1. Atlaryň gulaklarynda 10 dürli myşsa bar. Netijede, gulaklaryny özbaşdak herekete getirip we 180 dereje diýen ýaly öwrüp bilýär. Adamlaryň gulaklarynda diňe üç myşsa bar.
2. Atlar agzyndan dem alyp bilmeýärler. Atlar diňe burunlaryndan dem alýarlar, sebäbi adamlar ýaly agzlaryndan dem alyp bilmeýärler.
3. Atlar hemme taraplaýyn diýen ýaly görüp bilýärler, sebäbi olaryň gözleri kelleleriniň gyralarynda ýerleşýär. Şeýle-de bolsa, olaryň iki sany kör tegmili bar, biri aňyrsynda, beýlekisi burnunyň öňünde we aşagynda. Netijede, beren käşiriňizi ýa-da otlaýan otlary görenoklar! Muňa derek çeýe we duýgur dodaklaryny, pyçaklaryny we ys duýgusyny ulanyp näme iýmek isleýändiklerini çözýärler. 4. Şu wagta çenli satylan iň gymmat at 70 million dollar boldy Fusaichi Pegasus atly tohumly bedew 2000-nji ýylda Irlandiýanyň “Coolmore” tohumçylyk fermasy tarapyndan 70 million dollara satyn alyndy. Şeýle-de bolsa, 1-nji derejeli paýdarlaryň üçüsiniň kakasy we Belmont Stakes çempiony Buzda hökümdaryň atasydy.
5. Atlar adamyň duýgularyna düşünmäge we düşündirmäge ukyplydyr.
Sýusseks we Portsmut uniwersitetleri tarapyndan geçirilen gözlegde atlaryň özüni alyp barşyny üýtgetmek üçin adamyň ýüz keşbini okamak we adamyň öňki duýgy ýagdaýyny ýada salmak ukybynyň bardygyny ýüze çykardy. Atlar bu ussatlyga eýe, sebäbi çylşyrymly ýüz keşbini döretmäge ukyply.
Smit we kärdeşleri (2016) başga bir gözlegde atlaryň ýürekleriniň şadyýan däl-de, gaharly adam ýüzlerini görenlerinde has çalt urýandygyny anykladylar. Gözlegiň netijesine görä, atlar adamyň ýüzündäki oňyn we otrisatel duýgulary tanap bilerler we gaharly ýüzleri görüp has aladalanýarlar.
6. Atlar pyçaklary ösdürip bilerler.
Köplenç owadan sypaýy Wanner at tohumynda duş gelýän pyçaklar, dürli otlary we gönüden-göni öňündäki duýgur zatlary tapawutlandyryp bilýär diýilýär. Uzyn duýgur saçlar, köplenç pyçak diýilýär, atlaryň köpüsinde bu wezipäni ýerine ýetirýär.
2021-nji ýylyň 1-nji iýulynda FEI (Halkara atçylyk federasiýasy) ýaryşlarynda at pyçaklaryny kesip bolmaz. Duýgur saçlary aýrylan islendik at täze düzgün boýunça bäsdeşlikden aýrylar.
7. Atlar dik durup uklap bilýärler.
"Goldaw enjamy" diýlip atlandyrylýan tendonlar we baglar ulgamy atlara ýykylman dynç almak üçin aýaklaryny ýerinde saklamaga mümkinçilik berýär. Atlar dynç almaýanlarynda bu enjamy dynç almak üçin ulanýarlar, şonuň üçin uzak wagtlap durmakdan ýadamaýarlar. Duranlarynda energiýa tygşytlamaga mümkinçilik berýär. Atlar, hakykatdanam, her gün az wagt sarp edip, çuňňur uky üçin ýatýarlar, köpçüligiň ynanjyna ters gelýär.
8. Atlaryň çalt refleksleri bar.
Howp abananda, adamyň reaksiýa wagtyndan 1,6 sekunt tapawutlylykda, duran ýerinden bary-ýogy 0,3 sekuntda gaty urup bilerler.
9. Atlar gaty akylly jandarlar.
Itler ýaly, basmak tälimini we oňyn baýraklary ulanyp, dürli çäreleri ýerine ýetirip bilerler. Bir gözlegiň netijesine görä, atlar tagtadaky nyşanlara basyp, talaplaryny terbiýeçilerine ýetirip biler. Bu atlar nyşanlara degip, ýorgan geýmek ýa-da çykarmak isleýändiklerini görkezmegi öwrendiler.
13. Taryhdaky iň garry at 62 ýaşynda.
Taryhdaky iň garry at Köne Billi (1760-1822) indi bu ady saklaýar. Ol Angliýanyň Wankston şäherinden, Lankaşire şäherinden bolup, kanallary ýokaryk we aşaklygyna göterýärdi. Onuň takyk tohumy belli bolmasa-da, goňur saçly we ak tegmilli Şire görnüşli at bolmagy ähtimal. Adam ölçegleri boýunça takmynan 165 ýaşyndady.
14. Eşekler, zebralar we keroslar atlaryň iň ýakyn garyndaşlarydyr.
Bu haýwanlaryň hemmesiniň umumy aýratynlygy bar - barmaklaryň sany. Rhinos, atlar (atlar, zebralar we eşekler) we tapirler ýeke-täk belli toparlardyr. Munuň tersine, sygyr, geçi, goýun, sugun we başgalary öz içine alýan artiodaktiller has ýygy duş gelýär.
15. At sürüsinde elmydama garawul bolýar
Sürüde birleşip, atlar ýaşamak mümkinçiligini ep-esli ýokarlandyrýarlar, ýöne şonda-da ýyrtyjylardan ägä bolmaly. Bir sürüdäki bir at, dynç alýan, iýýän ýa-da uklap ýörkä, howp abanmak üçin hemişe gözlegde bolar.
16. Atlar aç wagty köp geçirip bilmeýärler.
Atlaryň öri meýdanlarynda günde 16-18 sagat sarp etmeginiň bir sebäbi bar. Garynlarynyň kadaly işlemegi üçin iýmit hemişe olarda bolmalydyr. Atyň garny 1-2 sagat agyz beklänsoň rahatsyzlyk duýup biler. Foodöne uzak wagtlap iýmitlenmeýän atlar hemişe diýen ýaly aşgazan agyrysyny döredýär. Munuň sebäbi iýmit bölejiklerini siňdirmeli diýilýän ýygnanan aşgazan kislotasynyň aşgazanyň gatlagyny zaýalap başlamagy bilen baglanyşyklydyr.
17. Adaty atyň ýüregi adamdan on esse uludyr.
Ynsan ýüreginiň agramy diňe 0,28-0,34 kg, at ýüreginiň ortaça agramy 4-4,5 kg. At çapyşyklarynyň has uly ýüregi bar we bu köplenç köp meşhur atlaryň üstünligini düşündirýär. Atyňyzyň beden agramyny bilýän bolsaňyz, ýüreginiň nähili agyrdygyny tiz kesgitläp bilersiňiz. Gözleglere görä, atyň ýüregi umumy beden agramynyň 1% -ine deňdir.
18. Täze toýnak ösdürip ýetişdirmek üçin 10-12 aý gerek.
Atlaryň toýnagynyň ösüşi adatça aýda 1/4 - 1/2 dýuým (0,63 sm - 1,27 sm) aralygynda bolýar. Şeýle-de bolsa, bu ýylyň dowamynda üýtgäp biler. Atlaryň toýnaklary tomusda has çalt ösýär.
19. Atlar "eller" bilen ölçelýär.
Gol, atyň beýikligini ölçemek üçin ulanylýan ölçeg birligi. Dört dýuým (10,16 sm) bir eli deňdir. 14.2 eli çenli at pony.
21. Atlar adamlar bilen deňeşdirilende diňe bir süňk ýitirýär.
Atyň süňkünde 205 süňk bar, biriniň süňkünden az (206). Şeýle-de bolsa, her bir at tohumy bu düşündirişe laýyk däl. Arap atlarynyň jemi 201 süňkü bar, sebäbi jübüt gapyrga, lomber oňurga we guýruk oňurgasy ýok.
22. Ekiz atlar gaty seýrek.
Süýdemdirijileriň köpüsinden tapawutlylykda atlar köp düwünçegi götermek üçin döredilen däldir. Ultrases, keýigi we beýleki taýagy goramak üçin ekiz göwreliligi görkezende, weterinar köplenç kiçi düwünçegi aýyrýar. Deňiz eýeleri, şeýle göwrelilik ir ýüze çykarylmasa, töwekgelçilige garamazdan, iki taýagy saklamagy saýlap bilerler. Köp adam soňundan taýaklaryň birini aýyrmak üçin gymmat operasiýa edip bilmeýär.
23. Atlar sürüde has rahat duýýarlar.
Ownuk sürüler ýabany ýerde ýaşaýarlar we öý atlary bilen aragatnaşyk saklamak olary has rahatlaşdyrýar. Aloneeke ýaşamak at üçin gaty kyn bolup biler. Atlar ýigidiň görnüşinde ýa-da geçi, eşek ýa-da gatyr ýaly başga görnüşleri tapyp bilerler. Hatda it hem at bilen gowy dost bolup biler.
24. Atlaryň çanaklygy bar.
Bu olara bölünişikleri etmäge mümkinçilik bermeýär. Şeýle-de bolsa, yzky aýaklaryny gulaklaryny dyrmak üçin ulanmaga mümkinçilik berýän gyrada hereket edip bilerler.
26. Häzirki wagtda dünýäde takmynan 60 million at bar.
Antarktidadan başga her yklymda atlar bar. Amerikanyň Birleşen Ştatlary dünýäde atlaryň sany iň köp ýurt. Azyk we derman serişdeleri müdirligi, 2020-nji ýyldaky hasabatynda ABŞ-da takmynan 3,8 million atyň bardygyny çaklaýar. Deňeşdirmek bilen, 2008-nji ýyldaky çaklama 9,2 million bolup, sanlaryň azalandygyny görkezdi.
27. Erkek atlaryň dişleri urkaçylardan has uly.
Erkek atlaryň köplenç 40 dişleri bar, marylarda bolsa 36 diş bar, sebäbi möjek dişleri aýlawlarda we jellatlarda has ýygy duş gelýär. Thehorse.com-yň habaryna görä, atlaryň takmynan 70% -i 5 aýdan 1 ýaşa çenli möjek dişlerini ösdürýär. Weterinar Glennon Maýs atlaryň ata-babalarynyň tokaýlarda aýlanýandygyny öňe sürdi. Iýmitiň esasy çeşmesi möjek dişleri bilen gowy çeýnän şahalary we ýapraklarydy.
28. Atlar doglandan soň birnäçe wagtlap ýöräp we ylgap bilýärler.
Täze doglan taýagyň ýabany ýerde diri galmagy, sürini saklamak ukybyna baglydyr. Atlaryň ewolýusiýanyň netijesinde uzyn aýaklary we doly ösen toýnaklary bar.
