Salam hemmäňize mähribanlar 🙋‍♀️
Bu gün postlara göz gezdirip oturan wagtym bir sowala gözüm düşdi we ol hakda post açmak isledim belki sizem pikiriňizi paýlaşyň !
Atalar sözü bilen Nakyllaryň tapawudy .
Nakyllar we atalar sözi – halk döredijiliginiň şahyrana toparynyň bir žanry. Olar halkyň bäş müň ýyllyk taryhy ýolunyň önümidir. Halkyň ruhundan gelip çykan umumadamzat gymmatlyklarymyz – ruhy, ahlak baýlyklarymyzdyr. Gözbaşyny sözleýiş diliniň peýda bolmagyndan alyp gaýdýan nakyllar halkyň durmuş ýagdaýyny, dünýägaraýşyny, däp-dessuryny, ýagşylyk-ýamanlyk pelsepe garaýşyny jemleýär. Nakyllara iň baý halklaryň biri-de türkmenlerdir. Uludan –kiçä öz sözleýşinde, ýazýan eserinde nakyllary hem-de atalar sözüni ulanmaýan adam ýok bolsa gerek. Nakyllar köp ýaýran žanrdyr. Olar adamlaryň durmuşynda her gün diýen ýaly ulanylýar. Onuň wagty-salymy, ýeri-ýurdy ýok. Toý-tomaşada, ýasda, aýatda, işde, dynç alyşda, öýde, mahlasy ynsan ýaşaýşynda – ähli ýerde peýdalanylýar. Nakyllar öwüt-nesihat, tälim berýän halk aňlatmasydyr. Kämil nesli terbiýeläp ýetişdirmekde, ýagşy-ýamany saýgarmakda, azaşany ýola salmakda, durmuşda öz ornuňy tapmakda uly mynasyp orny bardyr.
Nakyllar şu aşakdaky maksatlarda peýdalanylýar:
Birinjiden, öwüt-nesihat bermek üçin;
Ikinjiden, pikiriň düşnükli, täsirli bolmagy üçin;
Üçünjiden, aýdan sözüňi tassyklamak üçin;
Dördünjiden, ýazylýan eserlerde çeperçilik serişdesi hökmünde ulanmak üçin.
Nakyllar baý tejribe esasynda, söze çeper adamlar tarapyndan döredilýär. Olar wagtyň geçmegi bilen has-da kämilleşdirilýär hem-de baýlaşdyrylýar. Türkmeniň folklor eserleri-de Oguz han döwründen gaýdýar. “Keçäňi satsaň, goňşyňa sat, baraňda ýene özüň üstünde oturarsyň”, “Könesi bolmadygyň, täzesi bolmaz”, “Obadaşym – babadaşym”, “Özüňi süýt bil, dostuňy gaýmak”, “Kyýamat güni goňşudan” diýen ýaly nakyllar Oguz han döwründe döräpdir.
Alym A.Baýmyradowyň pikiriçe, türkmen folklorynyň emele gelşini dikeltmekde gadymy eser bolan “Awesta” ygtybarly çeşmedir. “Awesta” girizilen nakyllary öwrenmek hem-de peýdalanmak uly ähmiýete eýe bolar. “Oguznamada”, “Gorkut atada”, Ýusup Balasagunlynyň “Bagt getirýän bilim” eserinde, Mahmyt Kaşgarlynyň “Diwany lugat at-türk” kitabynda we beýleki eserlerde nakyllaryň ýazuw edebiýatdaky çeşmeleri bar.
Atalar sözi bilen nakyllar biri-birine meňzeş ýaly bolup görünse-de, olaryň arasynda özara tapawut bar. Atalar sözi düzülişi taýyndan ýönekeý bolup, many-mazmun sadalygy, göz öňünde tutýan maksadynyň gönümelligi boýunça (“Işlemedik – dişlemez”, “Söýenişen ýykylmaz”, “Müň gaýgy bir iş bitirmez” we ş.m.) tapawutlanýar. Ýöne welin atalar sözüniň göçme manyda (“Ýatan öküze iým ýok”, “Il oňlasa atyňy soý”, “Düýe garrasa, köşegine eýerer”, “Bu günki serçe düýnki serçä “jik-jik” öwreder” we ş.m.) ulanylýan ýerlerem bar.
Nakyllaryň köpüsiniň döreýşi rowaýatlar, taryhy wakalar (“Buz üstünde tozan arama”, “Aýazhan çarygyňa bakarak”, “Müsürde şa bolandan, Kenganda geda bol” we ş.m.) bilen baglanyşyklydyr.
Alym A.Öwezowyň pikiriçe, rowaýatlara esaslanmazdan, nakyllaryň köklerine, saklaýan syrly maglumatlaryna aralaşmak hem kyn. “Hemedan daş bolsa-da, kädi ýakyn” diýen nakyl kädi bilen baglanyşdyrylýar. Emma rowaýaty yzarlasaň welin, häzirki “kädi” sözi “kärdi” şekilinde bolup, ol “suwly ýaby” aňladypdyr. Nakylyň taryhyna degişli rowaýatda “kärdiden”, ýagny suwly ýapdan böküp geçmek hakda gürrüň gidýär.
Rowaýatlardan gözbaş alyp gaýdýan nakyllar başga-da az däl. Getirilen maglumatlar rowýatlar bilen nakyllaryň arasynda berk baglanyşygyň bardygyny görkezýär.
Dowamy bar ...