagatlyk suw nobaty;

Keleme – dört suw;

Serkar – sekiz suw (bir gije-gündizlik suw nobaty);

Bükdürme – iki epleme, ýagny bir gün ýa-da bir gije nobat.

«Ýigrimi bäş günde aýlanjak nobata ekin çydajak gümany ýokdy. Şonuň üçin bükdürme edip, suwy on iki ýarym

günden aýlamakçy bolupdy» (B. Kerbabaýew).

Tanap ölçeg birligi hemme ýerde bir meňzeş däl. Meselem, Mary welaýatynda tanap 2000 kw.m bolan bolsa, Daşoguzda 2500 kw.m kabul edilendir (Seret: «Справочник мер и весов». M.-Л., 1936, 77 стр.).

Agyrlyk ölçeg birlikleri.

Ozalky wagtda ulanylan agyrlyk ölçeg birlikleri häzir hem durmuşda ýaşulularyň dilinde, çeper edebiýatda duş gelinýär. Mysal üçin, Mätäjiniň «Gözel» atly goşgusynda şeýle setir bar:

Gadagyňa müň tümen baha guraly, gözel.

Indi köne agyrlyk ölçeg birliklerini häzirki wagtda ulanylýan gram ölçeg birlikleri hasabynda deňeşdiriň:

Çärýek – 1,2 gram.

Mysgal – 4 çärýek.

Agry – 62,5 gram.

Gadak (kirbeňke) – 90 mysgal.

Siri – 1,325 gadak – 8 agry.

Pensiri – 5 siri.

Däsiri – 10 siri.

Sisiri – 30 siri.

Put – 40 gadak.

Batman – 53 gadak.

Harwar – bir eşek ýüki.

Serwer – bir düýe ýüki.

Bellik: Agyrlyk ölçeg birligi batman dürli ýurtlarda üýtgeşik bolup, onuň 8 putdan 11 puta çenli agyrlygy bar. Ondan başga-da, halkymyz geçmişde rupyýa, tümen, tylla ýaly pul birliklerini-de ulanypdyr.

Çeşme: Türkmenistanyň Bilim ministrligi tarapyndan taýýarlanan, 11-nji synplar üçin “Özüňi alyp barmagyň medeniýeti” dersi boýunça okuw kitaby