Dünýäde her 100 ýylda bir gezek ýüze çykýan elektrik togy kesilişi ýüze çykar. Sene resmi taýdan yglan edildi. Telefon, planşet, kompýuter, sagatlara zarýad beriň. Durmuşyň akymyny üýgedip biler.

Gözlegçiler gün tupany sebäpli dünýäde her 100 ýylda bir gezek elektrik togunyň kesilmeginiň senesini resmi taýdan yglan etdiler. Telefon, planşet, kompýuter, sagat zarýad beriň. Elektrik togunyň kesilmegi durmuşy göni manyda bes eder.


Bu ýagdaý 100 ýyl mundan ozal hem bolup geçdi.


“Internet apokalipsisiniň” nämedigini, şol ýyllary görmediklerimize hekaýa ýaly bolup görünýän waka bilen düşündirip bileris. Takmynan 103 ýyl ozal, 1921-nji ýylyň maý aýynda üç günlük geomagnit tupany, 'Nýu-Yorkork demirýol tupany' diýlip hem atlandyryldy. Bu, bilinýän atmosfera tupanlaryndan düýpgöter tapawutly tebigy waka boldy.

103 ýyl mundan ozal bolup geçen bu hadysa, adatdan daşary güýçli koronal Güneş üsti tolkunyň köpçülikleýin çykmagy Ýeriň magnitosferasyna täsiri bilen ýüze çykdy. 13-15-nji maýda on bäşinji gün sikliniň bir bölegi hökmünde bolup geçen bu waka, XX asyryň iň güýçli geomagnit tupany boldy.


Ölçegi 151 000 den 34 000 kilometre çenli bolupdy


Tüweleýiň elektrik togy bütin dünýäde, şol sanda "Nýu-York demirýol tupany" diýlip atlandyrylýan Grand Merkezi Terminalyň golaýynda birnäçe ýangyny döretdi. Häzirki zaman alymlary 10-njy maýda başlanan we tupanyň uzynlygy 151,000 x 34,000 km bolmagyna sebäp bolan gün nokadynyň ululygyny çakladylar.

Tupandan öň Auroras (demirgazyk yşyklary) Amerikanyň gündogarynda peýda bolup, ýagtylandyrylan gijeki asmany döretdi. Amerikanyň Birleşen Ştatlarynda telegraf hyzmaty ilki haýallady, soň bolsa partladylan sigortalar we enjamlar zaýalananlygy sebäpli 14-nji maýda ýary gije töweregi bütinleý işden çykdy.

Tupan wagtynda ionosferanyň saklanmagy sebäpli radio ýaýrama köpeldi, ýöne uzak aralykdan adatdan daşary gowy kabul etmek mümkin boldy. Elektrik çyralary göze görnenokdy.

Resmi taýdan sene yglan edildi

Kaliforniýa uniwersiteti 2021-nji ýylda MWare bilen bilelikde geçirilen gözlegiň netijesine görä, Günüň üstündäki adatdan daşary partlamalaryň Ýerde uly magnit tolkunyny döredip biljekdigi we köp sanly elektroniki bökdençlikler bilen “internet apokalipsisine” sebäp bolup biljekdigi mälim edildi. Hünärmenleriň pikiriçe, bu Gün tupanynyň 2025-nji ýylda bolmagyna garaşylýar. Şeýle-de bolsa, geçen aýda bolup geçen “Auroras” we syn edilen gün işleri bu ösüşiň garaşylýandan has ir, ýagny 2024-nji ýylyň başynda bolup biljekdigine ünsi çekdi.


Gün şöhlesindäki okuwlar dowam edýär


Häzirki zaman dünýäsinde elektrik torlary, aragatnaşyk ulgamlary we hemra ýaly tehnologiki infrastruktura has köp garaşly bolýarys. Şeýle-de bolsa, bu baglylyk, esasy geomagnit tupanlarynyň täsirinden has ejizleşýär.

Gün tupanlary boýunça möhüm işleri alyp baran kömekçi dosent Hisashi Haýakawa: "Elektrik üpjünçiligi näçe uzak kesilse, şonça-da köp jemgyýet, esasanam şäher ýerlerinde ýaşaýanlar bu meseläni çözmek üçin göreşer. Iň erbedi hem bu energiýa üpjünçiligini bozup biler. Bu tupan elektrik ulgamy, aragatnaşyk ulgamlary, uçarlar we hemralary öçürmek üçin ýeterlik uly bolup biler. Şeýle infrastruktura bolmasa ýaşap bilerismi? Bularsyz diýseň kyn bolar" -diýdi.


Ol hatda ýürek kardiostimulyatorlaryna hem täsir eder


Hünärmenler bolup geçmegine garaşylýan magnit tupanynyň öňki mysallaryny göz öňünde tutup, köp birikdirilen elementleriň, esasanam internetiň häzirki zaman tehnologiýa garaşly durmuşymyzda kynçylyk döredip biljekdigini mälim etdiler.


Bu, magnit tolkunlaryna sezewar bolanda, ýürek kardiostimulýatorlardan uçarlara çenli adamlaryň janyna kast edip biljek köp zadyň bes ediljekdigini aňladýar. Şeýle-de bolsa, ähli birikdirilen ulgamlar öçürilenden we magnit tolkunyna sezewar bolandan soň, kiber hüjümlerine esasan açyk ulgamlar peýda bolar. Şeýle hem, ýykylan ulgamlaryň bank hasaplaryndan başlap, döwlet syrlaryna çenli köp ulgamy ejiz galdyryp biljekdigi aýdylýar.


© Çeşme: tv100.com.