Matematikanyň Esasy Adalgalary.

Argument

-latynlaryň

“Argumentum”

sözünden gelip çykyp

“nyşan”, “belgi”

diýen manyny berýär.
Funksiýanyň argumenti diýen adalgany ilkinji gezek 1862-nji ýylda

K.Neýman

ulanypdyr.

Gipetenuza

-grek

“hypothenuza”

sözi bolup,

“çekilen”, “dartylan”

diýmekdir.

Diagonal

-grek

“dia” –  “üstünden” we “goniýa” – “burç”

diýen sozleriň utgaşdyrmalaryndan alnyp,

burçdan burça gitýän

diýmegi aňlatýar.

Diametr

-grek

“diametros”

sözünden gelip çykyp,

in, inli, giňlik, keseleýin

diýmekdir.

Mediana

-

orta

diýmegi aňladýan

“medium”

diýen latyn sözünden gelip çykýar.

Katet

-grekleriň

“katetos”

sözünden gelip çykyp,

dik

diýmegi aňladýar. Orta asyrlarda katet diýip, göniburçly üçburçlugyň beýikligine aýdypdyrlar. 

Perimetr

-grekleriň

“peri” (töwerek) we “metreo” (ölçeýärin)

diýen sözlerinden gelip çykyp,

töweregi ölçeýärin

diýmegi aňladýar.

Diskriminant

-

“diserminre”

diýen latyn sözünden gelip çykyp,

tapawutlandyryjy

diýmekdir.

Differensial

-

“differentiýa”

diýen latyn sözünden gelip çykyp,

tapawut

diýmekdir.

Integral

-latynlaryň

Irrassional

-

“irrationalis”

diýen latyn sözünden gelip çykyp,

oýlanşyksyz, akyl ýetirerliksiz, esaslandyrylmadyk

diýen manyny berýär.

Sinus

-latyn

“sinus”

diýen sözünden gelip çykmak bilen

güberçeklik

diýmekdir.

Kosinus

-

“complementi’’ –“goşmaça’’ we “sinus”

diýen latyn sözleriniň  gysgaldylan görnüşi bolup,

sinusyň üstüni ýetirmek, goşmaça sinus

diýmekdir. Bu adalgany iňlis matematigi we astranomy

Genter

1620-nji ýylda girizýär.

Kotanges

-

“complamenti tangens”–“goşmaça tangens”

diýen latyn sözünüň gysgaldylan görnüşi. Bu adalgany ilkinji bolup

Genter

girizýär.

Logarifm

-

“logos” (gatnaşyk) we “arithmos”

( san) diýen grek sözlerinden gelip  çykyp,

gatnaşygy ölçeyän san

diýmekdir. Bu adalgany ilkinji gezek şotlandiýaly matematik

Jon Neper

(1550-1617) ulanypdyr.

Taýýarlan: Aýgül Balowa.