Bedenimizde birnäçe möhüm organlar bar. Şeýle-de bolsa, bularyň hemmesinden has möhümi beýni bolup durýar. Beýni adam bedenindäki energiýanyň köp bölegini gönüden-göni özüne sarp edýär.

Beýni nerw ulgamynyň merkezi bolup hyzmat edýän organdyr. Adaty bir adamyň beýnisinde 15-33 milliard neýron bardygy çak edilýär. Olaryň her biri “synapses” diýilýän baglanyşyk arkaly birnäçe müň neýron bilen baglanyşdyrylýar. Bu neýronlar akson diýilýän uzyn protoplazmatiki süýümler arkaly biri-biri bilen aragatnaşyk saklaýarlar. Aksonlar beýniniň beýleki ýerlerine ýa-da bedeniň belli bir reseptor öýjüklerine maglumat berýär.

Beýnide nerw impulslary sagatda, takmynan, 440 kilometr tizlikde ýerleşýän neýron boýunça hereket edýär. Uzak wagtlap uklamasak, adamyň beýnisiniň temperaturasy ýokarlanýar we pikirlenmek ukyby peselýär. Adam beýnisi, takmynan, 25 ýaşa çenli ösmegini dowam etdirýär. Ortaça adam beýnisini  90%-e çenli peýdalanýar. Beýniniň agramy bedeniň 1/50 bölegine deň bolsa-da, bedenimizdäki  kislorodyň 1/4 bölegini ulanýar. Beýniniň ululygy akyl derejesine hiç hili täsir etmeýär. Meselem, Eýnşteýniň beýnisiniň agramy bary-ýogy 1230 gramdan gowrakdy, bu ortaça derejeden pes, ýöne ol bilşimiz ýaly zehinli bolupdyr. Adam beýnisinde uzak we gysga möhletli ýat bar we käbir maglumatlar, adatça, ýarym minutdan gowrak saklanýar. Şonuň üçin birnäçe minut ozal pikir edeniňizi ýatdan çykarmak aňsat. Pikirlenmek we akyl işi beýnä tälim berýär. Uky wagtynda-da adamyň beýnisi işlemegini dowam etdirýär, hatda oýa wagtyndan-da has güýçli işleýär. Ilkinji adamlaryň beýnisi häzirki zaman adamlaryň beýnisinden has uly  bolupdyr. Adam beýnisindäki ýagyň düzümi beýleki organlara garanyňda has ýokarydyr. Beýnide şol bir wagtyň özünde, takmynan, 100 trillion maglumat saklanýar. Uly adamda ortaça beýni beden agramynyň 2%-ni tutýar. Adamyň oňurga ýiliginiň massasy beýniden, takmynan, 50 esse azdyr.

Beýnä duýgular hem öz täsirini ýetirýär. Käbir adamlar aşyk bolmak diňe bir düşünje diýip pikir edýärler, emma beýle däl. Bu ýagdaýdaky adamlar beýniniň lezzet bilen baglanşykly işjeňligini bilmeýärler. Bu ýagdaýda beýnide birnäçe hadysalar bolup geçýär we adamda ýakymly duýgular döreýär.

Adam beýnisi bilen täze synag geçirildi:


Insult we alsgeýmer ýaly newrologiki keselleriň çözgütlerini tapmak üçin lukmançylykda öňegidişlik gazanyldy. Daniýaly alymlar adam beýnisiniň kiçijik bölegini birnäçe sagatlap saklamak bilen täze açyş etdiler. Ylmy barlaga ýolbaşçylyk eden Emma Luiza Lutuň aýtmagyna görä, bir näsagyň beýnisinden alnan 1 santimetr bölek ýerine ýetirilen amallar sebäpli takmynan 12 sagat diri galdy. Beýnini birnäçe sagatlap ýaşatmak üçin şertler ilki dokumany sowatmak, soň bolsa serebrospinal suwuklygyň düzümindäki garyndylaryň içine goýmak arkaly döredildi. Sowuklamanyň netijesinde dokumanyň kislorodlaşmagy we öýjükleriň diri galmagy gazanyldy.

2023-nji ýylda adamlara beýni çipleri synag ediler:

«Neuralink» kompaniýasy geljek ýyldan beýni çiplerini adamlarda synag edip başlar, bu barada kompaniýanyň başlygy, amerikan milliarderi Ilon Mask habar berdi diýip, «Habar 24» ýazýar.

Adam beýnisine berkidiljek enjam pikiriň güýji arkaly kompýuteri ýa-da smartfony dolandyrmaga mümkinçilik berer. Geljekde bu oýlap tapyş aýratyn talaplary bolan adamlaryň işini ýeňilleşdirer. Bu ugurdaky synaglara şu ýyl başlamak meýilleşdirilýärdi.

2019-njy ýylda ady tutulan çipler maýmynlarda, 2020-nji ýylda doňuzlarda synag edildi. Öň işläp düzüjiler pikiriň güýji bilen wideooýun oýnaýan maýmyn baradaky wideogörnüşleri görkezipdiler.