Meşhur fizik zenan ─ Mariýa Sklodowskaýa-Kýuri

Radioişjeňlik hadysasy 1896-njy ýyty-nji

martynda fransuz fizigi Antuan Anri Bekkerel (1852-1908ý.) tarapyndan açylmagy köp alymlaryň ünsüni özüne

çekipdir. Şol sanda polýak gyzy, görnükli fizik, himik alymy Mariýa Sklodowskaýa-Kýuri (1867-1934ý.) we onuň adamsy fransuz fizik-alymy Pýer Kýuri dagy bu hadysany öwrenmegiň üstünde ymykly işläp başlaýarlar. Olar

eýýäm iki ýyldan, ýagny 1898-nji ýylda toriý (Th) elementiniň şeýle şöhleleri goýberýändigini anyklapdyrlar. Şol ýyl olar düzüminde uran we toriý elementleri bolan magdanlaryň uly toparyny birsyhly derňemek bilen öň belli bolmadyk iki elementi poloniý we radiý elementlerini bölüp aýrypdyrlar. Poloniý diýen at Mariýa Sklodowskaýa-Kýuriniň hormatyna goýlupdyr, ol onuň

watany bolan Polşany aňladýar.

Radi elementiniň şöhleleniş ha-

dysady has ýokary bolany üçin

oňa «şöhleli» diýen manyny berýän at goýupdyrýar. Mariýa Sklodowskaýa-Kýuri 1903-nji ýylda «Radioişjeň maddalar baradaky ylmy barlaglar» diýen temadan doktorlyk dissertasiýany gorap, Pariž uniwersitetiniň ilkinji aýal professory bolupdyr. Bu meşhur alym zenan barada halk arasynda aşakdaky ýaly rowaýatlar bar.

Mariýa Sklodowskaýa - polşaly gyz öz ylmy sowadyny hasda artdyrmak maksady bilen Fransiýanyň Ylymlar akademiýa syna işlemäge gidipdir. Ol ýerde fransuz fizigi Pýer Kýuri bilen

tanyşýar we soňra onuň bilen durmuş gurýar. Pýer, Mariýadan Özüniň familiýasyna geçmegini talap edipdir. Mariýa bu talaby göwnemese-de, adamsynyň göwnüni ýykmajak bolup, bir çykalga tapmak üçin bir-iki aý puryja bermegini sorapdyr. Sebäbi Mariýa zenan üçin ata familiýa ýaly eziz zat ýok diýip düşünipdir. Ol garaşylan wagt möhleti geçenden soň öz familiýasynyň

yzyna adamsynyň familiýasyny almak barada karara gelendigini aýdypdyr. Netijede, ähli fiziki hem himiki edebiýatlarda ol Mariýa Sklodows- kaýa-Kýuri diýip tanalýar. Ol şeýle goşa familiýany göterip, hem adamsynyň göwnüni tapypdyr hem-de öz göwnüni hoşlapdyr. Aslyýetinde, zenan maşgala bir gahrymançylyk görkezse, ýagny orta çyksa, at-abraý alyp ugrasa, onda Günbataryň alymlary şol maşgalanyň kakasyny, atasyny, tiresini giňden öwrenýän ekenler. Gelin bolup baran ýeri hakynda birki agyz aýdylyp geçilýän eken.

Pýer Kýuriniň ýaşynyň uly

bolmagy bilen ol ir ýogalypdyr.

Adamsy ýogalandan soň hem ylmy işini dowam edip, ikinji gezek uly ylmy açyşyny ylmy jemgyýetçilige subut edip görkezipdir. Şol açyşy üçin ol ikinji gezek Nobel baýragyny alypdyr.