Atamyň öljegini bilen bolsam...

Bu nakylyň hem halkymyza üns bererlik manysy bar eken. Il içinde «kepege» ýa-da «duza» çalşardym hem diýilýär. Bir tymsal aýdaýyn: «Ir zamanda bir garyp garry düýesi bilen güzeran ýöredýän eken. Bir gün kireý-keşlik edip, Haraza bugdaý eltipdir. Kilwan garry düýäniň (garry düýe — atan diýilýän eken) gowy ideg etmeseň derde ýaramajagyny bilip, ony eýesinden kepege çalyşmagy teklip edýär.
Düýe eýesi bar mydarynyň şol düýedigini aýdyp, kilwanyň teklibini kabul etmeýär. Iýmiti pes, ýüki agyr garry düýe azaba çydaman ölýär. Şonda dü-ýe eýesi «Atanyň öljegini bilen bolsam, kepege çalşardym» diýip, ahmyr edipdir. «Atan» sözem näme üçindir wagtyň geçmegi bilen «Atamyň» bolupdyr. Ýogsam, türkmen atasynyň öljegini bilse kepege ýa duza çalşarmy?!

It wepa...
Bu nakylyň soňuny ýazasym gelmedi. Sebäbi türkmen zenanlary nakyla girmek derejede biwepa däl ahyry. Enesiniň ýörän topragyny jennet, zenany ojagynyň eýesi hasaplaýan ilimizde aýdylýan bu nakylyň düýp manysy başgaça bolaýmasyn?! Men şeýle eşidipdim. Aý-
dyşlaryna görä, sürüde ýaşaýan it ýala gelende, ony möjekleriň al salyp alyp gidýän halaty bolýan eken. Ýaldan çykan itiň güjügine «al-ýal» diýilýän eken. Bu güjük ulalyp, it çykanda käsiniň möjeklere goşulyp, sürini talaýan halatlary bar eken. Şonuň üçin oňa «It wepa, al-ýal biwepa» diýilýän eken. Wagtyň geçmegi bilen «al-ýal» sözi ýoýlyp, «aýal» sözi hökmünde ulanypdyrlar. Türkmen dili uly hazyna, şonuň üçin onuň göwherleriniň timaryny bozman ile ýetirmek her bir adamyň uly borjudyr.