Andorra — Fransiýa bilen Ispaniýanyň arasynda Pireneý daglarynda ýerleşýän bir kiçijik Ýewropa döwleti. 468 kwadrat kilometre golaý meýdany bolan bu ýurduň ilaty 77 müňe golaýdyr. Administratiw taýdan ýedi parihe (şäherçe) bilen dolandyrylan Andorranyň paýtagty Andorra la Wella bolup, ol ýurduň iň uly şäheri hasaplanýar. Bu kiçijik daglyk döwleti dolandyrmakda aýgytly orny eýeleýän Fransiýanyň Prezidentiniň ornunyň bolmagy, bu ýagdaý Andorranyň taryhy-syýasy gurluşyny içinde şekillendirilen ýagdaýdyr.

Andorranyň taryhy IX-XI asyrlara degişlidir. Kataloniýalylar, aragoniýalylar tarapyndan dolandyrylandan bu ülke ýyllar boýy dürli döwletleriň täsirine düşüpdir. 1278-nji ýylda Foix Kont bilen Urgell Başruhanysynyň arasynda baglaşylan "Pareage şertnamasy" Andorranyň administrasiýasyny iki tarapyň arasynda bölýär. Bu bolsa Andorranyň bu günki özboluşly we täsin "diarhik" döwlet dolandyryş formasynyň esasyny goýdy.

Fransiýanyň Prezidentiniň Andorranyň üstünden täsiri ýurduň daşary syýasatynda we goranyş işlerinde aýgytly rol oýnasa-da, aslynda bu simwolikidir. Andorra 1993-nji ýylda öz konstitusiýasyny kabul edende, ol doly demokratik ýurt boldy we saýlawlar arkaly öz hökümetini saýlap başlady. Emma Fransiýa prezidenti we Urgell Başruhanysyň käbir meseleler boýunça häzire çenli weto ygtyýarlyklary bar.

Urgell Başruhanysy Žoan Enrik Wiwes i Sisiliýa Andorrany Fransiýa Prezidenti bilen bilelikde Andorrany dolandyrýar

Netijede, Fransiýanyň Prezidentiniň Andorradaky ähmiýeti taryhy we syýasy prosesleriň netijesinde ýüze çykdy. Bu bolsa Andorranyň özboluşly döwlet dolandyryş formasynyň bir bölegini emele getirýär we Fransiýa hem-de Ispaniýa bu kiçijik daglyk ýurt babatda belli bir derejede täsirini saklamaga mümkinçilik berýär.

Çeşmeler:

CIA World Factbook - Andorra (https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/andorra/)

"Andorra: The Land of the Pyrenees" - Michael Keane

©Baýramgylyç Sapargylyjow