Sokrat - “Hiç zady bilmeýändigimi bilýärin”

Gadymy Gresiýada Sokratdan has meşhur we geň filosof ýokdy. Simpleönekeý ussanyň we adaty akuşerkanyň ogly iň akylly adam hasaplanýar we uzak wagtlap Afinynyň özüne çekiji görnüşi bolup galýar. Logika, takyk pikirlenmek we geň görnüşi üçin ýokary baha berildi. Baý bolup bilerdi, ýöne baýlygy ret edipdi. Ret edilen we şöhratly, sadaja däl-de, has köp ýaşan we köpler üçin üýtgeşik ýalydy. Pikirini ýazga geçirmedi - muny köp okuwçylary we yzyna eýerijiler etdi. Sokrat baradaky bilimlerimiziň esasy çeşmesi, okuwçy Platonyň “Dialoglary” we taryhçy Ksenofonyň ýatlamalarydy.

Çagalygynda adaty mekdebe gatnapdyr, kakasy bilen modellemek ussatlygyny öwrenipdir, ýöne heýkeltaraşlygyň ukyplaryny görkezse-de, heýkeltaraş bolup bilmändir. Birnäçe harby kampaniýa gatnaşdy, Peloponnes söweşinde dogduk şäherini gorady we özüni batyr söweşiji hökmünde görkezdi.

Öýe gaýdyp barmak Sokrat filosoflaryň eserlerini öwrenip başlady, Heraklit, Demokrit, Anaksagora we Empedokllary höwes bilen okady. Ol köpçülige ýygnandy we çykyş edenleri diňläp, tankyt etdi. Emma döwlet ýa-da syýasy işler bilen meşgullanmak islemedi. Ol ýüklenmedik filosofyň erkin durmuşyndan kanagatlandy.

Daş-töweregindäki okuwçylary ýygnamagy we olar bilen gürleşmegi gowy görýärdi. Simpleönekeý ýaly görünýän soraglar berdi, ýöne hiç kime düşnükli jogap berip bilmejekdigine göz ýetirip, özüne jogap berdi, delil getirdi we subutnamalary getirdi. Platon Sokratyň eşiklerine we aýakgaplaryna üns bermeýändigini, elmydama ýalaňaç gezýändigini, gullaryňkydan gowy däl eşik geýendigini ýazypdyr. Nahary ýönekeý we gödekdi. Ol: "Men ýaşamak üçin iýýärin, iýmek üçin ýaşamaýaryn" -diýdi. Livingaşaýyş şertleri ony biynjalyk etmedi.

Sokrat uzyn boýly däldi, burunly, dodaklary we beýik gyrmyzy maňlaýy bardy. Kanthippus atly bir gyza öýlendi, gödek häsiýeti bilen tapawutlanýan we hemişe käýinýärdi. Ol adamsyna düşünmedi, ony garyplyk bilen yzygiderli masgaralady, okuwçylaryndan pul almaýandygyny aýtdy. Emma Sokrat oňa üns bermedi. Akyly adamyň esasy fazyleti, nadanlygyny hakyky paýhas diýip ykrar etdi. Şonuň üçin onuň: "Meniň bilýän zadym, hiç zady bilmeýändigim".

Sokrat döwletdäki häkimiýetiň adalatly we tejribeli raýatlara degişlidigine ynanýardy, ýöne munuň üçin öwrenmeli. Şeýle hem, häkimiýeti şahsy maksatlar üçin ulanmagyň mümkin däldigini, hemmeler üçin bir kanunyň bolmalydygyny aýtdy. Häkimiýet başyndakylara gönüden-göni hüjüm etmäge ýol bermedi, ýöne onuň görkezmeleri sözleýişden has ýokarydy we Afinyda ýaşaýanlaryň hemmesi kim hakda gürleşýändiklerine düşünip güldi.

Filosofyň tankytlary aristokratlary halamaýardy. Ony ýumşak adam hökmünde görüp, aýanlaryndan gorkýardylar. Olary biynjalyk etdi. Soň bolsa ondan dynmak kararyna gelindi. Häkimiýetler 70 ýaşly adamy ýaşlary bozmakda we "täze hudaýlara" çokunmakda aýyplady. Oňa ölüm jezasy berildi. Ol aç-açan toba edip bilerdi: pikirlerinden ýüz öwürse, aklanar, esasanam kiçi çagalary bolansoň. Emma Sokrat özüni kemsitmedi. Pikirlerini üýtgetmek islemedi we türmä gitdi.

Okuwçylar mugallymyna baryp, hökümdarlara boýun bolmagyny islediler we gaçmagy meýilleşdirip biljekdigini aýtdylar. Sentenceshli sözlemlere birmeňzeş jogap berdi: "Bolan zatlaryň hemmesi meniň peýdam üçin, ölümi erbet hasaplaýanlar ýalňyş". Zäher käsesini arkaýyn içdi we ýüzlerçe ýyllap erkeklige we ynanjyna wepalylygyň nusgasy bolup galdy.

Az salymdan soň afinylylar özleriniň gaty samsyklyk edendiklerine, eden işlerine toba edendiklerine düşündiler, ýöne görnükli filosof direlip bilmedi, soň kazylaryny we prokurorlaryny şäherden çykardylar.