Aziz Sancar, 1946-njy ýylyň 8-nji sentýabrynda doglan türk akademigi, biohimik, molekulýar biolog we alym.

1946-njy ýylda Mardiniň Savur etrabynda, orta girdejili daýhan maşgalasynyň sekiz çagasynyň ýedinjisi bolup dünýä geldi. Başlangyç we orta mekdep bilimini Mardinde tamamlady. Orta mekdep ýyllarynda futbol bilen gyzyklandy, ýöne soñky synpda futbolçy bolmakdan ýüz öwürdi we ýokary bilim almak üçin Stambula gitdi.

Stambul uniwersitetiniň lukmançylyk fakultetine 1963-nji ýylda girdi we 1969-njy ýylda birinjilik bilen gutardy. Iki ýyl Savurdaky saglyk öýünde lukman bolup işläninden soň, ilki Jon Hopkins uniwersitetine, soň bolsa Dallasdaky Tehas uniwersitetine NATO-TUBITAK stipendiýasy bilen gitdi we uniwersitetiň molekulýar biologiýa programmasyna we Kaud Rupertiň laboratoriýasyna gatnaşdy. Sancar bu laboratoriýada geňeşçisi Klod Rupert bilen fotoliaza atly geni klonlady we genetiki inženerçilik bilen bakteriýalarda ýokary derejede köpeltdi. Bu gen bilen kodlanan ferment ultramelewşe yşyklar bilen zeperlenen DNK-ny bejerýär. Bu oýlap tapyş Dr. Sancara magistr derejesini, soňra bolsa doktorlyk derejesini almaga mümkinçilik berdi (1977 ý).

Sancar 1977-1982-nji ýyllar aralygynda Yale uniwersitetiniň lukmançylyk fakultetinde işledi. Bu döwürde ol fotoliaza ferment gözleglerini togtatdy we nukleotid kesim oñaryş işlerine başlady. DNK oñaryşy ugrunda dosentlik dissertasiýasyny tamamlady. DNK bejergisi, öýjük düzülimi, rak keseliniñ bejergisi we biologiki sagat boýunça işlerini dowam etdiren Sancar, 415 ylmy makala we 33 kitap çap etdi. Sancar, sirkad sagadyny rak keselini bejermekde ulanandygy üçin baýrak aldy. 2001-nji ýylda Sancar Amerikan himiýa jemgyýeti tarapyndan berlen Demirgazyk Karolinanyň tapawutly himiýa baýragy bilen sylaglandy. 2005-nji ýylda bolsa bilim dünýäsiniñ iñ abraýly agzalyklarynyñ biri bolan ABŞ Milli Bilimler Akademiýasyna saýlanan ilkinji amerikaly türk boldy. Bu baýragy alandan soň, aýaly bilen ABŞ-da okaýan türk talyplaryna we türk-amerikan gatnaşyklaryny gowulaşdyrmak üçin Aziz & Gwen Sancar gaznasyny döretdi we ABŞ-nyň Demirgazyk Karolina ştatynda "Karolina Türk öýi" atly talyp myhmanhanasyny açdy. 2006-njy ýylda Türkiýe Ylymlar akademiýasynyň doly ygtyýarly agzasy saýlandy.

Sancar, amerikaly Paul Modrich we şwesiýaly Thomas Lindahl bilen DNK-ny oñarmak boýunça alyp barýan işleri üçin 2015-nji ýylda Nobel himiýa baýragyna laýyk görüldi. Bu üç gözlegçi 30 ýyldan gowrak wagt bäri biri-birinden garaşsyz we esasan hem bakteriýa öýjüklerinde işleýär. Sancar nukleotid kesim oñaryş ugrunda açyşlar etdi, Thomas Lindahl we Paul Modrich bolsa beýleki DNK oñaryş mehanizmleri bolan käbir kesim oñaryşy we gabat gelmedik oñaryş işlerini tapdylar. Ýagtylandyrdyklary esasy mehanizmler soňra adamlary hem öz içine alýan çylşyrymly organizmlerde görkezildi. Mysal üçin, nukleotid kesim oñaryş bozuklyklary bilen deri raklarynyñ arasynda gönüden-göni sebäpler tapyldy. Sancara, Alfred Nobeliň aradan çykan güni bolan 10-njy dekabrda geçirilen dabarada Şwesiýa Korollyk Ylymlar akademiýasy tarapyndan himiýa boýunça Nobel baýragy berildi. Bu baýrak Şwesiýa karoly XVI Carl Gustaph tarapyndan berildi. Sancar: “Meniñ bu baýragy almagyma Atatürk bilen Türkiýe Respublikasynyň bilim öwrülişigi sebäp boldy. Şonuň üçin bu baýragyň eýesi Atatürk we Anıtkabir muzeýidir" diýip Nobel baýragy bilen medalyny we şahadatnamasyny Anıtkabire gowşurdy. Baýrak, Anıtkabirdäki Atatürk we Garaşsyzlyk urşy muzeýinde ýörite meýdançada görkezilýär.

Türkiýe we ABŞ raýatlygyna eýe. Biohimiýa professory Gwen Boles Sancar bilen öýlenen.

ABŞ Milli Bilim Gaznasy (National Science Foundation) ýaş gözlegçi baýragy (1984)

Amerikan fotobiologiýa jemgyýetiniñ baýragy (1990)

ABŞ-nyň Milli saglyk institutynyñ baýragy (1995)

TUBITAK bilim baýragy (1997)

Amerikan Sungat we Ylymlar akademiýasy baýragy (2004)

ABŞ-nyň Milli Ylymlar akademiýasynyň agzasy (2005)

TÜBA (Türk Ylymlar akademiýasy) agzasy (2006)

Vehbi Koç baýragy (2007)

Himiýa boýunça Nobel baýragy (2015)