Adatdan daşary ýagdaýda adamda yüze çykýan ýagdaýlar we olara kömek bermegiň tehnikasy:
Galýusinasiýa
Galýusinasiýanyň esasy alamatlary ýalan pikirler ýa-da netijelerdir. Galýusinasiýa adamyň häzirki wagtda hakykatda ýok bolan hyýaly zatlaryň bardygyny başdan geçirýändigi bilen ýüze çykýar; duýgy gyiyndyrmasyz Öz-özünden bolup biler (sesleri eşidýär, adamlar görýär, ys alýar we ş.m.).
IIkinji kömek:
Lukmançylyk işgärlerine, gyssagly psihiatrik topara jaň ediň. Pidanyň özüne ýa-da başgalara zyýan bermeýändigine göz ýetiriň. Pidany daş-töweregi we howply zatlardan izolirläň (çetleşdiriň). Ony ýeke goýmaň. Pida bilen asuda ses bilen gürleşmäge synanyşyň, jedel etmäň, hemme zatda onuň bilen ylalaşyň, ony ynandyrjak bolmaň.
Stupor
Bedeniň iň güýçli gorag reaksiýalaryndan biridir. Aljyraňňylyk güýçli nerw sarsgynlary (hüjüm, partlama, rehimsiz zorluk) netijesinde ýüze çykyp biler. Eger bir adam diri galmak üçin köp energiýa sarp eden bolsa we şonuň netijesinde ol beýlekiler bilen habarlaşmaga güýji ýetmese döreýär. Aljyraňňylygyň dowamlylygy birnäçe minutdan birnäçe sagada çenli üýtgäp biler. Şonuň üçin pidanyň kömegi mümkin boldugyça ir berilmelidir, ýogsam bu fiziki ýadawlyga sebäp bolar.
Aljyraňňylygyň esasy alamatlary: hereketleriň we gürleýişiň derrew peselmegi ya-da doly bolmazlygy; daşarky gyjyndyrmalara reaksiýa ýok (ýagtylyk, gysmak, degmek, ses); ukusyzlyk, doly hereketsizlik; aýratyn myşsa toparlarynda dartgynlyk ýüze çykýar.
Ilkinji kömek:
Pidanyň barmaklaryny iki eliňiz bilen gysyň. Başam barmaklary daşyna görkezmeli. Barmagyňyzyň ujundan peýdalanyp, pidanyň maňlaýynda, gözleriň ýokarsynda, saçyň we gaşlaryň arasyndaky toçkalary tapyp ýuwaşlyk bilen massaž ediň. Eliňiziň aýasyny pidanyň gursagyna goýuň. Dem alşyňyzy onuň deminiň
ritmine laýyklaşdyryň. Adam aljyraňňy ýagdaýda eşidip, görüp bilýär. Şonuň üçin güýçli duýgulary oýandyryp biljek (has gowusy negatiw) sözleri gulagyna ýuwaş, haýal we aýdyň gürläň. Pidanyň haýsydyr bir usul bilen reaksiýasyny gazanmak, ony aljyraňňylykdan çykarmak zerurdyr.
Motor tolgunmasy
Stressli ýagdaýa duçar bolmagyň netijesinde, pidanyň özi we beýlekiler üçin howply bolup biljek motor agitasiýasyny döredip biler. Psihologiki kömek berlende, ilki bilen, siziň üçin howply däldigine, pidanyň hereketlerinden habarlydygyna göz ýetiriň. Bu ýagdaýda adamyň fiziki işjeňligini duruzmaga mümkinçilik tapyň.
Motor tolgunmasynyň esasy alamatlary: manysyz, duýdansyz hereketler, köplenç maksatsyz; aşa güýçli gürlemek ýa-da gürleýiş işjeňliginiň ýokarlanmagy; adam başgalaryň reaksiýalaryna jogap bermeýär (haýyşlara, sargytlara, teswirlere).
IIkinji kömek:
Pidanyň ünsüni käbir soraglar ýa-da pikirlenmäge mejbur etjek zatlar bilen ünsüni sowmaga synanyşyň. Intellektual işjeňlik fiziki işjeňlik derejesini peseldýär. Bilelikde ýöremek we ýönekeý maşk etmek ýa-da käbir fiziki işlerde kömek etmek pidanyň fiziki taýdan ýadawlygyny duýmaga kömek eder. Bilelikde dem alyş maşklaryny etmegi maslahat berip bilersiňiz. Mysal üçin, şuňa meňzesş: tur, haýal dem al, howanyň ilki döşüňi, soň bolsa garnyňy doldurýandygyny duý. Ters tertipde dem al, 1-2 sekunt dur. Maşky ýene 1 gezek gaýtala. Ýuwaş-ýuwaşdan dem almak möhümdir, ýogsam aşa kisloroddan başyň aýlanyp biler. Ýuwaş we çuňňur dem almagy dowam etdir. Şol bir wagtyň özünde, her bir dem alyş bilen dynç almaga synanyş. Elleriňi, egniňi, arkaňy rahatlat. Agyrlygyny duý. Dem alşyňa ünsi jemle, dartgynlylygy dem alýandygyňy göz öňüne getir. 3-4 gezek dem al. Indi burnuňdan dem al we dodaklaryňy yzarlap, agzyňdan dem al.
Pidany beýlekilerden üzňeleşdirmek zerurdyr. Pida bilen jedel edip bilmersiňiz, gereksiz soraglar bermäň, islenmeýän hereketlere degişli sözlemlerden gaça durmak maslahat berilýär (eliňizi sallamaň, gygyrmaň). Häzirki wagtda başdan geçirýän duýgulary we başdan geçirmeleri hakda asuda ses bilen gürleşmeli. Pidanyň özüne ýa-da başgalara gözegçilik etmezden zyýan bermäge ukyplydygyny ýadyňyzdan çykarmaň. Motor tolgunmasy gysga wagt dowam edýär we onuň ýerine aglamak, nerw titremesi ýa-da agressiw hereketler bolup biler.
Agressiýa
Agressiw hereket - psihiatriýa nukdaýnazaryndan trawmatiki ýa-da amatsyz ýagdaýdan psihologiki goragyň usuly hasaplanýar. Şeýlelik bilen, adam bedeni döredilen içki dartgynlygy azaltmaga çalyşýar. Gahar ýa-da agressiýa uzak wagtlap dowam edip biler. Şeýlelik bilen pidany we töweregindäki adamlary biynjalyk edip biler.
Agressiýanyň esasy alamatlary: negatiwlik, gaharlanma, gahar, nägilelik; başgalara fiziki taýdan zyýan bermek; ant içmek, dilden agressiýa etmek; gan basyşynyň ýokarlanmagy; myşsalaryň dartylmagy.
Psihologiki kömek:
Pidany beýlekilerden izolirläň. Oňa agressiýa bildirmäge mümkinçilik beriň (ýassygy urduryň). Pidadan fiziki güýjüň ýokarlanmagyny talap edýän işi ýerine ýetirmegini haýyş ediň. Hoşniýetlilik görkeziň. Pidany hiç wagt günäkärlemäň, hatda onuň bilen razylaşmasaňyzam, agressiw hereketleriň nyşanyna öwrülersiňiz. Bu ýagdaýda gülkünç duýgy ýagdaýy gowşadyp biler.