Aşgabat taryhynyň ýatdan çykarylan we az bilinýän sahypalary.

Surat: Merkezi Aziýanyň demir ýol dolandyryş binasy, Askhabad (häzirki Aşgabat), Türkmenistan


Ynkylapdan öňki döwürde neşir edilen Merkezi Aziýa demirýolunyň şekillendirilen gollanmasy aşakdakylara şaýatlyk edýär. Şol döwürdäki Askabadyň (häzirki Aşgabat) iň görnükli binalaryndan aýratyn belläp bileris: Merkezi Aziýa Demirýol Dolandyryşynyň, Kaspi Transmilli Gümrük etrabynyň, Gazna we Russiýa-Aziýa Bankynyň şahamçasynyň binalary. Bilim edaralarynyň binalaryndan: gimnaziýa (erkek we aýal) we tehniki demir ýol mekdebi.

Şol döwürde Askabadyň sebitiň ylmy merkezi bolandygy sebäpli, beýleki ilatly nokatlar bilen deňeşdirilende köp sanly okuw jaýy bardy, emma bilim we hünär almak isleýän ilatyň isleglerini kanagatlandyrmadylar islendik hünärde. Populationerli ilatdan mugallymlary taýýarlamak maksady bilen, Türküstan mugallymlar seminariýasynyň synplarynda we şol bir mukdarda Askhabad Zemstwoda bäş sany döwlet stipendiýasyny döretmek kararyna gelindi.

Askhabadyň özi gowy goralýan şäherdi. Iki tarapynda bir agaç bilen hatara düzülen göni giň köçeler, käbir köçelerde - iki we üç hatar.

Greenaşyllygyň bollygy howlularyň içinde ýaşaýyş jaýlaryny gurmak tejribesinden daşlaşmaga mümkinçilik berdi. Täze binalar köçä çykyp başlady. Gaty binagärlik talaplaryna laýyk gelýän jaýlar peýda boldy. Mysal üçin, ýokarda ady agzalan bilim edaralary (gimnaziýalar), Gyzyl Haç jemgyýetiniň öýi, Harby we welosiped klublarynyň binalary.

Täze dörän tozan, ýörite hakyna tutulan işçiler tarapyndan garymlardan suw siňdirildi.

Suwuň ýetmezçiligi köçeleri diňe belli bir wagtdan soň suwarmaga mümkinçilik berdi. Soňra Askhabad iki dag derýasynyň suwy bilen suwaryldy: Aşhabadka we Keşinki, bu suw şäheri suwarmak üçin ulanylýar. Kariz suwy içmek üçin ulanylýar.

Köçe yşyklandyrylyşy kerosin-ýylylyk çyralary bilen üpjün edildi.

Şäherde iki sany gazet çap edildi: “Transkaspiýa syn” (K. Oedorowa) we “Askhabad” (Z. Dhavronowa). Gazetler hususy çaphanalarda çap edildi.

Şäherde dört klub bardy: ikisi ýokarda sanalandyr, şeýle hem “Sport” we “Iňlis” bardy. Emma iň amatlysy “Harby” we “Tigir”. Olarda giň zallar bardy, käwagt toparlara baryp, aýdymçylary gezelenç edip çykyşlara uýgunlaşdyryldy. Dobrohanskaýa sirkiniň binasy hem şol maksatlar üçin ulanyldy. Bu desgalara baryp görmek gaty gymmat bolansoň, ýönekeý ýaşaýjylar “Elzhe”, “Modern” we “Sungat” kinoteatrlarynyň hyzmatlaryndan peýdalanýardylar. Ikinjisi, iň gowusy hasaplandy.

Askhabadda köp dürli ösümlikli we giň gül bagy bolan şäher bagy, şeýle hem şahyryň ýadygärligi bolan “Kozelkowskiý” we “Puşkinskiý” meýdançalary bardy.

Kaspi sebitiniň dolandyryş gurluşynyň merkezi bolan şäheriň aýratyn şertleri, içerki we daşarky söwdanyň merkezi bolmagyna goşant goşdy. Bu bolsa öz gezeginde dürli ugurly köp sanly söwda kärhanalarynyň döremegi üçin şert döretdi.

Olaryň diňe birnäçesini bellemelidiris: Kruglowyň dükanlary, Medwedewiň we Gyulnazarowyň taýýar eşikleri, Sadykowyň we usunusowyň halylary. Moda we haberdashery önümleri - Petrosýantlar. Konditer önümleri dükanlary - Poteryakhina we Grigoriýewa. Kanselýariýa enjamlary - Sorokina we Osokina. Kaçaçewiň we Kerimowyň gap-gaç we lampa dükanlary. Mebel dükanlary - Gaýamowa. Pawlotskiniň dermanhanalary. Sabyn fabrigi Ter-Mikirtýew. Butuzow kerpiç zawody. Deri we hek-Popowa. Un degirmeni - Awetisowa.

Askabaddaky lukmançylyk edaralarynyň arasynda şäher we demir ýol hassahanalary, harby keselhana, Minkewiç gidropatiki klinikasy we lukmanlar üçin hususy ambulatoriýalar bar.

Askhabadyň golaýynda çagalar baglary bolan bagbançylyk, bagbançylyk we üzümçilik mekdepleri bardy.

Aşgabadyň taryhy uzakdan gözbaş alyp gaýdýar we hödürlenýän zatlar garaşsyz bitarap Türkmenistanyň paýtagtynyň geçmişiniň diňe ujypsyzja bölegidir.



Allaberdi Niýazow.


Makala 2024-nji ýylyň 25-nji maýynda “Türkmenistan: Altyn Asyr” web sahypasynda çap edildi.