Deriniň rak keseli beýleki rak keselleri ýaly möhüm hasaplanmasa-da, ýüz näsagdan biriniň bejerginiň gijikdirilmegi netijesinde ölüme sebäp bolýandygy mälimdir. Şol sebäpli, beýleki rak kesellerinde bolşy ýaly, deriniň rak keselinde irki diagnoz we bejergi möhümdir. Zerur bejergiler ýerine ýetirilmese, bedende hemişelik yzlar galýar. Mundan başga-da, bejergi gijikdirilse, deri ragy jan üçin howp döredýär. Bu töwekgelçilikleriň hemmesini göz öňünde tutup, bejergini ir başlamak möhümdir.

Adaty deri hakynda öwreneliň:

Deri bedeniň iň uly organydyr we adam bedenini gün şöhlesinden, şikeslerden we ýokançlyklardan goraýar. Mundan başga-da, bedeniň gyzgynlygynyň deňagramlylygyny saklamaga kömek edýär. Suw, ýag we D witamini sintezlemegi üpjün edýär.

Deri birnäçe gatlakdan durýar, esasy daşky -ýüzleý gatlak epidermis, aşaky ýa-da içki gatlak dermisdir. Deri keseli epidermisde, ýagny üç dürli öýjükden ybarat: ýokarky - daşky gatlakda ýüze çykýar. Bazal öýjükler bu gurluşyň aşagyndaky tegelek öýjüklerdir. Melanositler diýilýän öýjükler epidermisiň aşaky böleginde ýerleşýän öýjüklerdir. Olar derä tebigy reňk berýän melanin pigmentiniň öndürilmegine jogapkärdir.

Gün şöhlesiniň derä has köp täsir etmegi netijesinde has köp melanin pigmenti öndürilýär we bu deriniň garalmagyna sebäp bolýar. Şeýlelik bilen deriniň rak keseli ýüze çykýar. Bu rak bedeniň islendik ýerinde ýüze çykyp biler. Şeýle-de bolsa, köplenç ýüz, boý we el ýaly gün şöhlesine has täsir edýän ýerlerde ýüze çykýar.

Deri rak keseliniň alamatlary:

Deri ragy, esasan, kelläniň, ýüzüň, dodaklaryň, gulaklaryň, boýnuň, döşüň derisinde, gollarda, ellerde we köplenç aýaklarda gün şöhlesiniň düşýän ýerlerinde ýüze çykýar. Deri ragy islendik adama, şol sanda gara derisi bolan adamlara täsir edip biler. Deri rak keseliniň alamatlary görnüşlerine görä üýtgäp bilse-de, iň esasy alamatlar:
🔸Deride bejerilmeýän ýa-da gaýtalanýan ýaralaryň emele gelmegi,
🔸Bedendäki meňleriň (newus) görnüşiniň, ululygynyň we reňkiniň üýtgemegi, meňleriň gyralarynda ýüze çykýan näsazlyklar, adatça tegelek şekilli,
🔸Öň emele gelen meňlerden tapawutlylykda täze meňleriň emele gelmegi we köpelmegi,
🔸Meňleriň töwereginde gijilewük we agyry.
Bu alamatlardan başga-da deride reňksiz, agyryly bölek emele gelip biler. Bu bölekler ilki bilen hiç hili oňaýsyzlyk döretmeýän ujypsyz çişler ýaly görünýär. Şeýle-de bolsa, indiki döwürlerde kök kem-kemden ulalýar we gatylaşyp başlaýar.Günüň has köp täsir edýän ýerlerinde ýüze çykmagy has ähtimal we bular rak öýjükleridir. Bu alamatlaryň hersine üns bermeli.

Etiologiýa (sebäpleri):

Köplenç günüň zyýanly şöhleleriniň gönüden-göni täsir edýän adamlarynda bolýar. Şeýle-de bolsa, bu rak keseliniň diňe güneşli ýerlerde peýda boljakdygyny aňlatmaýar. Bedeniň gün düşmeýän ýerlerinde hem görünmek mümkinçiligi bar.

Deri ragy deri öýjükleriniň DNK-synda ýalňyşlyklar (mutasiýa) ýüze çykanda bolup biler. Mutasiýa–öýjükleriň gözegçilikden çykmagyna we rak keseliniň döremegine sebäp bolýar. Gün şöhleleri we ultramelewşe (UM) şöhleleri deri öýjükleriniň DNK-syna zeper ýetirýär. Şuňa laýyklykda, diňe gün şöhlesine sezewar bolan adamlarda deri ragy ýüze çykmaýandygy sebäpli, bu rak keselini diňe şöhle kesellerine degişli etmek dogry däldir.

Deri zäherli maddalara, immunitetiň gowşaklygy we gün şöhleleri ýaly beýleki saglyk faktorlaryna sezewar bolanda, deriniň rak töwekgelçiligi ýokarydyr. Deridäki melaninler günüň zyýanly şöhlelerinden goraýar. Şonuň üçin gara derisi bolan adamlaryň güne garşy has ýokary goragy bar. Diýmek, ak tenli adamlarda aşa köp gün düşende deri düwnük töwekgelçiligi ýokarlanýar. Şonuň üçin deriniň açyk reňkiniň bolmagy deriniň rak keseliniň sebäplerinden biridir. Çagalykda ýa-da ýetginjeklikde birnäçe gezek güne ýanmak, deriniň rak keseliniň döremek howpuny ýokarlandyrýar.

Ýokary belentlikdäki we uzak wagtlap täsir edýän howalarda deri rak keseli döreýär. Bedende adaty ýagdaýlardan has köp meňiň bolmagy we meňleriň sanynyň gözegçiliksiz köpelmegi hem töwekgelçiligi ýokarlandyrýar.

Deri rak keseli bilen maşgala taryhy bolan adamlara has ýokary howp abanýar. Arsen ýaly käbir maddalara duçar bolmak, deriniň rak keseliniň döremek ähtimallygyny ýokarlandyrýar. AIW we AIDS ýaly keselleri bolan adamlar immunitetiniň gowşaklygy sebäpli ýokary töwekgelçilik toparyndadyr. Häzirki wagtda ekzema we düwürtik ýaly deri kesellerinde ulanylýan radiasiýa bejergileri deri rak keseliniň sebäplerinden biridir.

Deriniň rak keseliniň üç görnüşi bar: bazal öýjük (karsinoma), skamous öýjük we melanoma.
Bazal öýjük keseli: Bazal öýjükler deride köne öýjükler ölensoň täzelerini öndürmek üçin jogapkärdir. Bu öýjükleriň zeperlenmegi bilen deride aç-açan çişmeler emele gelýär. Bu bölekler adatça kellede we boýunda ýüze çykýar. Bazal öýjük derisiniň rak keseliniň iň möhüm sebäbi, UM şöhleleriniň uzak wagtlap täsir etmekligidir.
Skamous öýjükli karsinoma: öýjükler deriniň orta we daşky gatlaklarynda emele getirýär. Deriniň bu ýerlerinde ösýän deri ragyna öýjükli deri keseli diýilýär. Iň möhüm alamat, deride açyk ýaralaryň döremegidir. Şeýle hem, gün şöhleleri we UM şöhlelerine uzak wagtlap täsir etmek sebäpli ýüze çykýar.
Melanoma: Bu düwnük keseliniň iň agyr görnüşidir. Örän seýrek bolsa-da, gözlerde, burnuň içinde we bedeniň içki böleklerinde ýüze çykyp biler. Takyk sebäbi belli bolmasa-da, UM şöhlelerine duçar bolmak melanomanyň döremegine sebäp bolýar. Geçirilen gözlegler, 40 ýaşa çenli aýallarda ýüze çykma töwekgelçiliginiň has ýokarydygyny görkezdi. Şeýle hem dördünji tapgyra ýetende ölüm howpuny döredýän deri ragynyň bir görnüşidir. Şonuň üçin irki diagnoz we bejergi örän möhümdir.

Deri rak keseliniň anyklanylyşy

Deriniň rak keselini anyklamak üçin dermoskopiýa diýilýän usul ulanylyp bilner. Bu usul melanoma bilen we deride, meňlerde we deriniň rak kesellerinde irki diagnozda ulanylýar. Bu usulyň maksady, bedeniň deri kartasyny düzmek we yzygiderli barlamak. Şeýlelik bilen, meňleriň üýtgemelerini anyklamak bilen, keseli anyklamak barada pikir alynýar.

Käbir rak keselini bejermek üçin deri biopsiýasy edilýär. Deriniň biopsiýasynda belli bir ýer ýerli anestezi bilen anestizasiýa edilýär we deriden nusga alynýar. Aljak bu nusga ululygy adatça 3-5 mm aralygynda bolýar. Alnan bölek, deride düwnük öýjükleriniň bardygyny ýa-da ýokdugyny anyklamak üçin patologiýa barlaghanasynda gözden geçirilýär.

Bular iň köp ulanylýan anyklaýyş usulydyr. Iň anyk netije deriniň biopsiýasy arkaly gazanylýar.

1-den 4-e çenli sifrlar rak keseliniň derejesine görä edilýär. 4 iň ösen derejedir we töwekgelçilik toparyndaky näsaglara degişlidir. Bejerginiň görnüşi, düwnük keseline görä kesgitlenýär. Bejerginiň görnüşini kesgitlemek we mümkin boldugyça gysga wagtda başlamak dikeldiş ähtimallygyny ýokarlandyrýar.

Deri düwnük keselini bejermegiň usullary

Deriniň düwnük keselini bejermek, lezýonlaryň ululygyna, görnüşine, çuňlugyna we ýerleşişine baglylykda üýtgeýär. Deriniň ýüzüne çäklendirilen ownuk deri düwnükleri köplenç biopsiýadan soň bejergini talap etmeýär.

Şeýle-de bolsa, bejergini talap edýän rak kesellerinde doňdurma, eksizion hirurgiýa, Mohs operasiýasy, radiasiýa bejergisi, himiýa terapiýasy, fotodinamiki terapiýa, biologiki terapiýa, bejeriş we elektrodiskasiýa ýa-da krioterapiýa ýaly bejeriş usullary ulanylýar.
Doňdurma bejergisi, käbir ownuk, irki deri düwnüklerini suwuk azot (kriosirurgiýa) bilen doňdurmak arkaly ýok etmekdir.

Rak keselini hirurgiki kesiş bilen aýyrmak, ekskizion hirurgiýa usulydyr. Deriniň düwnük keseliniň ähli görnüşlerinde ulanylyp bilner.

Mohs operasiýasy has ösen we gaýtalanýan deri düwnüklerinde ulanylýar. Burun ýaly duýgur ýerlerde ulanylýar, mümkin boldugyça dokumalary tygşytlamaly.

Radiasiýa bejergisi rak öýjüklerini öldürmek üçin rentgen şöhlelerini ulanýar. Bu bejergi, rak keseli öýjügi operasiýa bilen doly aýrylmasa ulanylýar.

Himiýa bejergisinde düwnük öýjüklerini öldürmek üçin dürli dermanlar ulanylýar. Bu dermanlar, krem ​​ýa-da losýonlar bilen çäklenýär, düwnük deriniň üstünde çäklenýär, has agyr dermanlar has köp ýaýran rak üçin hem ulanylýar.

Fotodinamiki terapiýa, düwnük öýjüklerini ýagtylyga duýgur edýän käbir dermanlary ulanmakdyr.

Biologiki bejergisi bedeniň immunitetini güýçlendirmegi maksat edinýär. Immun ulgamyny güýçlendirmek we rak öýjüklerine garşy göreşmek maksat edinilýär. Kurettaj we elektrodiskasiýa ýa-da krioterapiýa bejergisinde, rak öýjüginiň köp bölegi aýrylandan soň, düwnük öýjükleriniň gatlaklary tegelek pyçaklar bilen kurtet enjamy bilen ýok edilýär. Elektrik iňňesiniň kömegi bilen galan rak öýjükleri ýok edilýär. Bu bejergiden başga-da azot bilen doňdurma hem ulanylyp bilner.

Bu usul ýönekeý we esasan karsinoma we öýjükli deri raklaryny bejermekde ulanylýar. Bejergini ir başlamak köplenç deri rak keseliniň doly ýok edilmegini üpjün edýär.

Bu makalanyň mazmuny diňe maglumat paýlaşmak we öwrenmek maksatly. Diagnoz we bejergi üçin lukmanyňyza ýüz tutmagyňyzy haýyş edýärin!