Gün hakynda gysgaça 🌝
🌞Gün aslynda sary däl-de ak reňkdedir. Onuň şöhleleri atmosferadan geçeninde döwülýändigi üçin ýerden sary bolup görünýär.
🌞Günüň ýagtylygynyň derejesini adaty çyralarda(lampoçka) bilip bolar. Onuň üçin 100 wattlyk çyralaryň 4 trillion trillion(4,000,000,000,000,000,000,000,000) sanysy gerek.
🌞Günüň üstüniň meýdany Ýeriňkiden 12 müň essä golaý uly. Has takygy 11,918 esse. Onuň göwrümi bolsa biziň planetamyzyňkydan 1,3 mllion esse köp!!!
🌞Gün radiasiýasy islendik materialy "ýakyp" biler. Ýerde atmosfera bolany üçin ol bize bildirmeýär diýen ýaly. Aýda bolsa atmosfera ýokdygyna görä, amerikan astronawtlarynyň oturdyp gaýdan baýdagy bireýýäm "solup", ak baýdaga öwrüldi.
🌞Eger-de siz Günüň üstüne gonup bilseňiz (haýsydyr bir gudrat bilen) onda Günüň çekiş güýjüniň Ýeriňkiden 28 esse köpdügini duýup bilersiňiz.
🌞Günüň ägirt uly çekiş güýji sebäpli ol ýerde dag emele gelip bilen ýagdaýynda (bolmajak zat) onuň uzynlygy 5millimetrden uly bolmaz.
🌞Günüň üstki temperaturasy bary-ýogy 5500°С golaý, hatda Ýerdäki ýyldyrymlaram ondan gyzgyn bolup biler. Emma Günüň koronasy 1,5 mln °С, ýadrosy 15 mln°С çenli gyzgyndyr.
🌞Gün şöhlesine Ýere ýetmek üçin 8 minut gerek.
🌞Ýer Günüň daşyndan ýylda bir gezek aýlanýan bolsa Gün Akmaýanyň ýoly galaktikamyzyň merkeziniň daşyndan 240mln ýylda bir gezek aýlanýar.
🌞Watikan Ýeriň Günüň daşyndan aýlanýandygyny resmi taýdan diňe 1992-nji ýylda kabul etdi.
🌞Alymlar Günüň ýaşyny-da kesgitlediler-4,6mlrd ýyl. Ol ýene-de şunçarak ýaşar we ahyrynda gyzyl giganta öwrülip daşyndaky planetalary ýuwdup başlar.
🌞Ýene milliardlarça ýyldan Günüň agramynyň 92%-ni tutýan wodorod dolulygyna diýen ýaly ýanyp gutarar. Şonda Gün gyzyl giganta öwrülip başlar we Merkuriýny, Wenerany, Ýeri we Marsy ýuwudar. Gyzyl giganta öwrülende Günüň diametri 256 esse ulalar. Ömrüniň ahyrynda Gün daşky gabygyny taşlap duman döreder we ak karliga öwrülip wagtyň gutarmagyna çenli sowar.
🌞Ýerde ýaşaýyş ýene 1,1mlrd ýyldan mümkin bolmaz sebäbi Günüň ýagtylygy 11%e çenli köpeler, bu bolsa okeanlary gaýnadyp, ýer üstüni radiasiýa bilen ýakar.
🌞Gün sistemasynyň ähli massasynyň 99,84%-i Güne degişli. Planetalar, asteroidler, kometalar... garaz galan ähli zatlaryň jemi agramy Gün sistemasynyň massasynyň 0,16%-ni düzýär.
🌞Gün atmosferasynyň daşky araçägi Pluton bilen Neptunyň orbitalaryna çenlidir we kosmosy öwrenmegiň taryhynda ondan aňryk diňe iki sany enjam:"Woýadjer-1" we "Woýadjer-2" çykdy.
🌞 Gadymy grekler ony ýyldyz däl-de planetalaryň biri hasaplapdyrlar.
🌞 Häzirki wagtda alymlar tarapyndan biziň Günümize ähli ölçegleri bilen meňzeş 5 sany ýyldyz açyldy. Olaryň daşynda ýaşamaga şert bolup biläýjek planetalaryň bolmagy ähtimal.
🌞Güne ýönekeý teleskopda seretmek bolmaýar. Munuň üçin ýörite geliograf diýen enjamy ulanmaly.
🌞Aý Ýere Güne garanyňda 394 esse ýakyndyr. Aýa ýetmek amerikan astronawtlaryna 3 günde başartdy. Edil şol tizlikde Güne barmak üçin 1182 gün gerek (Ýöne barybir Güne has ýakynlaşan islendik obýekt ýanar).
🌞Käbir teoriýalara görä, ýyldyzlar ýaly uly göwrümli asman jisimleriniň ýanynda gaty uly grawitasiýa sebäpli wagt üýtgäp biler. Eger bu dogry bolsa onda Günde wagt Ýerdäkiden başgaça geçýär. Emma muny doly düşündirmek we subut etmek gaty kyn.
🌞 Eger-de Günüň kiçijik bir damjasy ýere düşse ol ýüzlerçe kilometr radiusdaky zatlary şowagty ýok edip biljek ägirt uly güýçli bomba ýarylan ýaly bolar.
🌞Eger Günüň ýagtylanmasy 1% azalsa, Ýerde buz asyry başlar.
🌞Gün şöhlelenmesiniň ultramelewşe şöhleleri dezinfeksiýa ediji häsiýetlidir. Ol bakteriýalary we kömelejikleri, şol sanda adamda döräp biljeklerini-de ýok edip bilýär.
🌞Ýere Günüň ähli ýagtylygynyň 2 milliarddan bir bölegi düşýär.
🌞Gün şöhlesi Ýere gaty köp energiýa getirýär. Adamlara ähli isleglerini kanagatlandyrmak üçin şol energiýanyň 0,01%-i ýeterlikdir.