Adolf Gitler näme üçin ýewreýleri ýigrenýärdi?

Bäsleşigiň 4-nji şerti üçin.

Dünýäni gana batyran, ýowuzlygyň tymsaly bolan Adolf Gitleriň terjimehalynda ýewreýleri ýigrenmeginiň köp sanyly garaýyşlary bar. Biz bu postda Gitleriň ýewreýleri ýigrenmeginiň we olary genosid arkaly ýok etmäge synanyşmagynyň sebäplerini anyk faktlar bilen düşündirýäris.

Onda başladyk...

Köp sanly çeşmelerde Gitleriň ýewreýleri jynsy taýdan pes görendigi sebäpli ýok edendigi aýdylýar. Biz bu pikiri umuman ýalňyş diýemizok. Ýöne bu Gitleriň ýewreýlere bolan ýigrenjiniň esasy sebäbi däl.

Belläp geçmeli zatlaryň biri, dünýädäki şu güne çenli höküm süren diktatorlaryň içinde ilkinji bolup Adolf Gitler 1942-nji ýylda

Yslam dini terror däl

diýip resmi beýanat beren hökümdardyr.

Gitleriň şahsyýeti 1928-nji ýylda Gitlere hemaýatkärler (sponsor) tapylandan soň şöhlelenmedik. Aslynda, içinde bütin ýer ýüzüne ýetjek ýigrenji gizleýän şahs, 1924-nji ýylyň 20-nji dekabr güni onuň Lanzburg tussaghanasyndan azat bolan güni şekillenip bolýar.

Gitleri 1924-nji ýylyň mart aýynda 5 ýyla azatlykdan mahrum edilýär. Emma ol 9 aýdan soň tusaglykdan boşadylýar. Onuň üçin 206 marka jerime puluny hem

«ady gizlin tutulan hemaýatkärleri»

töläp berýär.

Biz bu "ady gizlin tutulan hemaýatkärleri" ýöne ýere agzamyzok. Sebäbi şu hemaýatkärler ikinji jahan urşunyň başlanmagynyň we ýewreýleriň köpçülikleýin gyrylmagynyň başynda, emma gizlin saýasy bolup durupdyrlar.

Indi esasy fakta geçeliň:

Gitleriň millinlarça nusgada basylyp çykyp we şol döwürler mejbury ýagdaýda satylan «Maýn kampf» (meniň göreşim) atly kitaby (muny bilýänler azdyr) iki tomdan ybarat. Onuň birinji tomy 1925-nji ýylda çapdan çykýar. Ikinji tomy bolsa 1926-njy ýylda çykýar. Esasy bellemeli zat bolsa bu kitabyň ikinji tomyny Gitleriň özi ýazmandyr. Bu wagtda onuň kitap ýazmaga asla wagty bolmandyr. Kitabyň birinji tomy Gitleriň galamyna degişli we ony tussaglykda 9 aýyň dowamynda ýazýar. Ýewreýler we jyns meselesi bolsa bu kitabyň birinji tomunyň 11-nji babynda örän anyk we düşnükli edip bellenýär. «Maýn kampf»-y okan adamlar, ynanaýyň, şondan soňra çyndan hem ýewreýlere gaty ýigrenç döreýär. Edil şu sebäplere görä häzirki wagtda bu kitap köp döwletlerde gadagan edilen edebiýatlaryň hatarynda durýar.

Bu kitapda Gitler ýewreýleri ýere, ýer şaryna umuman gereksiz millet diýip belleýär. Şoň bilen birlikde ol Palçylary hem agzap geçýär. Iň pes orunda bolsa, ýagny, ýerde ýaşamaga haky bolan halklaryň sanawynyň iň pes basgançagynda gara tenlileri ýerleşdirýär. Gitler olary umuman adamalaryň ýanynda olar bilen bir howadan dem almaga hukuksyz halk diýip belleýär.

Indi bolsa, başda aýdanymyz: ýewreýleri gyrgyn etmek we gizlin hemaýatkärler hakda durup geçeliň.

Adol Gitler iň köp gazet-žurnal we kitap okaýan adam bolupdyr. Ol taryhy esasanam dinler taryhyny oňat bilipdir.

1727-nji ýylyň 26-njy aprelinde Russiýa imperatrisasy Ýekaterina I ýewreýleriň Russiýa imperiýasyndan sürgün etmek barada karar çykarýar. Ondan soňra 1742-nji ýylda edil şeýle karara imperatrisa Ýelizaweta Petrowna hem gol çekýär. 1787-nji ýylda bolsa ýewreýleri Awstro-wengriýanyň paýtagty Wenadan kowup çykarmak başlanýar. 1871-nji ýylda bolsa indi Odessada kowgun dälde gyrgyn etmek başlanýar. 1878-nji ýylda Awstriýada birinji ýewreýlere ýok etmäge gönükdirilen halkara derejesindäki partiýa Adolf Şteker tarapyndan döredilýär.1917-nji ýylyň 28-nji mart güni Palestinada Jemal patyşa Kudusdan, Ýafhodan we Tel-awiwde ähli ýeweýleri kowmagy buýruk berýär. Häzirki aýdylan kowgun we gyrgynlar bolsa Adolf Gitleriň ýanynda ujypsyzja bir zat hökmünde garalýar.

Gitleriň ýewreýleri gyrgyn etmeginiň sebäbi bu: ýewreýleriň başda gara ýer bilen bile hiç zatsyz gelip, soňra bolsa şol ýerde öz hökümdarlygyny ornatmagy we özlerini hökümdar ýaly garamagy bolupdyr. Ýokardaky getirilen ähli kowgun we gyrgynlaryň sebäbi, ýewreýleriň şol döwlet hökümedi we ýerli halkyny karza batyryp, süýthorlyk edenligi säbap bolýar. Gitler bolsa bu ýagdaýy, ýewreýleriň göterimine karz pul berip soňra bolsa olaryň öýüni özüniňki edip, bala-çagalaryny köçede galdyrmagyny öz gözi bilen görüp ulalýar we bir wagtlar Gitleriň maşgalasy hem ýewreýleriň bu süteminden ezýet çekýär. Öňki postumyzda-da belläp geçişimiz ýaly, ýewleýler ýeri özüniňki, Hudaý ýeri ýewreýler üçin ýaratda, biz olara eýelik etmäge hakymyz bar, bizden başga adamlaryň ýaşamagy haky ýok, olar ýewreýleiň guly diýen pikire ynanýarar, bu olaryň mukdaddes hasaplaýan kitaplarynda zikir edilýär. Edil şu sebäplere görä, umuman ýersiz we watansyz bolan ýewreýler Gitleriň häkimýete ymtylýan döwründe tutuş ýewropanyň iň iri senagatlaryny ele alyp bolupdy we hakyky ýewropalylary boýnuna çenli karza batyryp, olaryň öz ýerlerinde olaryň üstünden gülüp başlapdylar. Anyk hakykat bolsa muňa nokat goýmalydy. Şeýle hem boldy. Edil şeýle wagtda hälki ady gizlin tutulan iri hemaýatkärlere ýewreýlere garşy özboluşly ýigrenji bolan adam gerekdi. Bu bolsa elbetde, tussaghanada oturan, suratkeş bolup bilmedik we durmuşda işi oňmadygy sebäpli özüne-özine gahar edip kagyza çyrşaýan Adolf Gitlerdi. Olar Gitleri azat edip, Gitlere ýeterli derejede hemaýatkärlik etýärler. Emma Gitler olaryň çyzyp beren ýolundan ýöremänligi üçin şol gizlinhemaýatkärler gysagly ýewropany terk etýärler. Bu wagtda bolsa Gitler eýýäm, ýarym ýewropany gana batyrypdy. Düşnükli edip aýtsak, ony yzyna gaýtaryp täzeden tussaghana salmagyň eläji ýokdy.

Gizlin hemaýatkärler kimkä diýýänler üçin, 1920-1933-nji ýyllar dowamynda ýewropa ýurtlarynyň ençe şäherlerindäki iri banklaryň dolandyryjylary, şeýlede iri öndüriji zawotlarynyň ýolbaşçylarynyň eýeleri diýip jogap berýäs.

Bilip goýuň! Syýasat şeýle bir zatdyr ki, belli bir döwürde belli bir işi etmegi döwür talap edýär. Eger bu millionlarça adamyň ganyny dökmeli bolsa hem. Gitleriň diňe ýewropa däl eýsem dünýä syýasy sahnasynda peýda bolmagy hem şol döwürdäki syýasy ýagdaý talap edendir. Gitleriň ýewreýleri gyrmagyna, gysgaça aýtsak jynsy kemsidişden başga, ýewreýleriň hökümdar bolmaga ganyndaky ymtylyşy we özgeleri özüne garaşly etmegi sebäp bolandyr. Olar häzirki wagtda hem jahanyň iň gerekli ykdysady nokatlaryny dolandyrýarlar we bu hem kimdir birlerine ýokmany gaharyny getirýändigi belli. Dama-dama köl bolup, köl deňizden aşanda adamlar beýle günleri köpçülikleýin gyrgyn diýip atlandyrýar. Aslynda bolsa bular şol döwrüň talaby bilen amala aşýar.

(Çeşmeden daşary biziň pikirimizçe:)

Gitleriň alyp baran syýasatyny dogry diýip bolmasada onuň käbir meselede dogry pikir ýöredendigini bellemek gerek. Eger ol ýewreýleri gyrgyn etmedik bolanda, häzirki wagtda dünýäniň şaýat bolup duran ýewreýleriň Palestinadaky musulmanlara garşy alyp barýan gyrgynlary ýewropanyň başyna düşerdi. Gitler bolsa ýewreýleriň ynançlaryndan, pikir düşünjelerinden şeýle ýagdaýyň boljagyny çaklap bilipdir. 

Dogrusyny Alla bilýär....

©Çeşme: turfaolam.you tobe kanalyndan.