Berk berhiz ýa-da dogry iýmitlenmek: Bularyň haýsy biri täsirli?

Öz agramyny kadaly ýagdaýda saklamak barada alada edýän adamlaryň aglabasynda şeýle sowal ýüze çykan bolsa gerek: Nähili çäre görse gowy bolar — berk berhiz saklamalymy ýa-da dogry iýmitlenmek ýörelgelerine salgylanmaly? Köpler üçin bu çäreleriň ikisem şol bir zat ýaly, emma, aslynda bu beýle däldir. Olaryň hersi özbaşyna bir ýörelgedir.

Berhiz — köplenç halatda iýmitleniş tertibiňi çäklendirmekdir. Bu babatda hatda has berk talaplary bolmadyk berhiz hem witaminleriň hem-de mikroelementleriň ýetmezçiligine getirip biljek miwelerden özüňi saklamagy talap edýär. Käbir berhizler bolsa beloklaryň, uglewodlaryň, şeýle-de adamyň saglygy üçin has wajyp bolan elementlere eýe bolan önümleri (et, däneler, käbir bakja we miwe önümleri...) çäklendirýär ýa-da olary dolulygyna gadagan edýär.

Berhizler, adatça, belli bir netijäni gazanmakda belli bir wagt üçin täsirli, ýagny horlanmak, çylşyrymly operasiýalardan soň ýagdaýyňy kadalaşdyrmak ýa-da bejerginiň bir bölegi hökmünde, mysal üçin aşgazan ýarasy ýa-da gastrit üçin täsir edýär. Hemişe berhiz saklamak, adatça, käbir iýmitleriň ulanylmagynda ýagdaýy ýaramazlaşyp biljek agyr hroniki keselleri bolan adamlar, mysal üçin, süýji keseli ýa-da aşgazan-içege ulgamynda uly göwrümli operasiýalary geçiren adamlar üçin mahsus bolýar. Biz bolsa hemişe iýmitiň berk çäklendirilmegini talap etmeýän ýagdaý, umuman sagdyn adamlar dogrusynda gürrüň edýäris.

Sagdyn adam üçin berhiz tutmak hemişe çäklidir — bu üç günden bir aýa çenli aralykda bolup biler. Mono-berhizler (berhiz bir önümi içine alanda) üç günden köp bolmaly däldir. Soňra zerur witaminleriň we minerallaryň ýiti ýetmezçiligine ýa-da agramyň pese düşmegine sebäp bolmazlygy üçin iru-giç berhizden el çekmeli bolýar. Berhiziň esasynda gazanylan netijäni saklamak üçinem dogry ýa-da kadaly iýmitlenmek ýardam edýär.

Kadaly iýmitlenmek — bu çäklendirmelere däl-de, dürli hili iýmitlere esaslanýan düzgünleriň bir görnüşidir. Dogry iýmitlenmek käbir iýmitlerden ýüz öwürmegi aňlatmaýar, ol iýmitlenmegi diňe beýleki, has sagdyn tagamlaryň peýdasyna çäklendirýär. Mysal üçin, bu ýagdaýda kömelek bilen gowrulan ýeralmany ýa-da kremli torty halaýan adam bu iýmitlerden doly ýüz öwürmeli bolmaz, ol diňe degişli iýmitleri iýmegini çäklendirer.

Dogry iýmitlenmek ýörelgelerine eýerýän adamyň iýmiti häzirki zaman adamsyna tanyş bolan önümleriň ähli görnüşlerinden — etden (köplenç halatda «ak» - towuk, hindi towugy), dänelerden, deňiz we derýa balyklaryndan, hoz we guradylan önümlerden, miwelerden, az ýagly süýt we turşy süýt önümlerinden, möwsümleýin miwelerden we gök önümlerden, uglewodlary çäkli mukdarda bolan önümlerden (şeker, ak undan bişirilen önümler, gazlandyrylan içgiler...) we haýwanlaryň ýaglary bolan önümlerden ybaratdyr.

«Çäklendirilen mukdar» diýmek bu önümlerden düýbünden ýüz öwürmegi aňlatmaýar — käwagt iýilen kiçijik tort daş keşbe zyýan bermez, emma bu siziň ruhuňyzy göterip biler. Sagdyn iýmitlenmegiň esasy ýörelgesine hemme zady ýeterlik mukdary bilen iýmek arkaly eýerip bolar.

Kadaly iýmitlenmegiň düzgünlerine günde 4-5 gezek az mukdarda şol bir wagtlarda iýmitlenmek we ýeterlik derejede suw içmek hem degişlidir. Günüň birinji ýarymynda uglewodly iýmitleri iýmek, ikinji ýarymynda bolsa belokly iýmitlere üns bermek has ýerlikli çözgüt bolup biler.

Glutamat natriý ýaly tagam güýçlendirijileri öz içine alýan tiz tagamlardan, ýagly, gowrulan we kakadylan iýmitlerden, şeýle hem süýji gazlandyrylan içgilerden gaça durmalydyr, sebäbi olaryň düzüminde şekeriň gündelik mukdarynyň ýokary möçberinde şeker bardyr. Gaýnadylan, bişirilen ýa-da howurpeçde taýýarlanan iýmitlere ähmiýet bermek has gowusydyr.
Artykmaç agramdan ejir çekmeýän we agyr fiziki zähmet bilen meşgullanmaýan sagdyn adamyň (erkekler we aýallar) gündelik kaloriýa mukdary takmynan 1800-2000 kkal derejesine deňdir. Adaty ýagdaýda agramy gözegçilikde saklamak üçin bu mukdardaky kaloriýa ýeterlikdir.

Şeýlelikde, dietologlar diňe gysga wagtyň dowamynda peýdaly bolan, ýöne uzak wagtyň dowamynda witaminleriň we mikroelementleriň ýetmezçiligine sebäp bolup biljek dürli hili berhizleri synap görmegiň ýerine, hemişe kadaly iýmitlenmegiň düzgünlerini berjaý etmegi maslahat berýärler. Dogry iýmitlenmek käbir berk berhizler ýaly garaşylýan netijä beýle tiz getirmeýär, ýöne has durnukly täsir edýär. Dogry iýmitlenmek köp ýyllaryň dowamynda peýdasyny duýup ýaşap boljak özboluşly durmuş ýörelgesidir.

Türkmenistanda dietologlaryň we nutrisiologlaryň «Detoxboxtm» topary islendik adama horlanmak hem-de agramy kadaly saklamak üçin sagdyn iýmitlenmek ýörelgelerine esaslanýan gündelik iýmit meýilnamasyny saýlap almaga ýardam edýär. Horlanmak we agramy kadaly saklamak üçin «Detoxboxtm» programmalarynyň hatarynda üç, on hem-de ýigrimi sekiz gün üçin niýetlenen taýýar naharlar bardyr.

«Detoxboxtm-iň» önümlerine konserwantlar we tagam güýçlendirijiler goşulmaýar, şonuň üçinem olary uzak möhletläp saklamaly däldir. Agramy saklamak programmasy horlanmak üçin niýetlenen programmalardan tapawutlylykda, bu durmuş ýörelgesini uzak wagtlap dowam etdirmäge mümkinçilik berýär.