Mojek, tilki, akula, garynja, gurcuk, towşan we ş.m. öz yaşaýyş şekli, yaşamak ucn name etyandiklerine gora sypatlara we hasiyetlere eyedirler. Meselem mojek, ol ýyrtyjy haywan bolup gowresi aw awlamaga uygunlashan. Morfologik gornushi hem awyna we dushmanyna gorky salmaga yarayar. Hasiyeti, sesi hem şol ugurda. Akly aw awlamaga ishleyar.
Towşan. Daşky keşbi, bedeni, ýyndamlygy, yaşaýyş şekli onuñ gaçgak, ot iyyan haywandygyny gorkezyar. Olar öz yagylaryndan (meselem mojekden) gacyarlar. Olaryñ hasiyeti, akly hem şol ugurda işleyar.
Beyleki haywanlary hem meselem getirip bolar. Kabir haywanlar, meselem gaçgak haywanlar ýyrtyjy, ýyrtyjy haywanlar gaçgak haywanlar ýaly gorunyar we hereket edyarler. Emma bu awlamagyñ ya da gacmagyñ bir gornushidir. Muña ylmy dilde mimikriya diyilýar.
Indi şulary adamlar bln deñeşdiriñ menzanokmy? Elbetde menzeyar. Menzemesiniñ sebabi adam bu hasiyetleriñ hemmesi hem bolp bilyar. Adam ine şoñ yaly cylşyrymly bir haywan. Olaryñ akly hemmesine işleyar. Bu olaryñ terbiyelenishi we daşky gurşawyna, şeyle hem genetiki materiyalyna bagly. Adamlar maymyndan adama gecenlerinde yany bln hacan eyyam biologik ewolyusiyadan jemgyýet we zehin ewolyusiyasyna gecipdiler. Zehin we jemgyýet ewolyusiyasy esasynda adamlar yaşaýyş gurşawyna we bilyan maglumatlaryna baglylykda haywanlaryñ hali sanap gecen hasiyetlerini gorkezyarler. Meselem turkmen jemgyýetinde, Hytayda, Britaniýada, Awstraliya we Afrikada yetishen cagalar meñzeş bolmayarlar. Olar durli yerde önüp ösup, durli kişiler boldular. Olaryñ hasiyetleri de, sypaty da menzesh däl. Emma adam bolandyklary sebapli ýyrtyjy da, gaçgak da, parazit hem, mimikriyacy we bashgalary hem bolp bilyarler. Adamlar bularyñ hemmesini hem belli mocberde ulanyar. Emma olary islan şeklinde ulanyp bilmeyaler. Her kimde bu hasiyetleriñ kesgitlileri agdyklyk edip kesgitlileri hic yok ya da oran az. Bu hem kişilik, harakter diyyan zadymyzyñ esasyny duzyar. Adamlar şeylelik bln cagalykdan ulalyanca geciren wakalary arkaly belli bir kişiligiñ eyesi bolyarlar. Şoña gora de yashayarlar. Emma dashky gurshaw uytgap adamy uytgemage zorlasa adam ya "kicijik" zehin ewolyusiyasy gecirip uytgeyar ya da uytgeshma dayanyp bilman gacyar ya da olyar.
Adam zehini özüni bir kişilik diyip saymaga öñden owrenishipdir. Belkide zehiniñ yuze cykmagy bln adamlar bir birini has takyk tapawutlandyrmagy owrenendirler. Kabirsiniñ edyan we kabirsiniñ etmeyan zady arkaly olary belki kişiliklere bolendirler. Soñra hazirki arketipler yuwash yuwash yuze cykyp bashlandyr. Gowy we erbet kişilik yuze cykyp adamlar gowy we erbet diylip atlandyrylandyr belki. Erbediñ "erbet" sypaty bln sypatlandyrylmagyna bolsa halanmayan we islenmeyan hereketleriñ, pikir we islegleriñ jezalandyrylmagy we yazgarylmagy getirendir belki. Şeydip şeydip ruhy gymmatlyklar, eje, kaka, gyz, oglan, gowy, erbet, Tañry, akylly, samsyk, garry, yaş, caga we başga arketipler yuze cykan bolmagy mumkin. Soñra adamlar arasynda bu sistema gowy akyp, adamlaryñ ahlak we ruhy gymmatlyklar sistemasy we ş.m. dorandir. Bu sistema adamlary gowy adam bolmaga, erbetden gaca durmaga we oña garshy goreshmage motivlendiriji bolp hyzmat etmage bashlandyr belki. Şeydip tehnika, tehnologiya we ylmyñ osmegi we taze maglumatlaryñ gelmegi bln jemgyýet ewolyusiyasy gecip gecip şu wagtky haly alandygy ahtimal.
Adamlar bir biri bilen simbiozyñ (mutualizm, sinoykiya, protokooperasiya we başg.), antibiozyñ (bäsdeşlik, ýyrtyjylyk, parazitizm we başg.) we neýtralizmiñ aragatnashyklaryny da yuze cykaryarlar. Elbetde, bu gatnashyklaryñ hayw.lardan tapawutlylykda, adama aýratyn hasiyeti bolyar. Sebabi adam halki aydyşym yaly, cylsyrymly bir janly.