Kim, haçan oýlap tapdy?





Mik­ro­tol­kun peç. Ta­ryh­da kä­bir açyş­lar tö­tän­le­ýin di­ýen ýa­ly, kä­bi­ri bol­sa, baş­ga bir zat göz­len­ýär­kä ta­py­lyp­dyr. Oý­la­nyp ta­py­lan zat­la­ryň kä­bi­ri bol­sa, şol dö­wür­de ze­rur­lyk ýok­lu­gy ýa-da beý­le­ki se­bäp­ler­den on­lar­ça ýyl soň­ra ulan­ma­ga ber­lip­dir. Hä­zir­ki wagt­da gün­de­lik dur­muş­da ula­nyl­ýan mik­ro­tol­kun peç­ler hem tö­tän­le­ýin ta­py­lyp­dyr. Bu peç­le­riň içi gyz­ma­ýan hem bol­sa, için­de goý­lan iý­mit bir­nä­çe mi­nut­da gyz­ýar. Eý­sem, bu tä­sin aş­ha­na en­ja­my ha­çan oý­la­nyp ta­pyl­dy­ka?
Mik­ro­tol­kun pe­ji­ni oý­lap ta­pan Per­si Spen­ser (1894-1970) elekt­ron en­jam­la­ry bo­ýun­ça ök­de hü­när­men bo­lup­dyr. Ol bir gün la­bo­ra­to­ri­ýa­syn­da ra­dar en­jam­la­ry­ny ön­dür­mek üçin iş­le­ýän wag­ty en­ja­myň tok ber­ýän bö­lek­le­ri­niň bi­ri bo­lan mag­net­ro­nyň ýa­nyn­da du­ran wag­ty jü­bü­sin­dä­ki şo­ko­la­dyň erän­di­gi­ni aňyp­dyr. Ol bu ýag­da­ýa geň ga­lyp­dyr. Se­bä­bi hiç hi­li gyz­gyn­ly­gy duý­ma­dyk hem bol­sa, bu en­jam onuň jü­bü­sin­dä­ki za­dy ere­dip­dir. Bi­le­si­ge­li­ji­li­gi ar­tan Spen­ser beý­le­ki zat­la­ry hem mag­net­ro­nyň ýa­nyn­da go­ýup, nä­hi­li tä­sir ed­ýän­di­gi­ne syn edip­dir. Ge­çi­ren tej­ri­be­le­ri­niň ne­ti­je­sin­de bu en­ja­myň ýa­nyn­da goý­lan­da mek­ge­jö­we­niň hem ýa­ryl­ýan­dy­gy­na göz ýe­ti­ren Spen­ser gaý­na­dyp bi­şi­ri­len ýu­murt­ga­nyň hem mag­net­ro­nyň ýa­nyn­da goý­lan­da ýa­ry­lan­dy­gy­ny gö­rüp­dir.
Spen­ser bu açy­şy bi­len aş­ha­na­da ula­nyp bol­jak en­ja­my ýa­sap bol­jak­dy­gy­na göz ýe­tir­ýär. Soň­ra bol­sa, na­har bi­şi­rip bol­ýan has ne­ti­je­li en­jam­la­ry iş­läp taý­ýar­la­mak ka­ra­ry­na gel­ýär. 1945-nji ýyl­da şeý­le en­ja­my ön­dü­ren­di­gi ba­ra­da de­giş­li rug­sat­na­ma üçin ýüz tut­ýar. 1946-njy ýyl­da ABŞ-nyň Bos­ton şä­he­rin­de bu en­ja­my­ny dür­li sy­nag­lar­dan ge­çir­ýär we gys­ga wagt­dan en­ja­myň önüm­çi­li­gi ýo­la goý­lup, sa­tu­wa çy­ka­ryl­ýar. Bu en­jam müş­de­ri­ler­de o di­ýen uly is­leg dö­ret­me­ýär. Se­bä­bi il­kin­ji mik­ro­tol­kun pe­jiň be­ýik­li­gi 1,8 met­re ýet­ýän eken. Ba­ha­sy hem örän gym­mat bo­lan en­ja­my so­wat­mak üçin hem aý­ra­tyn ul­gam ge­rek bo­lup­dyr. Em­ma wag­tyň geç­me­gi bi­len mik­ro­tol­kun pe­jiň has ki­çi we amat­ly gör­nüş­le­ri peý­da bol­ýar. 1975-nji ýyl­da mik­ro­tol­kun­ly peç­le­riň sa­tu­wy gaz peç­le­riň sa­tu­wyn­dan hem köp bo­lup­dyr.
Mik­ro­tol­kun peç­le­riň ada­ty ho­wur­peç­ler­den ta­pa­wu­dy, bu en­jam­lar içi­ne sal­nan iý­mi­tiň hem­me ýe­ri­ni deň de­re­je­de bi­şir­me­ýär. Bu en­jam na­ha­ry gyz­dyr­mak üçin hiç hi­li gyz­gyn­lyk dö­ret­me­ýär. Mik­ro­tol­kun peç­ler iý­mi­ti gyz­dyr­mak üçin mik­ro­tol­kun­lar­dan, ýag­ny ro­dio­tol­kun­lar­dan peý­da­lan­ýar. Şol se­bäp­li, bu peç­ler na­har bi­şir­mek üçin däl-de, taý­ýar ýa-da ýa­rym­taý­ýar na­ha­ry gyz­dyr­mak üçin peý­da­la­nyl­ýar.



çeşme: www.zamanturkmenistan.com.tm