TELEWIZOR..
Ir­ki dö­wür­ler­de adam­lar­da wag­ty­ny gy­zyk­ly we şat­lyk­ly ge­çir­mek­le­ri üçin şe­kil­li güý­men­je­le­riň ze­rur­ly­gy ýü­ze çy­kyp­dyr. Şeý­le­lik­de, ýö­ne­keý­je sah­na eser­le­ri peý­da bo­lup, keşp­le­ri jan­lan­dyr­ýan il­kin­ji ar­tist­ler dö­re­ýär. Wag­tyň geç­me­gi bi­len has-da kä­mil­leş­di­ri­len teatr eser­le­ri (ko­me­di­ýa, tra­ge­di­ýa) ki­no sun­ga­tyn­da­ky il­kin­ji ädim­le­re iter­gi ber­ýär. Ýaz­ga al­nan şe­kil­li he­re­ket­le­re so­ňun­dan haý­sy­dyr bir en­jam ar­ka­ly to­ma­şa edip bol­jak­dy­gy ha­kyn­da­ky pi­kir­le­riň or­ta atyl­ma­gy bi­len dün­ýä­niň bir­nä­çe ýe­rin­de «güý­men­je gu­tu­sy­ny» oý­lap tap­mak­ly­ga gi­ri­şil­ýär.
Te­le­wi­zor gel­ýän ses we şe­kil ýy­gy­ly­gy­ny elekt­ro­mag­nit tol­kun­la­ry ar­ka­ly ka­bul edip, ýag­ty­ly­gyň kö­me­gi bi­len ek­ran­da şe­kil­le­ri gör­mä­ge müm­kin­çi­lik ber­ýän elekt­ron en­jam­dyr. Te­le­wi­zor bi­len mo­ni­tor bi­ri-bi­rin­den ta­pa­wut­lan­ýan en­jam­lar bo­lup, ola­ryň oý­la­nyp ta­py­ly­şy ba­ra­da dür­lü­çe çe­kiş­me­ler bar. «Te­le­wi­zor» adal­ga­sy grek­le­riň «te­le» hem-de la­tyn di­li­niň «visio» söz­le­ri­niň go­şul­ma­gyn­dan ge­lip çy­kyp, «gör­mek» di­ýen ma­ny­ny ber­ýär.
Mag­lu­mat­la­ra sal­gy­lan­sak, il­kin­ji mo­ni­tor 1923-nji ýyl­da Ang­li­ýa­da oý­la­nyp ta­pyl­ýar. Şot­land in­že­ne­ri Jon Ber­d oý­lap ta­pan en­ja­my­ny has-da kä­mil­leş­di­rip, ak-ga­ra no­kat­lar­dan dü­zü­len, ra­dio­nyň ulu­ly­gyn­da­ky il­kin­ji te­le­wi­zo­ry iş­läp düz­ýär. 1926-njy ýyl­da Ber­diň il­kin­ji te­le­ýaý­ly­my aç­ma­gy bi­len bu en­ja­myň meş­hur­ly­gy ar­typ baş­la­ýar. 1936-njy ýyl­da Ber­lin to­mus­ky Olim­pi­ýa oýun­la­ry­nyň kä­bir bö­lek­le­ri­niň te­le­wi­zor­da gör­ke­zil­me­gi bi­len, bu en­ja­ma bo­lan is­leg has-da ýo­kar­lan­ýar.
1950-nji ýyl­lar­da ABŞ-da te­le­wi­zor­la­r ön­dü­ri­lip, il­kin­ji ge­zek köp­çü­lik­le­ýin sa­tu­wa çy­ka­ryl­ýar. 1960-njy ýyl­lar­da te­le­ýaý­lym­lar reňk­li gör­nü­şe geç­ýär. Bu ýag­daý müş­de­ri­le­riň gy­zyk­lan­ma­sy­ny has-da art­dy­ryp, öý­le­riň kö­pü­sin­de te­le­wi­zor­lar peý­da bo­lup baş­la­ýar.
Ilkinji te­le­wi­zorlarda ýaý­ly­my üýt­ge­dip bol­ýan düw­me­ler bo­lup, to­ma­şa­çy baş­ga ýaý­ly­ma geçirip gör­mek üçin her ge­zek ýe­rin­den tur­ma­ly bol­ýar. «Güý­men­je gu­tu­sy­nyň» oý­la­nyp ta­pyl­ma­gyn­dan 20 ýyl­dan soň uzak­dan do­lan­dy­ryl­ýan ka­bel­li pult iş­le­nip dü­zül­ýär.
Jon Berd ta­ra­pyn­dan oý­la­nyp ta­py­lan «güý­men­je gu­tu­sy» en­çeme ýyl­lar­dan bä­ri öý­le­ri­mi­zi be­ze­ýär. Ak-ga­ra ek­ran­dan baş­lap, teh­no­lo­gi­ýa­nyň ös­me­gi bi­len şu gün­ki gör­nü­şe ge­ti­ri­len te­le­wi­zor­lar adam­la­ryň wag­ty­ny gy­zyk­ly we me­de­ni­ýet­li ge­çir­mek­le­ri­ne ýar­dam ed­ýär. Köp­le­riň iň ýa­kyn dos­tu­na öw­rü­len bu en­jam­la­ryň hä­zir­ki wagt­da dür­li öl­çeg­dä­ki plaz­ma ek­ran­ly, ýo­ka­ry du­ru­lyk­ly, LCD (su­wuk kris­tal gör­ke­zi­ji­li) gör­nüş­le­ri bar. Mun­dan baş­ga-da, sen­sor­ly, USB por­ty bo­lan, hat­da üm he­re­ket­le­ri ar­ka­ly do­lan­dy­ryl­ýan «akyl­ly» te­le­wi­zor­lar hem öndürilýär.