Hy­ta­ýyň te­bi­gy gö­zel­lik­le­re baý özü­ne çe­ki­ji ýer­le­ri­niň bi­ri hem Týan­men dagy bo­lup, Hu­nan we­la­ýa­ty­nyň Çžanszýasze şä­he­rin­den
10 ki­lo­metr gü­nor­ta­da ýer­leş­ýär. Bu dag ge­riş­le­ri­niň be­ýik­li-pes­li dik ga­ýa­la­ry­nyň ara­syn­da Týan­men dag mil­li se­ýil­gä­hi, «Jen­net der­we­ze­si» (Týan­men go­wa­gy), as­ma bag­lar ýa­ly tä­sin­lik­le­ri gör­mek bol­ýar. Her ýyl mil­li­on­lar­ça sy­ýa­hat­çy­ny özü­ne çek­ýän Týan­men da­gy, esa­san, ýaz pas­lyn­da we güýz­de köp adam­ly bol­ýar.
Da­gyň iň owa­dan ýer­le­ri­niň bi­ri hem «Jen­net der­we­ze­si» bo­lup, de­pä çyk­mak üçin 999 bas­gan­çak geç­me­li. 999 bas­gan­ça­gyň gu­rul­ma­gy ýö­ne ýer­den däl. Se­bä­bi hy­taý me­de­ni­ýe­tin­de 9-lyk san ba­ky­ly­gy aň­lad­ýar. Iki ga­ýa­nyň bir­leş­ýän ýe­rin­de te­bi­gy ýag­daý­da süýn­mek açyk gi­rel­ge gör­nü­şin­de go­wak eme­le ge­lip­dir. Edil da­gyň gi­rel­ge ga­py­sy ýa­ly gö­rün­ýän bu ýe­re «Jen­net der­we­ze­si» diý­lip at ber­lip­dir. Da­gyň gi­rel­ge­si­ne bar­mak üçin jül­ge­den ýo­kar­ly­gy­na beý­ge­lip gid­ýän bas­gan­çak­lardan çyk­ma­ly. Daş-tö­we­re­gi to­kaý bi­len gur­şa­lan bu ýer­den ýo­ka­ry çyk­mak, esa­san hem, 1 müň 260 metr be­lent­lik­de bu­lut­la­ryň ara­syn­da ýö­re­mek sy­ýa­hat­çy­lar­da täsin duý­gu­la­ry dö­red­ýär. Bas­gan­çak­ly jül­gä­niň be­ýik­li­gi 131 met­re ba­ra­bar bo­lup, ini 50 metr tö­we­re­gi. «Jen­net der­we­ze­sin­den» ge­çip, Tan ne­be­re­si döw­rü­ne de­giş­li Týan­men­şan yba­dat­ha­na­sy­na ba­ryp bol­ýar. Hä­zir­ki wagt­da 2 gek­tar meý­da­ny eýe­le­ýän bu yba­dat­ha­na Tang di­nas­ti­ýa­sy döw­rü­niň bi­na­gär­lik nus­ga­la­ry esa­syn­da gur­lup­dyr.
Týan­men dag­la­ry­nyň or­ta­ça be­ýik­ligi 1 müň metr­den geç­ýär. Bu ýer­de da­gyň de­pe­si­ne çyk­mak we da­gyň de­pe­sin­dä­ki to­kaý gö­zel­lik­le­ri­ni syn­la­mak üçin as­ma ula­gy he­re­ket ed­ýär. As­ma ýo­luň uzyn­ly­gy 7 müň 455 met­re deň. Çžanszýasze şä­he­rin­den as­ma ula­ga mü­nüp, tä­sin ge­ze­len­ji baş­dan ge­çi­rip bol­ýar.
Týan­men­şan dag şa­ýo­ly hem bu ýe­re gel­ýän sy­ýa­hat­çy­lar­da ýat­dan çyk­ma­jak tä­sir­le­ri dö­red­ýär. «Jen­net mer­du­wan­la­ry» hem diý­lip at­lan­dy­ryl­ýan bu ýo­luň uzyn­ly­gy ba­ry-ýo­gy 11 ki­lo­met­r töweregidir. Öw­rüm-öw­rüm ýo­luň be­ýik­li­gi
200 metr­den 1 müň 300 met­re çen­li beý­gel­ýän­di­gi se­bäp­li, meş­hur dag ýo­ly ha­sap­lan­ýar. Do­kuz öw­rüm­li bu ýol da­gyň üs­tün­de ýa­tan až­dar­ha çalym edýär. Bu ýol­da tür­gen­le­riň ara­syn­da dag we­lo­si­ped ýa­ryş­la­ry hem ge­çi­ril­ýär.
Týan­men da­gyn­da dag şa­ýo­lun­dan, as­ma ýol­dan we «Jen­net der­we­ze­sin­den» baş­ga-da, Týan­men dag mil­li se­ýil­gä­hi ýer­leş­ýär. Da­gyň esa­sy bö­le­gi­ni eme­le ge­tir­ýän se­ýil­gäh­de Týan­men­şan yba­dat­ha­na­sy, Týan­men aka­de­mi­ýa­sy, aý­na­dan ýa­sa­lan as­ma ýol, geçmesi kyn dag ýo­ly, «Awa­tar» dag sütünleri bar.
zamanturkmenistan