Galstuk-kim, haçan oýlap tapdy?
Il­kin­ji gals­tu­gy hor­wa­ti­ýa­ly­la­ryň oý­lap ta­pan­dy­gy, fran­suz­la­ryň bol­sa ony kä­mil­leş­di­rip, şu gün­ki gör­nü­şe ge­ti­ren­di­gi ba­ra­da mag­lu­mat­lar­da bel­le­nil­ýär. Gals­tu­gyň oý­la­nyp ta­py­ly­şy XVII asyr­dan göz­baş al­ýar. Fran­suz­la­ryň har­by egin-eşi­gi­ni ge­ýen hor­wat es­ge­ri boý­nu­na ma­ta bö­le­gi­ni daň­ýar. Mu­ny gö­ren fran­suz­lar ýa­ka­da ma­ta bö­le­gi­ni daň­ma­gyň har­by ly­ba­sa gel­şik ber­jek­di­gi­ni bil­ýär­ler. Ne­ti­je­de, il­kin­ji gals­tuk har­by ly­bas­la­ryň bir bö­le­gi hök­mün­de ýü­ze çyk­ýar. Ony fran­suz­lar «La Cravate» di­ýip at­lan­dyr­ýar­lar.
Wag­tyň geç­me­gi bi­len Ýew­ro­pa­da «La Cravate» uly ösü­şe eýe bol­ýar. 1800-nji ýyl­lar­da şarf gör­nüş­li gals­tuk­lar meş­hur bo­lup, ony de­re­je­li adam­lar ne­pis­li­giň we baý­ly­gyň ala­ma­ty hök­mün­de da­ky­nyp­dyr­lar. 1818-nji ýyl­da «Neckclot­hi­ta­nia» at­ly ki­tap­ça ne­şir edi­lip, on­da gals­tuk da­kyn­ma­gyň düz­gün­le­ri we daň­ma­gyň ýör­gün­li usul­la­ry gör­ke­zil­ýär. Se­na­gat­da bir­nä­çe ösüş­le­riň ga­za­nyl­ma­gy ne­ti­je­sin­de zy­gyr ma­ta­dan, ýüň we ýü­pek ma­ta­lar­dan gals­tu­gyň tä­ze­çe gör­nüş­le­ri ön­dü­ri­lip baş­lan­ýar. Bu dö­wür­de as­kot­lar (Ang­li­ýa­da at ýa­ryş­la­ryn­da ça­pyk­su­war­la­ryň da­kyn­ýan bo­ýun­ba­gy) uly meş­hur­ly­ga eýe bol­ýar. Soň­lu­gy bi­len alym­lar, luk­man­lar we baý mülk­dar­lar hem as­kot da­ky­nyp baş­la­ýar­lar.
1920-nji ýyl­lar­da Nýu-Ýork­da ön­dü­ri­ji Je­si Lang­ford ma­ta­nyň bir ta­ra­py­ny burç­ly ke­sip, uzyn­ly­gy­na üçe ep­läp tik­mek usu­ly­ny oý­lap tap­ýar. Şeý­dip ol «gals­tuk ýa­sa­ma­gyň» tä­ze­çe usu­ly­na pa­tent al­ýar. Onuň bu usu­ly se­na­gat üçin öw­rü­li­şik bo­lup, şu gün­ki gü­ne çen­li ula­ny­lyp ge­lin­ýär. Oňa «Lang­ford Necktie» di­ýip at ber­ýär­ler.
1950-nji ýyl­lar­da gals­tu­gyň in­siz gör­nüş­le­ri has ýör­gün­li bo­lup, dür­li hi­li na­gyş­lar bi­len be­ze­lip baş­lan­ýar. Ony, esa­san, aý­dym­çy­lar, sa­zan­da­lar da­kyn­ýar­lar. 1960-njy ýyl­lar­da bol­sa ýaş­la­ryň ara­syn­da kip­per gals­tu­gy da­kyn­mak ýör­gün­li bol­ýar. Esa­san, go­ňur gör­nü­şi bo­lan bu gals­tuk gys­ga­ly­gy we giň­li­gi bi­len ta­nal­ýar.
Dört asy­ryň do­wa­myn­da kä­mil­le­şip, bi­ziň şu gün­le­ri­mi­ze ge­lip ýe­ten gals­tuk hä­zir­ki ­za­man jem­gy­ýe­tin­de «me­de­ni­ýe­tiň ny­şa­ny» ha­sap­lan­ýar. Hä­zir­ki wagt­da mil­li­on­lar­ça adam gals­tu­gyň dür­li gör­nüş­le­rini iş, ýa­şa­ýyş we me­de­ni şert­le­ri­ne gö­rä da­kyn­ýar­lar. Ol ada­my sa­ly­hat­ly we me­de­ni­ýet­li gör­kez­ýär